Foto: Gedroogde Gojibessen worden gezien als een superfood. Deze bessen komen van de boksdoorn, een plant uit de nachtschade familie. Veel leden van deze familie zijn giftig of hebben giftige delen en worden medicinaal gebruikt of als alledaags voedsel (onder andere tabak, tomaat, aubergine, wolfskers, paprika, doornappel, aardappel, zwarte nachtschade). Aan tomaten worden deels dezelfde eigenschappen toegedicht die ook gojibessen heten te hebben.
Wij worden om de oren gegooid met gezond. Gezond worden en gezond zijn is de queeste van de moderne mens. Vrijwel alles wat we doen of niet doen, wat we eten en drinken of juist niet wordt vertaald naar gezond of ongezond. Voor volwassenen zijn op het moment de superfoods in de mode. Speciale bessen, bij voorkeur uit hooggelegen Verweggistans waardoor de ecologische voetafdruk astronomisch wordt, zouden je binnen de kortste keren supergezond maken. Nu heb ik altijd geleerd dat je je wel ergens ziek aan kan eten, maar niet gezond. Het is een complete fabel dat je door het in grote hoeveelheden eten van een enkel geïsoleerd voedingsmiddel gezond kunt worden. Het klopt wel dat met name bessen allerlei goede eigenschappen bezitten, meer dan sommige andere soorten fruit, maar gezonde voeding is altijd een kwestie van balans en combinaties. En daarin mogen dan zelfs dingen zitten die algemeen bekend staan als ongezond, zolang ze maar niet de overhand krijgen en eerder uitzondering blijven. Een aardig gezonde vuistregel is: eet. Geniet van je eten. Eet bewust. Eet vooral planten. Wees zuiniger met dierlijk voedsel. Wees erg zuinig met genotmiddelen (inclusief suiker en zout). En als je dat gezonde eten dan vooral uit je eigen regio haalt en binnen het natuurlijke groeiseizoen is het nog gezond voor het milieu ook.
Maar goed, dat weet mijn trouwe lezer natuurlijk allemaal al lang. Ik wilde het eigenlijk liever hebben over de definitie van gezond en over wat gezondheid bepaalt, hoe je meet en dan vooral bij jonge kinderen. Het lijkt erop dat, sprekend over de gezondheid van zuigelingen en peuters, vooral het gewicht en de lengte van doorslaggevend en bepalend belang zijn. Nauwgezet wordt bij elk consultatiebureau bezoek gemeten en gewogen. De cijfertjes worden nauwkeurig genoteerd en in een grafiek opgetekend. En dan begint voor veel moeders de ellende. Baby is te klein, te groot, te mager of te dik. Nooit goed. Het gewicht hangt als een zwaard van Damocles boven de gezondheid van het arme wichtje. En zo onnodig, want het gewicht zegt in feite zo weinig. Het noteren van het gewicht en de lengte en dat vergelijken met de vorige optekening zegt maar 1 ding: zijn lengte en gewicht ten opzichte van de vorige keer veranderd? De interpretatie van het antwoord op die vraag kan heel divers zijn.
Groei is maar één van de factoren die bepalend zijn voor gezondheid. Uiteraard zal een kind dat onvoldoende eten krijgt weinig of niet groeien en ook geen voeding voor gezondheid en ontwikkeling hebben. In dat geval is de lage groei of het afvallen inderdaad symptomatisch voor ongezond zijn. Maar de achterblijvende groei en ontwikkeling kunnen ook voorkomen bij een kind dat op zich wel voldoende voedsel binnen krijgt, maar het door bijvoorbeeld een stofwisselingsziekte niet of onvoldoende kan opnemen. Of het kind krijgt net zo veel of meer eten als leeftijdsgenootjes, maar hij heeft een persoonlijk groeipatroon dat afwijkt van het gemiddelde. Hij is wellicht geboren in een familie van lange magere mensen of juist van korte en gedrongen mensen.
Het gewicht van een kind zou nooit de enige factor mogen zijn om te bepalen of een kind gezond is en of er maatregelen genomen moeten worden. Gewicht en lengtegroei moeten altijd onderdeel zijn van het grotere plaatje bestaande uit groei, gedijen en ontwikkeling. Een kind dat volgens de overzichten te weinig groeit, maar actief is en zich binnen normale grenzen of sneller ontwikkeld is een gezond, maar klein kind. Een kind dat perfect op de gemiddelde lijnen voor lengte en gewicht zit, maar lusteloos is en zich traag ontwikkelt, is ondanks zijn goede groei niet gezond. Tenzij die tragere ontwikkeling bij hem hoort vanwege zijn aanleg en hij niet lusteloos is, maar van een weinig actieve aard. Dan is hij gezond volgens zijn eigen standaarden.
Tragere of mindere groei kan natuurlijk wel een teken van een haperende gezondheid zijn. In plaats van direct de borstvoeding de schuld te geven of meer eten in de fles te doen, kan ook worden gekeken naar andere oorzaken voor groeivertraging. Is er sprake van een aangeboren groeiprobleem of een metabolisch probleem? Is er sprake van ziekte of allergie die veel energie kost? Bij kinderen die borstvoeding krijgen is het natuurlijk altijd goed eerst even de technieken van aanleggen en drinken te bekijken en het aantal keren per etmaal dat een kind aan de borst gaat. Want soms krijgt een kind inderdaad gewoon te weinig eten.
