In tijden en streken waar het schrift niet bestaat of geen belangrijke plaats in het maatschappelijk leven heeft, zijn verhalen de drager van kennis en informatie. De verteller van verhalen is daarmee een belangrijk persoon, die met alle egards wordt ontvangen, de beste plaats aan de haard krijgt en de lekkerste hapjes van het maal. Een kale opsomming van feiten is niet aangenaam om te vertellen of om naar te luisteren en dus wordt de boodschap fraai verpakt, met uitweidingen, tierelantijnen en vergelijkingen. Niet dat het verhaal daarmee nu direct een onwaarheid wordt, het is ook niet meer precies zo als de werkelijkheid oorspronkelijk was. Een goede verhalenverteller kon ook zijn leven redden of in elk geval rekken, zoals het geval was met Scheherazade door het vertellen van mooie en verhalen.
Ook in onze hoog-technologische samenleving met informatiebronnen te kust en te keur, worden nog steeds verhalen verteld. Verhalen ter leringhe ende vermaeck. Verhalen voor het vermaak, die mag ik wel, om te lezen en om te schrijven. Of om naar te kijken wanneer het om visueel vormgegeven verhalen zoals films gaat. Verhaaltjes om van te leren kunnen ook heel aangenaam zijn en ook heel leerzaam. Bij de leerzame verhalen is het wel zaak goed in de gaten te houden wat de intentie en de achtergrond van de verhalenverteller is. Is de verhalerverteller vol van kennis die hij wil delen met zijn publiek of wil hij zijn huid redden door zijn toehoorders bezig te houden en af te leiden van hun eigenlijke doel? Wil de verhalenverteller met zijn educatieve verhalen de luisteraars goed doen of wil hij vooral zichzelf en zijn portemonnee goed doen? Is de verhalenverteller oprecht en weet hij werkelijk waarover hij het heeft of is hij oprecht in zijn geloof dat hij de werkelijke waarheid vertelt?
De toehoorder heeft ook intenties wanneer hij luistert naar een verhaal (of kijkt naar een visueel weergegeven verhaal). Wil de luisteraar aangenaam worden bezig gehouden of wil hij wat leren? Wil de toehoorder dat zijn eigen fantasie wordt geprikkeld of wil hij voedsel voor zijn kennis verwerkende hersendeel? Heeft de ontvanger verstrooiing nodig of kennis om een opdracht naar behoren uit te voeren? De eisen die iemand stelt aan de verhalenverteller wanneer hij slechts zoekt naar verstrooiing en prikkeling van zijn fantasie zijn anders dan wanneer hij dorst naar kennis en kundigheid. Het zou wel eens handig zijn wanneer verhalenvertellers hun intenties duidelijker zouden communiceren voor ze aan hun verhaal beginnen. Aangezien dat lang niet altijd zo is, zal de toehoorder zelf enig opzoekwerk moeten verrichten voor het luisteren kan beginnen.
Wie op zoek is naar ware en waarachtige kennis begint met zich af te vragen wie de meeste kans heeft die gewenste kennis te bezitten en te kunnen of willen delen. Wie meer wil weten over de werking van de elektrische leidingen en aansluitingen in zijn huis gaat dat niet bij de loodgieter zoeken. De loodgieter heeft misschien wel ideeën over elektriciteit en in zijn werk kan hij soms ook in aanraking komen met elektriciteit, maar het is niet zijn specialiteit. Omgekeerd zal de elektricien heus iets over loodgieterij weten, want loodgieterij en elektriciteit ontmoeten elkaar met enige regelmaat, maar een specialist in waterwerken is hij niet. Een aannemer of een architect weet van zowel loodgieterij als van elektriciteit, maar van allebei vooral algemene en niet de dieperliggende zaken. Zoek de verhalenverteller die over het onderwerp geleerd heeft, hetzij op ambachtelijk of op academisch niveau.
Een andere manier om het aanbod van verhalen te schiften is te kijken wie van welke informatie voordeel heeft. Dit is vooral van belang wanneer met bepaalde kennis iets te koop wordt aangeboden. Wie een vervoermiddel zoekt gaat niet bij een enkele fabrikant van een enkel soort vervoermiddel te rade. De kans is groot dat zij informatie krijgt die op zijn best eenzijdig is. Het is immers in het financiële belang van de fabrikant dat zijn product wordt gekozen. Wie een wasmiddel zoekt zal via de klantenservice van een A-merk heel andere informatie krijgen dan op de site van een non-profit organisatie die producten vergelijkt. En nog weer anders dan bij mensen die uitgaan van zelfvoorziening en duurzaam huishouden.
Informatie over de gezondheid, de voeding en opvoeding van kinderen wordt door verhalenvertellers van allerlei pluimage verteld. Sommige vertellers zetten een podium op, midden op het marktplein, en maken een complete show van hun vertelling. Pas later zien de toehoorders de pet die dwingend rond gaat en de verkoopproducten waarop het podium is gebouwd. Anderen gaan langs de kant van het marktplein in een kraampje zitten en stallen hun kennis en kundigheid uit, spreken passanten aan. Ze hebben een verhaal te vertellen en laten dit weten ook, maar beginnen pas echt met vertellen als het ze wordt gevraagd. Sommige vertellers lopen tussen de toehoorders en vertellen alleen aan elkaar wat ze weten en wat ze zelf hebben ervaren.
Ouders die goede informatie willen over de voeding en opvoeding van hun kinderen kunnen zich laten entertainen door de grote show in het midden, maar voor echte kennis zoeken ze in de kraampjes naar een verteller met de juiste diploma’s aan de muur en passende ervaring in het vak en ze knopen verhalen-uitwisselende gesprekjes aan met de ervaringsdeskundigen op het plein: andere ouders.
