Onvoldoende

Foto: Robin Williams krijgt als Daniel Hillard een vaderschaps-onvoldoende en doet de test dan als Mrs. Euphegenia Doubtfire opnieuw in  Mrs. Doubtfire (1993)
Voor een cursus moet ik toetsen nakijken. Bij de feedback naar de studenten zet ik niet hoeveel ze fout hadden, maar hoeveel goed. Modules die minder dan 50% goed scoren moet de cursist nog eens doornemen en de vragen opnieuw maken. Ik ben een coulante schooljuffrouw. Ik gebruik de toetsen liever als diagnostisch instrument dan als afrekening.  Minder dan de helft goed, wil zeggen dat je de vragen niet goed hebt gelezen of begrepen, of dat je de stof onvoldoende beheerst. Daarom dus het advies om het nog eens door te nemen en erbij het advies om bij de volgende ronde de vragen en de keuze antwoorden heel zorgvuldig te lezen. Mijn doel is namelijk niet om de cursisten te grazen te nemen en op fouten te betrappen (als ik dat als levensdoel had gehad, was ik wel parkeerwachter of zoiets geworden), maar om de cursisten zo veel mogelijk te leren, zodat ze hun werk beter kunnen doen. Met andere woorden, de cursisten maken die toetsen niet voor mij, maar voor zichzelf.
Voor diezelfde cursus moeten de deelnemers ook bij elke module een praktijkopdracht maken. Daarvoor krijgen ze de beoordeling voldoende of onvoldoende. Het doel van deze opdrachten is wederom niet om mij te plezieren, maar om met het onderwerp bezig te zijn. Het is dus meer een didactische werkvorm dan een beoordelingsmiddel. Voldoende wil dus zeggen dat de cursist blijk heeft gegeven over het onderwerp nagedacht te hebben en zich ermee bezig gehouden te hebben. Onvoldoende wil zeggen dat ik daarvan geen blijk zie. Onvoldoende betekent dus, dat het opnieuw gedaan moet worden, want nadenken over de lesstof en er op een andere manier dan lezend en luisterend mee bezig zijn, zijn essentiële onderdelen van het leerproces. 

Een voldoende betekent voor mij dat aan de opdracht is voldaan: het voldoet. Het is geen waardeoordeel over hoe het werd gedaan en er komen dus ook geen onderscheiding tussen matig, voldoende, ruim voldoende, goed en uitmuntend. Het is voldoende of niet voldoende. Het volstaat of het volstaat niet. Net als bij borstvoeding eigenlijk: moeder heeft voldoende melk of ze heeft dat niet (nu even het meer dan voldoende buiten beschouwing latend), haar borsten en tepels zijn voldoende functioneel of ze zijn dat niet; de baby heeft voldoende gereedschappen en vaardigheden om aan de borst te drinken of hij heeft dat niet. Moeders en hun kinderen hoeven niet te worden afgerekend op de hoogste score, voldoende is voldoende; goed genoeg is goed genoeg.
Als moeder en kind en borstvoeding onvoldoende hebben, dan komt de opdracht terug: nog eens doen, nog eens leren, opnieuw proberen, anders proberen. Het is namelijk vrijwel altijd mogelijk om een voldoende te halen als je samen al zover bent gekomen, als de een uit de ander geboren is. Alleen sommige kandidaten moeten meer hun best doen of moeten andere leermethodes gebruiken, of hebben hulpmiddelen nodig. Zoals iemand die dyslectie heeft heus alle proefwerken en examens kan maken, heeft hij misschien andere methodes nodig, bijvoorbeeld gesproken vragen en antwoorden in plaats van schriftelijke. Moeders, kinderen en borstvoeding hebben soms ook een omweg nodig om toch een voldoende te halen.
Laten we als voorbeeld eens  kijken naar onvoldoende melk. Wereldwijd is ‘’onvoldoende melk’’ de meest gehoorde reden voor, geheel of gedeeltelijk of voortijdig, stoppen met borstvoeding. Het is ook de meest fout ingeschatte reden. In de lactatiekundige literatuur wordt onderscheid gemaakt tussen ‘’te weinig melk syndroom’’ en ‘’verondersteld te weinig melk syndroom’’. Beide syndromen gaan over een onvoldoende en dus moeten beide worden overgedaan, maar niet op dezelfde manier. Het verondersteld te weinig melksyndroom heeft vooral extra kennis nodig: wat bepaalt of de hoeveelheid melk toereikend is, hoe bepaal je de toereikendheid en waarop duiden de symptomen die werden aangezien voor onvoldoende melk? Het ‘’echte’’ te weinig melksyndroom kan een definitieve onvoldoende zijn, maar het kan ook zijn, dat de stof nog eens grondig en oplettend moet worden doorgenomen: de aanleg techniek, de intra-orale anatomie van de baby, de anatomie van de borsten en de hormoonfunctie van de moeder, de effectiviteit van het drinken, de frequentie, duur en afwisseling van de voedingen, de activering in de eerste dagen na de geboorte, tegenwerkende factoren zoals stress, oververmoeidheid, onjuiste advisering of onrealistische verwachtingen en cultuurgebonden misinterpretatie van normaal kinderlijk gedrag.
Een onvoldoende is niet het einde van de wereld, het is zelfs niet einde oefening. Een onvoldoende is een aansporing om verder te gaan, dieper te gaan, opnieuw en dan nog eens te proberen, anders te proberen. Een onvoldoende is geen streep (eronder of erdoor) maar meer een pijl naar de volgende stap.
Eurolac Flits! met label of zoekterm te weinig melk, melkproductie, onvoldoende, leren, oefenen. Deze links leiden elk naar een lijst met blogs met dit label, klik op de plaatjes in de linkerzijbalk voor meer verhaaltjes.

Onderwijs

Foto: Maggie Smith links als Minerva McGonagall in  Harry Potter and the Sorcerer's Stone (2001)  en rechts als Jean Brodie in  The Prime of Miss Jean Brodie (1969)
In deze tweede aflevering ontmoeten we Maggie Smith twee keer als onderwijzeres. Twee heel verschillende settings en twee keer een schooljuffrouw die buiten de normale verwachtingen van onderwijzers opereert. In de oudste film vertolkt ze een onderwijzeres die zich niet aan het verwachte curriculum en methodes houdt, in de andere zijn het vak (Configuratie, ofwel het veranderen van iets in iets anders) en het publiek (jonge tovenaars en heksen) eerder ongewoon, maar houdt ze zich wel aan de door de school verwachtte curriculum en methodes. Met een eerste opleiding in het onderwijs bekijk ik andere onderwijzers natuurlijk met net iets meer interesse. Naast mijn grote liefde voor borstvoeding en alles wat daarbij komt kijken, blijft onderwijzen ook een grote liefhebberij. Gelukkig komt er bij borstvoeding ook heel wat onderwijzen kijken, dus ik mijn twee liefhebberijen mooi combineren.
De enige die in het hele verhaal van borstvoeding geen onderwijs behoeft is het kind. Als we hem de gelegenheid geven en hem zijn gang laten gaan weet hij precies hoe het moet. Een beetje oefenen en experimenteren in een aanmoedigende omgeving – meer heeft hij niet nodig. Overigens geldt dat voor heel veel dingen die wij kinderen willen leren. Net als bij de interventiedrang rond baring en borstvoeding kan opzettelijk onderwijzen soms meer schade dan goeds aanrichten. Onderwijzen zou niet moeten zijn het vullen van een vat, maar het ontsteken van een vuur. Dat vuur mag overigens wel in een vat worden aangestoken om de omgeving te beschermen. Waarschijnlijk zal het bij volwassenen onderwijs ook zo werken, maar even waarschijnlijk zullen veel volwassenen al zo geconditioneerd zijn, dat ze niet meer zichzelf kunnen onderwijzen. Dus moeten moeders, vaders en degenen die hen helpen en begeleiden wel worden onderwezen in de kennis, de kunst en de vaardigheden van borstvoeding.
Ik begin bij dat onderricht meestal het liefst bij de kennis, omdat dan de instructie voor de vaardigheden beter worden begrepen en de kunst soepeler zal worden beoefend. Voor veel kunstenaars, in alle soorten kunst, met uitzondering van een enkel natuurtalent, is kunst in de eerste plaats een ambacht. Om een ambacht als vaardigheid te kunnen oefenen en uitoefenen zal de kennis van het materiaal en het gereedschap nodig zijn. Een zanger die begrijpt hoe zijn keel de klanken maakt, welke organen en spieren daarbij nodig zijn, zal zijn stem beter kunnen gebruiken, een betere vakman worden en minder risico op blessures hebben. Ook voor de meeste nieuwe moeders is moeder zijn en borstvoeding geven een ambacht dat moet worden geleerd. Er zijn maar weinig vrouwen die instinctmatig en als van nature aanvoelen hoe borstvoeding werkt en daar ook aan durven toegeven. Er is dus kennis nodig om die vaardigheden aan te leren en tot een kunst te maken.
Een moeder die begrijpt hoe klein een babymaagje is en hoe makkelijk moedermelk verteert, begrijpt ook waarom haar kindje zo vaak moet drinken en dat hij dus het makkelijkst zo dicht mogelijk bij haar kan blijven. Een moeder die begrijpt dat de melk niet door zuiging uit de borst komt, maar door massage en de toeschietreflex, snapt ook waarom de baby zijn mondje wijd open moet doen en een hele mondvol borst moet nemen. De moeder die doorheeft hoe alles met elkaar verweven is, durft te vertrouwen op de instincten van haar lichaam en die van haar kindje en tegen de maatschappelijke ideeën in haar eigen weg te gaan met haar kind. Moeder en kind hebben hun eigen curriculum en volgen hun eigen methode.
Bij het onderwijzen van zorgverleners is al die achtergrondkennis van borstvoeding natuurlijk ook de basis en dan zelfs nog wat uitgebreider. Daarnaast moeten zorgverleners ook leren hoe ze moeders kunnen begeleiden en de mogelijkheden van moeder en kind werkzaam maken. Ze moeten weten welk gedrag risico’s vergroot of verkleint. En ze moeten leren vertrouwen in de aangeboren vermogens van moeders en kinderen om het, met een beetje hulp, zelf te doen en te weten wat goed is. Maar soms kunnen zowel ouders als zorgverleners er meer aan hebben om eerst te zien hoe anderen het doen en het zelf uit te proberen en de theorie pas achteraf te krijgen. De taak van de onderwijzer is dan om eerst te zorgen voor goede voorbeelden. Zorgverleners lopen daartoe tijdens hun opleiding stage. Ouders zouden we eigenlijk van kinds af aan moeten onderdompelen met beelden (in het echt en in media) van moeders, kinderen en borstvoeding.
Eurolac Flits! met label onderwijs, kennis, leren. Deze links leiden naar een lijst met blogs met dit label, klik op de plaatjes in de linkerzijbalk voor meer verhaaltjes.

Opnieuw

Foto: John Hurt als Mr. Ollivander in Harry Potter and the Sorcerer's Stone leek in Harry Potter and the Deathly Hallows: Part 1 wel een ander mens die in veranderde omstandigheden heel andere dingen deed.
‘’Over borstvoeding hoef ik jou niets meer te vertellen, daar weet jij alles al van.’’ Dat kreeg ik te horen bij mijn tweede of derde kind en ik denk dat er nog genoeg moeders zijn die datzelfde of iets vergelijkbaars te horen krijgen. Natuurlijk heb je als moeder van een tweede of volgende kind al ervaring, je weet een beetje wat je verwachten kunt, maar dat je niet meer geholpen hoeft te worden is zeker lang niet altijd waar. Elk kind is anders, bij elk volgend kind is moeder anders en de omstandigheden zijn anders. De relaties tussen al die factoren zijn anders en dus is de dynamiek anders. Eigenlijk het enige dat altijd hetzelfde blijft, is dat er een moeder en een kind zijn die elkaar nodig hebben en zorgzame mensen om hen heen.
Een moeder die tot vlak voor de nieuwe zwangerschap of ook nog tijdens de zwangerschap een vorig kind de borst gaf kan zich met een pasgeborene in haar armen erg onwennig voelen. ‘’Oeps, da’s waar ook, dat hoofdje is nog wat wiebelig.’’ ‘’O, jeetje, wat klein en breekbaar lijkt dit kleintje.’’ Ook het aanleggen kan onwennig voelen, de peuter deed het immers al voornamelijk allemaal zelf en dit kleintje heeft wat begeleiding nodig.  Borstvoeding begeleiders willen nog al eens kapotte tepels zien bij ervaren moeders, omdat die moeders weer even opnieuw moeten leren aanleggen en erop letten dat dat goed gaat. Na een derde of vijfde bevalling zijn de tepels weer net zo gevoelig voor vormfouten als na de eerste.
Bij een volgend kind kan moeder minder goed haar volledige aandacht en haar directe aandacht aan haar baby geven. Haar gezin is groter, er zijn meer aandachtsvragers en meer dingende dingen die moeten worden gedaan. Vooral in de eerste dagen is het belangrijk dat die andere dingen even door iemand anders worden gedaan, zodat moeder zich op de nieuwe baby kan concentreren en ze elkaar goed kunnen leren kennen. Dan is het daarna in de drukte van het gezin zonder hulp makkelijker om de kleine signalen van de baby in de gaten te houden. Dat in de gaten houden van de baby gaat overigens in een groeiend gezin makkelijker als baby wordt gedragen. Zo kan het voeden wat makkelijk tussen alles in geschoven worden. Bij bepaalde manieren van dragen is het met wat oefening ook heel goed mogelijk om in de doek te voeden. Dat is vooral handig als er ook billen moeten worden geveegd als de kleine net aan het drinken is.
Een groot punt van verschil is de aard van elk volgend kind, zijn temperament, haar karakter. Het ene kind wacht beleefd en rustig op zijn beurt waar het andere luidruchtig zijn noden en wensen kenbaar maakt. Het ene kind houdt van uitgebreid tafelen en een flinke dut tussendoor, voor de volgende is eten een serieuze aangelegenheid waarbij elke afleiding uit den boze is en nog weer een andere snackt het liefste de hele dag door hier een hapje en daar een slokje. Dat is allemaal prima en heel normaal, maar het kan een moeder wel op het verkeerde been zetten als een volgend kind precies alles anders doet en wil dan de voorganger. Het kan een moeder onzeker maken als een kind maar om de paar uur wil drinken na een snacker ervoor. ‘’Kan hij wel genoeg binnenkrijgen met zo weinig voedingen?’’ Of als het andersom is: ‘’Ik heb vast niet genoeg voeding als mijn kindje dubbel zo vaak of vaker wil drinken dan zijn oudere zusje.’’
Elk volgend kind is een nieuw begin en elke keer heeft een moeder weer hulp en steun nodig. Een mens is niet gemaakt om alleen te zijn en een vrouw is niet gemaakt om in haar eentje moeder te zijn. De beschikbaarheid van morele en praktische steun is een vooronderstelling in de menselijke blauwdruk. Elk volgend kind is een nieuwe ronde met nieuwe kansen. En een nieuwe moeder die weer opnieuw  moet beginnen.

Leermomentje

Foto: met mijn pasgeboren zoon. Ik krijg acuut pijn in mijn rug als ik er naar kijk. Ik had nog een en ander te leren over aanleggen.
Tijdens haar net-afgeronde HBO opleiding kreeg mijn dochter vaak de term ‘’leermomentje’’ te horen. Meestal wanneer er iets fout ging, want van je fouten moet je leren, immers. Gelukkig hoef je niet eerst alles fout te doen om het vervolgens goed te leren. Sommige dingen leer je letterlijk al doende. Dan hebben leermomentjes eerder de vorm van ‘’Oh, gaat dat zo!’’. Eigenlijk is op die manier het hele leven een leermomentje. Het moederschap is voor mij een lange-termijn leermoment geweest. Precies 30 jaar geleden vandaag zat ik, vers gewassen en gestreken, in het kraambed van mijn in de voorafgaande nacht geboren zoon, mijn tweede kind. Omdat het mijn tweede kind was voelde ik me al een heel ervaren moeder. Wat viel het tegen dat het toch weer nieuw was. (Ruim twee jaar later viel het weer tegen, net als nog eens twee jaar daarna en ruim drie jaar daar weer na.) De basis van de kennis die ik heb en gebruik als lactatiekundige ligt in mijn moederschapservaring met vijf heel verschillende kinderen, niet in de dikke boeken vol geleerdheid die ik heb bestudeerd voor mijn opleidingen tot kleuterleidster en leraar basisonderwijs en voor mijn opleiding tot lactatiekundige. Wat ik vooral niet uit de boeken heb geleerd is dat ik een moeder niet kan leren hoe ze moeder moet zijn. Elke moeder moet dat zichzelf leren, met haar kind als leraar. Voor veel moeders zal daar een vallen en opstaan bij horen. Vaak worden methodes gebruikt die in de situatie van de individuele moeder niet passen en vaak raken moeders verward door alle verschillende methodes die door verschillende boeken (goeroes, trends, zorgverleners, beroepsopvoeders, …) worden aangedragen. een belangrijk leermoment heeft een moeder wanneer zij zich realiseert dat zij en aar kind geen gemiddelden zijn en dus niet goed passen in op gemiddelden gebaseerde aanbevelingen. door de tijd heen heb ik geleerd dat ik moeders niet kan en dus moet willen leren hoe zij moeder moeten zijn en hoe zij hun kind moeten voeden. Ik geef moeders liever een atlas dan een navigatiesysteem. Een atlas laat zien hoe de boel in elkaar steekt. Een atlas van een kind laat zien hoe een kind in elkaar zit, hoe zijn systeem werkt, hoe de systemen werken die hem voeden, koesteren en verzorgen. In een uitgebreide atlas staan ook kleine kaartjes met uitgewerkte neveninformatie en details en alternatieven. In het komende jaar hoop ik weer veel moeders atlassen te kunnen geven en ze er een handleiding bij aanbieden in het gebruik van een atlas. Zodat zij zelf kunnen bepalen hoe zij hun kind voeden, koesteren, verzorgen en opvoeden. Zoals ik zelf die atlas en begeleiding heb gekregen en heb leren geven door mijn kinderen en ook door La Leche League, de organisatie die mij heeft laten zien dat atlassen beter werken dan navigatiesystemen.
relevante biografie
Hoofdleidster kleuteronderwijs: 1979
Dochter: 1981
Zoon: 1982
Volledig bevoegd leraar basisonderwijs: 1983
La Leche League leidster: 1985 (tot en met 2010)
Zoon: 1985
Dochter: 1987
Zoon: 1990
Lactatiekundige IBCLC: 1992, gerecertificeerd 1997, 2002, 2007, te recertificeren 2012