Pagina's

Eurolac!

Een blog met (bijna) dagelijkse columns over borstvoeding, hoe het gaat, hoe het ook zou kunnen. Discussie, ironie, satire en parodie worden als stijlbloemen niet verguisd, naast gewone recht-toe recht-aan informatie.

donderdag 28 februari 2013

Honing

Foto: Maggie Smith als Sarah Watkins  in  The Honey Pot (1967)
Tijdens de serie die werd geïllustreerd door Bill Nighy (de afgelopen dagen) kwam ik ook enkele keren Dame Maggie Smith tegen. Een formidabele actrice, net als Nighy van Britse bodem en makelij. Veelzijdig, breed inzetbaar, met een sterk eigen uitstraling en toch zeer overtuigend in vrijwel elke soort rol. De Britse stal brengt fijne raspaardjes voort, die  degelijk worden getraind en hard moeten werken en niet kieskeurig kunnen zijn in het werk dat ze aannemen. Dame Maggie dus in de komende week, in al haar facetten, met haar volle inzet. We beginnen met een jonge Maggie, als inhalige ex-minnares van een excentrieke miljonair met valse trekjes. Een verhaal over grappen met een venijnig staartje, inhaligheid en hoge inzetten. De miljonair voert een levend experiment uit met menselijk gedrag door te doen alsof hij in het laatste stadium van een fatale ziekte is en laat dat aan zijn ex-minnaressen weten om vervolgens hun gedrag te bestuderen.
Met honing vang je meer vliegen dan met azijn en dus wordt de dames een pot met honing voorgehouden in de vorm van toespelingen op de erfenis. Menselijk gedrag is redelijk voorspelbaar wanneer de grote groep als studieobject wordt genomen. Individueel willen mensen nog wel eens onverwacht reageren en daardoor werken de plannetjes van de miljonair niet helemaal zoals hij verwachtte. Een adviseur met een sociaal-psychologisch gebaseerde marketingsopleiding, in plaats van een werkloze acteur c.q. gigolo, had hem dat kunnen vertellen. De studie van het gedrag en de beïnvloeding daarvan van groepen mensen is een belangrijk onderdeel van de opleiding van reclamespecialisten.  Die reclamespecialisten weten dat honing inderdaad klanten lokt, maar dat het effect beter wordt wanneer er azijn bij de concurrent wordt neergezet.
De reclamemakers voor kunstmatige voeding voor zuigelingen hebben dat goed in hun oren geknoopt en in de praktijk gebracht. Heel geraffineerd doen ze eerst of ze de honingpot naast de concurrent hebben gezet. Dat lokt de potentiële klant naar die concurrent en de boodschap die de reclamemaker wil overbrengen. Maar het geeft ook een heel positief, feel-good imago aan de fabrikant. Zegt die fabrikant immers niet zelf dat de concurrent ook heel goed is,  misschien zelfs beter? Die fabrikant is een wonder van altruïsme en heeft alleen het allerbeste voor met baby’s. Maar als de potentiële klant naar de ogenschijnlijke honingpot van de concurrent is gelokt staat daar plotseling een vat met azijn. de concurrent mag dan wel goed zijn, waarschijnlijk, misschien, maar hij is ook moeilijk, lastig, vervelend en het is haast niet op te brengen er langer dan eventjes mee om te gaan, als dat al lukt.
En dan komt de echte honingpot op de proppen. Een prachtige, stralende, schitterende honingpot, gevuld met krachtige, prachtig goudglanzende honing. Overstromend van weldadige zoetheid en beloften van eindeloos genieten. Bij de fabrikant van de borstvoedingsubstituten, van de moedersubstituten, en hun aandeelhouders en hun reclamemakers. En de mens, als groep, tuint daar in, staart verlekkerd naar die honingpot en sluit de neus en de oren voor de azijnzure stank en klank van de verleiders. Op individueel niveau laat niet iedereen zich zo makkelijk foppen. Losse mensen kunnen individueel en zelfstandig denken en door voorgehouden ideaalbeelden heen kijken. Als zij dit doen, en hun bevindingen luidop kenbaar maken, is dat voor de grote groep niet altijd plezierig. Individuen in de groep kunnen zich er ongemakkelijk bij voelen wanneer ze zich realiseren dat ze te grazen zijn genomen, dat zij het slachtoffer waren van een practical joke.
Je realiseren dat je beetgenomen bent, dat je erin getrapt bent, is ongemakkelijk, daar wordt je boos van. Boos op jezelf vooral, omdat je dat hebt laten gebeuren. En boos op degene die jouw flater openbaar maakte. Vreemd genoeg worden maar weinig mensen boos op de oorspronkelijke veroorzaker van het pijnlijke feit van de schande: de fabrikant en de reclamemaker in dit geval. En in plaats van samen de boosdoener aan te pakken en die zelf aan de schandpaal te nagelen, richt het venijn zich op de boodschapper en worden de liegende en bedriegende fabrikant en zijn maatjes verdedigd. De honingpot heeft zijn werk zo goed gedaan dat het slachtoffer eigenhandig de azijnfles over de boodschapper leeggiet.
Eurolac Flits! met label reclame, fabrikanten, kunstvoeding, risico van geen borstvoeding. Deze links leiden naar een lijst met blogs met dit label, klik op de plaatjes in de linkerzijbalk voor meer verhaaltjes.

woensdag 27 februari 2013

Extraordinair

Foto: Martin Freeman als Arthur Dent en  Bill Nighy als Slartibartfast  in The Hitchhiker's Guide to the Galaxy, gebaseerd op de absurdistische sciencefiction verhalen (''een triologie in  vijf delen'') onder zelfde titel van Douglas Adams
Toen ik ergens liet vallen bezig te zijn met een blogserie met foto’s van de grote acteur Bill Nighy in diverse rollen kwam als reactie bijna gelijk de film waarvan bijgaande foto een scene weergeeft. Die had ik er eigenlijk buiten willen houden, want hoewel persoonlijk een groot liefhebber van bizar en bizarder, had ik toch werkelijk geen idee hoe ik hiermee nu een leesbaar (zowel taalkundig als inhoudelijk) stukje over borstvoeding en/of moederschap moest maken. En wat voor titel moet daar dan bij? Ik zie dat ik al twee keer Buitengewoon* als titel had en een keer Onwaarschijnlijk**. Ook de term outrageously*** komt al twee keer voor in titels. Maar omdat ik een goede uitdaging maar moeilijk kan weerstaan neem ik de handschoen op en komt er een extraordinaire bijdrage. Extraordinair vanwege het buitengewone karakter van de film, de voorbij het normale acteer- en personificatietalenten van deze acteur en vanwege de verwarrende annotaties die het woord voor mij in mijn kinderjaren had.
In het gezin en het milieu waarin ik als kind opgroeide was ordinair het woord om mensen aan te duiden die niet echt tot onze groep behoorden. Eigenlijk niet eens de mensen zelf, maar het gedrag. Bij ordinair gedrag hoorden bijvoorbeeld fel-rood gestifte lippen, lange, gelakte nagels en roken op straat. Maar ook luid spreken, roepen over straat en ergens anders dan aan tafel eten (met uitzondering van een nieuwe haring aan een kraampje). Toen ik Franse les kreeg was ik geschokt toen ik merkte dat ordinair in het Frans gewoon gewoon betekent. In het spraakgebruik bij ‘’ons soort mensen’’ was gewoon verworden tot gewoontjes tot onder de maat. Het woord extraordinair was net zo’n puzzel als het voorvoegsel vice- voor bijvoorbeeld president of voorzitter. Ik vond dat laatste  maar een vies woord, eigenlijk, helemaal niet geschikt voor de verheven positie die het aanduidde. Extraordinair had voor mij een extra ordinaire klank en groot was dus mijn schrik en verwarring toen bleek dat wanneer extraordinair aan een functie of titel werd toegevoegd, het een uitzonderlijk hoog geplaatst functionaris betrof, belast met extra delicate zaken.
Borstvoeding (terwijl er andere mensen bij zijn) is ordinair. Ik gebruik zelf nu het woord ordinair in de oorspronkelijke betekenis, maar veel mensen gebruiken het in dit verband zoals het vroeger bij mij thuis werd gebruikt. Er zijn ook mensen die borstvoeding extraordinair noemen. Sommigen gebruiken dat woord dan zoals ik het als kind interpreteerde en anderen gebruiken het om borstvoeding op te hemelen. Nu mag natuurlijk eenieder vinden wat hij wil, maar gelukkig staat het ieder ander vrij het er niet mee eens te zijn. Borstvoeding is noch vulgair, nog buitengewoon. Borstvoeding is gewoon. Net als voeden en liefhebben. Borstvoeding is eigenlijk gewoon voeden en liefhebben. Liefhebben dan in de meer algemene betekenis en niet in die van het bedrijven der liefde. Ook dat is ordinair in de oorspronkelijke betekenis, maar toch wel ordinair om het en plein public te doen, als u mij nog kunt volgen.
Enfin, wat ik eigenlijk met deze hele verwarde intergalactische brei van woorden probeer te vertellen is, dat borstvoeding, net als alle andere lichamelijke en psychosomatische functies, hoewel wonderbaarlijk, extraordinair en superbe in ontwerp en uitvoering, een gewoon, ordinair, alledaags deel van de dagelijkse bezigheden van een vrouw en haar kind is. En over zoiets gewoons schrijf ik dus nu al mijn zevenhonderdvierendertigste stukje. Het is toch extraordinair hoe je zo buitengewoon veel over zoiets ordinairs als borstvoeding kunt spreken en dan nog lang niet uitgepraat zijn.
*) Buitengewoon op 31 maart 2012 en 1 februari 2013
**) Onwaarschijnlijk op 31 januari 2013.
***) Outrageously op 25 en 26 november 2011

dinsdag 26 februari 2013

Bijbedoelingen

Foto: Bill Nighy als Alan Blunt  in Stormbreaker
Een van de meest curieuze opmerkingen in de never ending story van het zuigelingenvoeding debat is ‘’Als het echt zo ongezond was, werd het niet verkocht.’’ Ik ben daarvan altijd even stil. De enormiteit van zo’n vooronderstelling. Ik ben er nog niet over uit of mijn grootste verwondering uitgaat naar het monstrueuze vertrouwen van de consument in de goedertierenheid van de aanbieders van voedselproducten of  naar het blinde geloof in de science fiction van een te vertrouwen en haar burgers beschermende overheid. ‘’Als het verkocht mag worden kan het nooit echt gevaarlijk zijn.’’ Nadat ik mijn onderkaak dan weer opgehesen heb tot zijn rechtmatige positie en mijn stoel overeind heb gezet en er weer op ben gaan zitten, beginnen de voorbeelden van uitermate ongezonde en potentieel gevaarlijke producten in de schappen van de supermarkten langs mijn virtuele netvlies te paraderen. Ladingen suiker en suikervervangers, transvet en vetvervangers, zout, smaakversterkers, kleur-, geur- en smaakstoffen, conserveringsmiddelen, restanten van kunstmest, verdelgingsmiddelen en antibiotica, genetisch gemanipuleerde grondstoffen. Dat mag allemaal gewoon verkocht worden, mag zelfs aangeprezen worden, maar is beslist niet allemaal veilig en gezond*. Het is triest dat hele generaties mensen stiekem zijn opgeleid tot willoze, of wellicht nog erger: gewillige, werktuigen voor het behalen van de verborgen doelen van machtige en invloedrijke partijen. In een film is dat leuk en boeiend en spannend, van die stiekeme plannetjes en bijbedoelingen op meerdere niveaus. In het werkelijke leven zet het leven en welzijn van kwetsbare mensen, de kwetsbaarste als eerste, op het spel. En dat is onaanvaardbaar.
Stiekem, achterbaks en met succesvol verborgen agenda’s werken de voedselfabrikanten aan hun doelen. Hun werkwijze vertoont zelfs verdacht veel overeenkomsten met die van drugsdealers die hun waren eerst gratis verspreiden, om ze vervolgens, als de dankbare ontvangers verslaafd zijn, hun geld op te strijken. Het uitdelen van gratis kunstmatige zuigelingenvoeding werkt op exact dezelfde manier. In een aantal landen is deze praktijk inmiddels wettelijk verboden, in veel landen nog niet. Door de verspreiding te laten gaan via de kanalen van de gezondheidszorg (of door mensen die acteren dat ze zorgverlener zijn) krijgt het product een wetenschappelijk, gezond en door dokters aanbevolen aura. De zorgverleners (de echte, niet de acteurs) worden gepaaid met cadeautjes, gratis bijscholing inclusief luxe lunch en een borreltje na, kortingen en met indrukwekkend uitziende rapporten voor het wetenschappelijke sausje. wie de dokter in zijn zak heeft, heeft de patiënten van de dokter erbij**. Ook de dokter die in een land woont waar gratis kunstvoeding verboden is, verspreid de boodschap van de fabrikant.
Een ander belangrijk middel om tot het doel te raken (het doel van de fabrikanten van moedermelk substituten is uiteindelijk niet de gezondheid en het welzijn van de klant en al helemaal niet van de consument van het product, maar het welvaren van zijn eigen portemonnee en die van zijn aandeelhouders) is het werven van klantenwervers onder de klanten, zonder dat die klantenwervers dat zelf in de gaten hebben. Vanuit handelsoogpunt is dit een geniale strategie: je laat de consument zelf voor de reclame betalen, door het verhogen van de prijs van het product, en je laat ze een flink deel van de reclame ook nog zelf maken. Alles wat je daarvoor hoeft te doen is op allerlei subtiele en minder subtiele manieren de concurrent moeilijk maken. Eerst verhef je de concurrent tot het hoogst bereikbare ideaal: supervoedsel door supermoeders aan superbaby’s gegeven. Aan dat mengsel voeg je het element schuld toe, voor wanneer dat ideale ideaal niet wordt bereikt. Het bereiken van het ideaal wordt wat moeilijker om te bereiken voorgesteld, zodat er een beetje meer van het component schuld bij kan. Heel precies gedoseerd komt er het element van niet helemaal juiste informatie over wat normaal babygedrag is bij. Dat is een sterke smaakmaker, maar eentje die past bij ideeën die daarover toch al ingeburgerd waren. Dat biedt ook weer ruimte voor nog een vleugje schuld.
Dan komt de oplossing: je hoeft je helemaal niet schuldig te voelen als je geen supermoeder bent die supervoeding aan een superbaby geeft. Je bent maar een mens en geen supervrouw. Gelukkig hebben de zeer geleerde heren, van het zeer gerenommeerde bedrijf dat zich specialiseert in gezond voedsel, een bijna supervoedsel  gemaakt voor jouw superbaby waar hij ook best wel gezond groot kan worden, zodat jij ook toch wel een soort van supermoeder bent. Het lijkt zelfs een beetje op de technieken waarmee mensen in sommige cults worden geïnitieerd: eerst afbreken tot het gevoel van eigenwaarde min 10 is en dan als verlosser met de oplossing komen en het gevoel van eigenwaarde herstellen. De devotie aan de redder is oneindig en vergeten is hoe die redder eerst de veroorzaker van de ellende was. Een apostel is geboren en klaar om langs de deuren te gaan en nieuwe bekeerlingen te werven.
En dan dat idee van ‘’als het verkocht mag worden kan het nooit zo slecht zijn’’. De overheid, die uiteindelijk bepaalt wat wel en niet mag worden verkocht, wordt beïnvloed door belanghebbenden.  De eerste belanghebbenden (klanten en consumenten) hebben geen geld en dus geen stem. De medisch adviseurs hebben vaak banden met de industrie of zijn op de hierboven beschreven manier door die industrie beïnvloed. De eigen lobbyisten van de fabrikanten hebben zeer gespecialiseerde vaaardigheden in communicatie en beïnvloeding en een zak geld achter de hand. Niet eens zozeer fysiek geld (hoewel ook dat niet altijd uit te sluiten is) als wel het virtuele geld van economische belangen. De economie is, naar hun zeggen, gediend bij een florerende voedingsmiddelen industrie. Denk toch eens, mijn beste politicus en wetgever, aan al die mensen die hun baan gaan verliezen als plotseling geen enkel kind meer kunstvoeding krijgt! En bedenk eens hoeveel belasting de schatkist misloopt als alle moeders maar zelfgemaakte moedermelk gaan geven. De financiële consequenties van ziekte en sterfte door geen-borstvoeding en de financiële en andere consequenties van de schade aan het milieu door de productie (en verpakking, vervoer en afval) van de kunstmatige moedermelkvervangers worden wijselijk onder het kleed geveegd. Nee, mijn conclusie blijft hetzelfde: in een film is dat leuk en boeiend en spannend, van die stiekeme plannetjes en bijbedoelingen op meerdere niveaus. In het werkelijke leven zet het leven en welzijn van kwetsbare mensen, de kwetsbaarste als eerste, op het spel. En dat is onaanvaardbaar.
*) Foodwatch rapport: Kindermarketing: Onverantwoord en ongereguleerd
**) Kranendonk P: Een kijkje in de keuken, op borstvoeding.com

maandag 25 februari 2013

Liefde

Foto: Bill Nighy als de verlopen rockstar Billy Mack in Love Actually

Kunst draait voor het grootste deel om liefde. Literatuur, beeldende kunst, muziek, film en toneel: het is al liefde wat de klok slaat. Ook wel andere thema’s maar ik durf er wat onder te verwedden dat liefde in een of andere vorm, toch wel bovenin de toptien van kunst-thema’s staat. Moederliefde en broederliefde, kinderlijke liefde en volwassen liefde, damesliefde en herenliefde, oprechte en verwrongen liefde, liefde voor mensen en voor dieren, liefde voor het leven. En nog veel meer. Liefde is een krachtige drijfveer, zowel de romantische en lijfelijke liefde als de platonische of andersoortige intermenselijke liefde. Sommige films draaien zelfs helemaal om dat thema van verschillende soorten liefde, zoals Love Actually. Weliswaar gebracht als komedie, maar toch. Liefde is zo belangrijk dat er in het menselijke ontwerp een compleet hormoonsysteem wordt ingezet om liefde te faciliteren.
Zo belangrijk is liefde voor ons individuele overleven en het overleven van de soort, dat dat kennelijk niet te zeer aan toeval kon worden overgelaten. Om liefde een kans te geven te ontstaan en te groeien is nabijheid noodzakelijk. Het hormonale ondersteuningssysteem zorgt er dus, voor een flink deel, voor dat mensen graag bij elkaar zijn. Andere hormonen zorgen ervoor dat we willen zorgen voor mensen bij wie we zijn. Voor iemand zorgen is ook een goede manier om liefde op te wekken. Liefdeshormonen en zorghormonen worden in ieder mens (en in het gros van de dieren ook) in wisselende hoeveelheden afhankelijk van de situatie aangemaakt en vrijgegeven, maar veel meer bij romantische liefdesparen en het meest bij een moeder en haar zuigeling. Een vrouw die aan het baren is, is volkomen onder invloed van het hormoon oxytocine, ze wordt erin gebaad. Het hormoon zorgt er op lichamelijk niveau voor dat de baarmoeder krachtig samentrekt om het kind geboren te kunnen laten worden, maar het werkt tegelijk op in op alle andere systemen en ze geeft het door aan haar kind. Een plezierige bijkomstigheid tijdens de baring is dat het ook functioneert als een belonings-drug in de hersenen. Als na de geboorte het kind in zijn blootje op moeders blote lijf ligt gaat het oxytocinebad gewoon verder en nu baden moeder en kind samen. Als moeders partner er bij komt zitten of liggen wordt het een driepersoonbad.
Hoewel het haast ondoenlijk is om aan al die hormonen en hormoon-geïnduceerde instincten te ontkomen, zijn mensen daar toch in geslaagd. Generaties lang vertelden we elkaar dat fijn zondig is en dat al wat natuurlijk komt niet echt goed kan zijn, en dat heeft zijn effect gehad. Wij denken nu en masse dat kleine kindjes, direct als ze geboren zijn, moeten worden onderzocht, gemeten en geijkt, schoongemaakt en ingepakt en van spuiten voorzien. Bloed en slijm zijn vies en lichaamsuitscheidingen stinken en dus moeten alle sporen daarvan grondig van moeder en kind worden weggewassen. Met al dat wassen, wrijven en inpakken wordt bijna letterlijk het kind met het badwater weg gegooid. Al die geurtjes namelijk zijn een belangrijke speler in het proces van het vormen van de liefdesrelatie tussen het kind en zijn pasgeboren ouders. De fysieke scheiding van moeder en kind brengt de mentale hechting ook in gevaar.
Gelukkig zijn mensen robuust en lukt het wel de draad na hereniging weer op te pakken, maar het gaat dan wel veel moeizamer, minder vanzelf, minder instinctief, minder gedragen en gedreven door de hormonen. En het gaat veel makkelijker fout als er verderop in de lijn wat hapert. Vandaag las ik (opnieuw) over de Lotusgeboorte. Ouders die daarvoor kiezen, navelen niet af, maar laten de navelstreng intact tot die vanzelf loslaat (of door de baby wordt losgetrokken) na enkele dagen. Ik weet nog niet helemaal wat ik daarvan moet denken, maar ik weet wel dat het een fool-proof manier lijkt om moeder en kind bij elkaar te houden. Want niemand gaat heen en weer lopen slepen met een kind plus navelstreng plus placenta. En geen moeder zal een kindje dat daar ligt inclusief navelstreng en placenta alleen willen laten. Ik moet me daar toch eens meer in verdiepen, want het lijkt een heel goede manier om de onconditionele en respectvolle liefde tussen kind en ouders alle kansen te geven.
Eurolac Flits! met label oxytocine, respect, liefde. Deze links leiden naar een lijst met blogs met dit label, klik op de plaatjes in de linkerzijbalk voor meer verhaaltjes.
(Uvnäs Moberg K: ) De oxytocine factor. Boekbespreking

zondag 24 februari 2013

Nalaten

Foto: Bill Nighy als Minister Rufus Scrimgeour informeert (op de bank van links naar rechts) Emma Watsonals Hermione Granger, Rupert Grint als Ron Weasley en Daniel Radcliffe als Harry Potter over de nalatenschap van wijlen schoolhoofd professor Dumbledore in Harry Potter and the Deathly Hallows: Part 1
Taal is zo iets moois. Het is een spel, een kunst. Het mooie van taal is dat het leeft en dus verandert, vloeit, groeit en zich aanpast. Taal kan eerlijk zijn of verbloemend. Taal kan exact zijn of decoratief. Taal kan rechttoe-rechtaan zijn of opgebouwd uit lagen en coulissen. Taal kan een- en veelduidig zijn. Die meerduidigheid dat wordt mijn thema vandaag en wel rond het woord nalaten. Nalaten kan een nalatigheid zijn of een nalatenschap. Achterwege laten of achterlaten. Veronachtzamen of verzorgen. We kunnen iets nalaten om iets na te laten te hebben. We kunnen iets nalaten om niet nalatig te zijn. Het schoolhoofd laat wat spulletjes na om niet nalatig te zijn en zijn protegés zonder hulp achter te laten. De minister laat na te vertellen wat hij precies nalaat te vertellen om zijn eigen doelen te dienen.
Voor een zorgverlener kan een handeling nalaten een nalatigheid zijn of het kan de cliënt beschermen tegen kwaad. Het is de eerste taak en opdracht van elke zorgverlener om geen kwaad te doen. Niet om te genezen of te redden, maar om, om te beginnen, geen kwaad te doen. Dit kan een ethisch dilemma zijn, want soms kan tot het uiterste gaan om een cliënt te genezen of te redden juist wel kwaad doen. Bij een dergelijk dilemma kan het nooit kwaad om bij de cliënt zelf te rade te gaan: wat wil de cliënt zelf? Dat houdt in dat de zorgverlener uit zijn ivoren toren moet afdalen en de wensen van de cliënt voor die van zichzelf stellen. Of zich in elk geval die wensen van zijn cliënt kunnen voorstellen. Dat vergt een en ander van de empathische vermogens van de zorgverlener. Maar wat nu als de door de zorgverlener op basis van zijn professionele kennis geprefereerde handeling niet strookt met de wens van de cliënt? Dat is een ethisch dilemma van de hoogste orde. Het dilemma wordt nog groter als de cliënt de moeder is van het kind waarvoor de zorgverlener de handeling wenst. Moet de zorgverlener nu die handeling nalaten of moet hij nalaten naar de wens van de cliënt te luisteren? Wie heeft de zorg het meest nodig? Aan wie mag geen kwaad worden gedaan? Wie moet de handeling in de praktijk brengen?
In de zorg rond borstvoeding heb je ook veel te maken met nalaten. Vooral goede zorg rond in de eerste dagen wordt vaak nagelaten. En dat scheept vrijgevestigde lactatiekundigen op met een nalatenschap aan opgestapelde ellende. Er zijn namelijk nogal wat zorghandelingen die beter konden worden nagelaten vanwege de risico’s op middellange en langere termijn. Ook worden er andere dingen nagelaten, die juist beter wel gedaan zouden worden. Zo lijkt bijvoorbeeld op de korte termijn het op schema voeden (het nalaten van fysiologisch voeden en verzorgen) van een baby vaak best goed te werken. Later blijkt dan dat het melkmakende vermogen van de borsten onvoldoende is gestimuleerd en de moeder een doorlopend gevecht moet leveren om blijvend voldoende melk voor haar kindje te maken. Problemen met aanhappen en drinken lijken door het inzetten van een tepelhoedje (het nalaten van het aanleren van goede technieken, niet nalaten een onnodig hulpmiddel te gebruiken) goed te worden opgelost, maar later kan blijken dat die interventie niet heeft gezorgd voor een goede drinktechniek en de daaruit voortkomende problemen van kapotte tepels of onvoldoende groei. 
De nalatigheid van de zorg (door het niet op de hoogte zijn van of het niet uitvoeren van de juiste technieken en management) zorgt voor een vervelende nalatenschap voor moeder en kind in de weken en maanden erna.
Eurolac Flits! met label ethiek, zorgverlener, kennis, vaardigheden, Hippocrates. Deze links leiden naar een lijst met blogs met dit label, klik op de plaatjes in de linkerzijbalk voor meer verhaaltjes.

zaterdag 23 februari 2013

Metamorfose


Tussen de bevruchting van het rijpe eitje en de geboorte van een kant en klaar kind negen maanden later ondergaat het embryo, en later de foetus, meerdere metamorfosen. Een enkele cel, samengesteld uit twee cellen, wordt een klontje ongedefinieerde cellen, een kloddertje levende materie. Dat kloddertje doorloopt allerlei stadia van ontwikkeling en het duurt vrij lang voor zo op het oog duidelijk wordt dat dit een mens in wording is en geen amfibie of een dier met een staart. Die staart verdwijnt, gelukkig, er blijft alleen het stuitje van over. De vliezen tussen de vingers en tenen verdwijnen ook, en het snuitje wordt een gezichtje. In tegenstelling tot de metamorfose van een acteur van mens naar - iets anders, verandert een nogal buitenaards uitziend embryo in een foetus met duidelijk herkenbare menselijke trekken. Dat ongedefinieerde klontje cellen van de eerste paar dagen is drager van een onvoorstelbare hoeveelheid gegevens, het is het kleinste, maar meest bevattende medium voor gegevensopslag dat we kunnen bedenken. Al die data zorgt ervoor dat het cellenklompje in een mensenbuik een mens wordt en een op het eerste gezicht identiek klontje in een dolfijnenbuik een dolfijntje.
De metamorfose na de geboorte is minder zichtbaar, maar bijna net zo spectaculair. In de eerste uren na de geboorte krijgt de baby een volledig make-over. Zijn volledige systeem moet worden overgezet. De bloedsomloop die hij deelde met zijn moeder wordt daarvan afgescheiden en moet zelfstandig gaan werken. De zuurstofvoorziening die eerst via het bloed van de moeder kwam, moet nu door zelfstandig ademen via de longen komen. Dit vergt naast het opstarten van het ademhalingssysteem een omzetting in de bloedsomloop om zuurstof uit de longen te kunnen opnemen. In de baarmoeder werden alle voedingsstoffen en alle energie die hij nodig had voor groei en ontwikkeling kant en klaar met het bloed aangevoerd, na de geboorte moet het spijsverteringssysteem worden opgestart om de opname van energie en voedingsstoffen uit het, nu zelf in te nemen, voedsel mogelijk te maken. Tot slot moet het organisme nu, in plaats van simpelweg de omgevingstemperatuur aan te houden, zelf de temperatuurregeling ter hand nemen. Dat alles moet binnen een paar uur geregeld zijn.
Gelukkig is er, net als in een TV-make-over-show, gezorgd voor een brede ondersteuning. Er is een strakke agenda gemaakt en de afspraken liggen vast. Het kind hoeft zelf niet na te denken of te kiezen wat er vervolgens gedaan moet worden. Er is gezorgd voor een perfecte omgeving, een goed geoutilleerde studio en voldoende assistentie voor de speciale effecten. Ademhaling en bloedsomloop zijn de meest acuut noodzakelijke metamorfosen, waarvoor geen vervanging mogelijk is, niet met natuurlijke middelen althans. Daar gaat dus de meeste energie en aandacht heen, terwijl voor de andere omstellingen op tijdelijke noodsystemen wordt teruggegrepen. De temperatuursregulatie kan worden overgelaten aan de special-effects manager: het moederlichaam. Met slechts een kleine aanpassing verandert de huid van de moeder in een proactieve thermostaat die, wanneer moeder en kind met maximaal en direct huidcontact buik-aan-buik en borst-aan-borst liggen, de temperatuur van het kind meet, interpreteert en waar nodig bijstelt. Dat is als het ware een klein stukje extra software dat een uitbreiding van de functies van de bestaande hardware mogelijk maakt.
Een heel belangrijk ander systeem dat beschermd moet worden tijdens de metamorfose bestaat uit de hersenen en het zenuwstelsel. De hersenen zijn ook bij het pasgeboren kind al de grote aansturing voor alle systemen, maar zijn zelf ook nog een systeem in ontwikkeling. De onderdelen die de levensfuncties onderhouden en controleren zijn het verst ontwikkeld tijdens de geboorte, maar moeten in die eerst uren na de geboorte gelijk even in een hogere versnelling om de metamorfose in goede banen te leiden. Tegelijk moet de ontwikkeling van de meer geavanceerde delen van de hersenen onverminderd doorgaan om op schema te blijven en tot het volledige potentieel te kunnen ontwikkelen. De hersenen draaien op suiker. Suiker is de primaire energieleverancier en de aanvoer daarvan tijdens de zwangerschap was ononderbroken en ruimschoots. Tijdens de omstelling naar zelfstandige energievoorziening is de toevoer van suiker laag. Het hormoon insuline dat voor het gebruiksklaar maken van suiker moet zorgen werd tijdens de voorgeboortelijke periode ingezet als groeihormoon, omdat de suikers al kant en klaar werden aangeleverd. Het herprogrammeren van de insuline duurt even en in die tijd is er dus maar weinig suiker beschikbaar. Dat is te gevaarlijk voor het handhaven van alle hersenfuncties en dus is er voorzien in een noodaggregaat die draait op ketonen en bruin vet verbranding. Pasgeboren kinderen zijn in staat om ketonen en bruin vet in te zetten als directe energiebron en zo het glucose tekort te omzeilen.
Nu is die noodaggregaat natuurlijk maar beperkt in het vermogen en dus moet ervoor worden gezorgd dat die zo min mogelijk moet worden ingezet. Het is daarom zaak energieverlies bij het pasgeboren kind zo veel mogelijk te voorkomen. Kinderen verliezen de meest energie door afkoeling, inspanning en stress. De temperatuurregeling was al ter hand genomen, maar ook de inspanning en de stress worden op dezelfde manier aangepakt. Die special effects manager is een echte duizendpoot. Kinderen die huid op huid, in een voorover liggende positie, met het hoofd iets hoger dan het onderlichaam, leveren geen inspanning om op hun plaats te blijven en geen inspanning door huilen. En ze vertonen geen stress. De neurologische en hormonale systemen van de baby reageren optimaal op deze moederlijke nabijheid en deze houding en zorgen zo voor een gevoel van veiligheid en daarmee worden huilen en stress overbodig.
van Veldhuizen-Staas, G: Hypoglycemie en borstvoeding, gepubliceerd online, met uitgebreide wetenschappelijke referenties.

vrijdag 22 februari 2013

Veelzijdig

Foto: vlnr: Maggie Smith als Muriel Donnelly, Ronald Pickup als Norman Cousins, Bill Nighy als Douglas Ainslie, Penelope Wilton als Jean Ainslie, Celia Imrie als Madge Hardcastle, Judi Dench als Evelyn Greenslade, Tom Wilkinson als Graham Dashwood in The Best Exotic Marigold Hotel
Een rijtje, niet echt bij elkaar horende, mensen van pensioengerechtigde leeftijd zittend op aan elkaar gelaste stoelen in een vliegveldhal, kennelijk wachtend op iets. Is het wachten op het vertrek van een uitgestelde vlucht? Wachten om opgehaald te worden? Horen ze wel of niet bij elkaar? Wat doen ze daar en waarom lijken ze toch bij elkaar te horen ook al zijn ze zo verschillend? En hoe wil ik dit in vredesnaam aan borstvoeding linken? De waarheid is, dat ik een serie wilde doen met Bill Nighy, een zeer veelzijdige Britse acteur, met zeer indringende ogen en een breed scala aan rollen, variërend van kleine bijrollen (hij speelt bijvoorbeeld een niet terug te vinden bijrolletje als politieman ergens in de 1980 versie van Little Lord Fauntleroy (met Alec Guinness als de misantropische door jicht geplaagde grootvader Earl of Dorincourt en  Patrick Stewart als Wilkins) tot dragende hoofd- en bijrollen. Hij stond op toneel en voor TV- en filmcamera’s en voor microfoons voor radio-hoorspelen en het inspreken van animatiefilms en documentaires. Een veelzijdig acteur dus. En zo kwam ik hem ook tegen in de film van de illustratie, in het illustere gezelschap van meerdere groten uit de Britse acteursstal. Een veelkleurig en veelzijdig gezelschap. Een gezelschap dat elkaar tot nog grotere hoogten inspireert dan ze elk apart al kwamen.
Een van de mooie dingen van Bill Nighy is, naast zijn veelzijdigheid, zijn nederigheid. Hij voelt zich niet te min om kleine rolletjes aan te nemen en legt in die kleine rollen net zo veel moeite en vakmanschap als in de grotere rollen. Acteren is zijn vak, zijn passie en bij elke rol wil hij eruit halen wat erin zit, zich ten volle geven. Van een moeder zou je hetzelfde kunnen zeggen. Een moeder heeft ontelbare rollen, grote en kleine, schijnbaar onbelangrijke en heel belangrijke door elkaar. Een goede moeder is niet zij die vooral schittert in de grote rollen, maar zij die haar stinkende best doet in alle rollen en rolletjes. Samen met andere moeders kan zij dan tot ongekende hoogten stijgen en die andere moeders daarin meenemen. Individuele moeders kunnen groots en meeslepend schitteren, moeders die samenwerken worden godinnen.
In de kunstgeschiedenis is een rode draad te vinden van eer aan of verering van het moederschap. Dat begon al smet de beeldjes van de mensen uit de Steentijd, waarin niet zozeer de seksuele vrouwelijkheid werd vereerd, maar de vrouw als moeder: schenker en onderhouder van het leven. Het idee van een vaderlijke godfiguur is een vrij late ontwikkeling, het begon met een moeder als vereringssymbool. En zelfs tijdens de opkomst en bloei van de vader-god culturen bleef de godin-moeder aanwezig als archetype. Die moedergodin is een veelzijdig type, zo veelzijdig dat je eerder denkt aan meerdere godinnen die samen de klus klaren dan als één supervrouw die het allemaal in haar eentje doet.
Vrouwen zijn niet ontworpen om in eenzaamheid moeder te zijn. We zijn nu eenmaal groepsdieren en zijn ontworpen in samen te leven en te werken en te moederen. In een groep zijn vrouwen co-werkers, elk apart zijn ze concurrenten. In een groep zijn vrouwen allemaal leerling en meester , elk wanneer dat nodig is, zelfs leerling voor het ene en meester voor het andere aspect tegelijkertijd. Kennis en vaardigheden komen in groepen haast als vanzelf aanwaaien door samenwerken en afkijken en nadoen. Afkijken en nadoen is de meest natuurlijke vorm van leren; het is de manier waarop kinderen leren spreken, lopen en zich in gezelschap gedragen. In een groep functioneren vrouwen haast als vanzelf als bijen, elk apart lijkt het meer op een ratrace. Onze maatschappelijke inrichting maakt het ratracemodel het meest voor de hand liggend.
En dus maken vrouwen ruzie, vliegen ze elkaar in de haren en raken verwikkeld in onverkwikkelijke bitchfights. Over het algemeen niet fysiek, maar wel met woorden. Deze mommywars, zoals ze in Engelssprekende delen van het www al worden genoemd zijn het ultieme resultaat van onze tendens om vrouwen, moeders te separeren en te dwingen hun moederschap alleen te beleven. In plaats van sterke godinnen in een walhalla zijn we verworden tot de lagere demonen in het pandemonium. Wat een verspilling van kracht. We zitten als een slecht bij elkaar passend gezelschap op een rij aan elkaar gelaste stoelen in een vliegveldhal, elk bezig met onze eigen sores; elk glurend naar die anderen die hun gekke dingen doen. Maar als we elkaar de kans geven, als we met elkaar optrekken, elkaar leren kennen, leren we gaandeweg onszelf en onze eigen kracht kennen en dan kunnen we er samen beter van worden. Laten we van het Exotic Marigold Hotel een echte goudsbloem maken: helend, stralend, krachtig. Samen halen moeders het beste in elkaar omhoog. Ieder met de eigen inbreng en ervaring, elk met de eigen mogelijkheden en beperkingen. Zo veelzijdig als een samengesteldbloemige goudsbloem.
Eurolac Flits! met label samen, samenspel, samenwerking, moedergodin, moederschap. Deze links leiden naar een lijst met blogs met dit label, klik op de plaatjes in de linkerzijbalk voor meer verhaaltjes.

donderdag 21 februari 2013

Fles

Foto:  Bill Nighy als vampier Viktor  heeft er in Underworld geen enkel probleem mee zijn geliefde drank op een andere manier te consumeren.
Op een forum waar ik huisgast ben loopt een draadje met als titel ‘’De baby zonder fles’’. Het bespreekt de perikelen van moeders die na verloop van tijd weer gaan werken en hun afgekolfde melk met behulp van een fles aan hun baby willen laten geven. En over baby’s die daar heel andere ideeën over hebben. Veel baby’s hebben namelijk vrij nauw omschreven regels voor waar melk vandaar hoort te komen en plastic, rubber en siliconen maken meestal geen deel uit van die beschrijving. Baby’s ideeën over eten worden geïllustreerd met moeders armen, moeders borst en moeders melk. Het wereldbeeld van een baby is groots in zijn eenvoud. Moeder-baby-borst-melk-veilig-goed. Dat maakt de opsomming ongeveer compleet voor zover de baby kan inschatten. Meestal. Als het buikje vol is, mag moeder ook vader zijn. Of oma. Veel baby’s hebben weinig geduld voor andere afwijkingen van hun eigen norm. Het probleem is natuurlijk dat baby helemaal die noodzaak voor verandering en vervanging niet ziet.
Dus worstelen moeders met die opgave om hun baby over te halen de fles te accepteren om te voorkomen dat ze uithongeren terwijl mama werkt. Boeken, brochures en het internet staan vol met tips en trucs om dat mogelijk te maken. Uiteraard is er over zoiets basaals en noodzakelijks nooit degelijk onderzoek gedaan. De onderzoeken die gedaan zijn, voornamelijk door fabrikanten van flessen en spenen, gaan vooral over het ontwerp van de fles en de speen. Voorkomen van luchthappen en dus krampjes, imiteren van de borst of van de borstdrinktechniek, zijn daarbij de speerpunten. Ik ben nog nooit onderzoek tegen gekomen naar welke kinderen wanneer en waarom de fles weigeren en hoe dat eventueel te voorkomen is.
De adviezen die de ronde doen zijn allemaal gebaseerd op ervaring, wat werkte bij de zus van de neef van de zwager van de tante van de buurvrouw en op enig logisch nadenken. Een paar feiten lijken overeind te blijven: sommige baby’s vinden alles best en geven geen enkel probleem; sommige baby’s doen het niet, onder geen enkele voorwaarde, ook al dans je op zijn kop de horlepiep op de salontafel; sommige baby’s willen bij dat ene trucje wel een paar slokjes proberen, maar morgen niet meer.  De meeste baby’s drinken uiteindelijk op de een of andere manier hun melk als moeder er niet is, sommigen drinken niets en wachten tot mama er weer is en halen dan de schade in.
De verschillen tussen borstvoeding en drinken uit een fles omvatten een heel scala van elementen. Daar is natuurlijk om te beginnen het materiaal. Het ene is een warm, ademend, oxytocine leverend lichaam, het andere is een compilatie van glas of plastic met rubber of siliconen. Er zijn materialen die enigszins het huidgevoel* kunnen imiteren of het gevoel van menselijke weefsels, maar die worden niet gebruikt om flessen en spenen van te maken.
Dan is er de elasticiteit en vervormbaarheid van het materiaal. De borst met de tepelhof en de tepel zijn zacht en veerkrachtig en de tepel kan stevig worden bij aanraking. In de mond genomen vormen tepel en tepelhof zich helemaal naar de mondholte van de baby en bewegen mee met de bewegingen van de tong tegen het gehemelte. Een flessenspeen is over het algemeen vrij stug en moeilijk vervormbaar. Met een borst is de mondholte vrijwel helemaal gevuld, rondom de speen blijven altijd open ruimtes en de mond is maar ongeveer half zo gevuld als bij de borst. Het is tot nu geen enkele fabrikant gelukt een speen te maken die zelfs maar bij benadering voelt en zich gedraagt als een tepel en tepelhof.
Naast gevoel en gedrag van de fles, de speen en de borst is er ook nog de melkstroom. Bij de borst moet eerst een toeschietreflex worden opgewekt. Zonder toeschietreflex zal er hooguit 10-20ml melk uit de borst druppelen. De tijd die nodig is om de toeschietreflex op te wekken, de kracht van de toeschietreflex en de duur van de erbij horende melkstroom zijn zeer individueel bepaald. De melkstroom uit een fles is direct, vaak al zonder dat de baby maar een begin van zuigen heeft gemaakt. Bij sommige spenen moet een soort melkende beweging worden gemaakt om de melk eruit te krijgen, waarvan wordt gesteld dat dat dezelfde beweging is die de baby bij het drinken aan de borst maakt. Gezien de verschillen in structuur en vorm van de borst en ook die spenen, kan dit nooit werkelijk zo zijn. Bij alle andere spenen stroomt de melk snel of zeer snel, afhankelijk van de grootte van het gat en van hoe strak de dop op de fles zit.
Ongeacht wat de fabrikant ook claimt, er is geen enkel fles-speen systeem dat bij benadering lijkt op het gevoel en de techniek van het drinken aan de borst. Dat in gedachten houdend, kun je je afvragen waarom we al die moeite blijven doen met flessen en niet gewoon om te beginnen aan de gang gaan met kopjes of andere manieren van voeden als het niet aan de borst is. Maar omdat oude gewoonten moeilijk af te leren zijn, zullen we naar ik vrees toch nog wel enige tijd opgescheept blijven zitten met die flessen en de weigeraars. Manieren om de fles te geven beschreef ik in Voeding. Bedenk dat als er geen enkel trucje lijkt te werken, de baby ook kan drinken uit een kopje of een beker of de melk als soep kan lepelen.

 *) speenhoes
Eurolac Flits! met label flesvoeding, fles, speen. Deze links leiden naar een lijst met blogs met dit label, klik op de plaatjes in de linkerzijbalk voor meer verhaaltjes.

woensdag 20 februari 2013

Tolerant

Foto: Julia Sawalha als Saffron, onherkenbaar in Marokkaanse berber outfit, in Absolutely Fabulous: Season 2, Episode 3 ''Morocco''
Ik zie mezelf graag als een tolerant persoon. Ik kan wel wat hebben aan afwijkend en onaangepast gedrag van anderen. Vooral omdat ik zelf ook nog wel eens dergelijk gedrag vertoon en dan ook graag getolereerd wil worden. Verder kan het mij ook niet veel schelen wat andere mensen doen, hoewel ik het wel interessant kan vinden ter observatie. Maar zolang er niemand hinder, last of nadeel van ondervindt, staat het wat mij betreft een ieder vrij te doen en laten wat hij wil. Neem nu een boerka. Ik vind het helemaal prima als een vrouw zich wil omgangen met broeken, doeken en jurken tot er van haarzelf niets meer te zien is. Als dat is wat zij zelf wil. Maar ik heb er wel hinder van als ik haar op straat tegen kom en ze mij benadert. Want ik kan niet zien wie of wat er allemaal onder die lagen stof zit. Eigenlijk net alsof je benaderd wordt door iemand die zijn integraalhelm ophoudt of die een bivakmuts draagt of een gezicht bedekkende clownsschmink, die dan ook nog onduidelijke tassen of zakken bij zich draagt. Want vreemd, orthodox of onorthodox, of uitzinnig is allemaal tot daar aan toe, maar ik wil wel kunnen zien wat voor vlees ik in de kuip heb.

Gisteren passeerde weer eens een boerka de Facebook pagina’s. Nee, niet eentje voor volwassen vrouwen, maar eentje voor baby’s. En, nee, ook niet die voor kleine kinderen om te voorkomen dat ze worden gemolesteerd. Nee, een boerka voor etende baby’s. Een etende baby is namelijk iets dat sommige mensen erg ongemakkelijk maakt en hindert. Misschien worden ze er zelfs van een beetje bang van, net als ik bang wordt van een onherkenbaar vermomd persoon. Om dat ongemak en die onrust bij de toeschouwers te voorkomen, worden etende baby’s dus nu en dan in boerka’s gehuld. Grote, uitermate opvallende, tent-achtige constructies die helemaal om de baby en zijn eten heen worden gedrapeerd. Soms zijn de boerka’s voorzien van kijkgaten voor degene die de baby eten geeft. Mij persoonlijk lijkt het dat de baby en degene die hem zijn eten geeft van dit hele bouwwerk meer last hebben dan dat de toeschouwers last kunnen hebben van de etende baby. De toeschouwer kan natuurlijk ook gewoon de andere kant opkijken. Het is niet zo dat de baby achter hem aankomt en dwingt te kijken terwijl hij eet.

Een heel ander soort tolerantie gaat ook over eten, maar dan of het lichaam tolerant is voor bepaald voedsel. Normaal gesproken zijn mensen tolerant voor voedsel dat past binnen het menselijke dieet. Het lichaam herkent het voedingsmiddel en verteert het naar behoren. Sommige lichamen werken een beetje anders en die herkennen niet alles, wat als voedsel wordt aangeboden, ook als voedsel. In plaats van het gewoon rustig te accepteren en verteren vallen ze het aan alsof het een ziekteverwekker is. Of ze missen bepaalde hulpmiddelen om dat specifieke voedselonderdeel te verteren. We noemen dan, afhankelijk van het weigerende onderdeel, een allergie, een voedselintolerantie of malabsorptie. Volgens sommige theorieën komen allerlei vormen van voedsel intolerantie en allergie vaker voor omdat we er te veel en te vaak en te vroeg aan worden blootgesteld, volgens andere theorieën omdat de producten te ver zijn afgeweken van hun natuurlijk geëvolueerde vorm. Ook over de behandeling zijn diverse theorieën. De een zegt dat het lichaam het maar moet leren en gaan desensibiliseren door de te sensibiliseren met kleine beetjes tegelijk. Anderen stellen juist dat je de niet getolereerde voedingsmiddelen gewoon moet mijden. Tolerant versus intolerant voor de intolerantie zou je kunnen zeggen.

Ivarsson et al (2013) vergeleken kinderen die in twee verschillende perioden in Zweden werden geboren. Zij vonden dat bij de kinderen, die werden geboren in een periode waarin vroege introductie van gluten normaal was, 22 van elke 1000 op twaalfjarige leeftijd coeliakie (een vorm van glutenintolerantie) hadden, tegen 29 per 1000 van kinderen uit een periode waarin de introductie van ander voedsel tot na zes maanden werd uitgesteld. Zij concludeerden daaruit dat het dus gunstig kan zijn om vanaf vier maanden voorzichtig gluten te introduceren naast borstvoeding.  Nou mag ik dan een verder heel erg tolerant persoon zijn, maar dit tolereer ik niet als onschadelijk excentriek gedrag. Een verschil van zeven per duizend (0,7%!) in één retrospectief vergelijkend cohort onderzoek is onvoldoende basis voor verandering van protocol. De risico’s voor andere negatieve effecten op de latere gezondheid door prematuur aanbieden van ander voedsel dan moedermelk zijn daarvoor te groot. De opgetelde risico’s van te vroeg beginnen met bijvoeding zijn veel groter dan de 0,7% winst die eerder beginnen met gluten kan verantwoorden.
Als het gaat om afwijkend gedrag dat schadelijk is voor anderen, nee, dan ben ik plotseling niet meer tolerant.
Ivarsson A, Myléus A, Norström F, van der Pals M, Rosén A, Högberg L, Danielsson L, Halvarsson B, Hammarroth S, Hernell O, Karlsson E, Stenhammar L, Webb C, Sandström O, Carlsson A: Prevalence of Childhood Celiac Disease and Changes in Infant Feeding. Pediatrics peds.2012-1015; published ahead of print February 18, 2013, doi:10.1542/peds.2012-1015
Eurolac Flits! met label allergie, risico van geen borstvoeding. Deze links leiden naar een lijst met blogs met dit label, klik op de plaatjes in de linkerzijbalk voor meer verhaaltjes.

dinsdag 19 februari 2013

Hard

Foto: Bruce Willis als John McClane gaat voor de vijfde keer maar niet dood in A Good Day to Die Hard.

‘’We weten het heus wel, maar de harde feiten kunnen behoorlijk confronteren.’’ En de link bij dit Twitterbericht verwees naar een rapport* van Save the Children dat stelt dat jaarlijks een 800.000 kinderlevens kunnen worden gespaard als alle kinderen binnen een uur na de geboorte de eerste borstvoeding krijgen. Het aantal gespaarde kinderlevens kan oplopen tot anderhalf miljoen** als alle kinderen ook de zes maanden daarna borstvoeding blijven krijgen, zonder ander voedsel of drinken, en als zij tot minimaal hun tweede verjaardag borstvoeding naast geschikte andere voeding krijgen. Deze cijfers betreffen alle kinderen over de hele wereld. Natuurlijk spelen de verdere levensomstandigheden ook mee en zal het overgrote deel van deze nu verloren kinderlevens niet in onze welvarende omgeving zijn geboren. Maar ook in het rijke westen sterven kinderen als gevolg van vermijdbare oorzaken. In een omgeving waar zo fervent veiligeheid op alle fronten wordt gepromoot en gepusht is het onvoorstelbaar dat de veiligheid van het voedsel van de meest kwetsbaren wordt afgedaan als een levensstijl keuze.
In Nederland overlijden elk jaar enkele tientallen kinderen aan wiegendood, en eveneens enkele tientallen aan kinderziektes. De bemoeienissen van de overheid om die cijfers omlaag te krijgen zijn onvermoeibaar en de gebruikte strategieën overschrijden nu en dan de fatsoensnormen door het demoniseren van ouders die de opgelegde regels niet opvolgen. In 2009 overleden 19 kinderen in Nederland met als doodsoorzaak wiegendood (dat komt overeen met elk 10.000ste levendgeboren kind). Dat zijn er natuurlijk 19 te veel. De overheid zet alles op alles om dat cijfer zo laag mogelijk te krijgen. Elk van de rest van de overige 9.999 die niet overleden moeten daarom onder bepaalde omstandigheden slapen, mogen onder geen beding op hun buik liggen, niet bij hun ouders in bed en voldoen aan nog een hele reeks andere voorschriften. Ouders worden letterlijk doodsbang gemaakt dat zij kindermoordenaars zullen worden als zij zich niet stipt aan deze lijst voorschriften houden.
Het aantal kinderen dat in Nederland overlijdt aan het niet krijgen van borstvoeding is ongeveer even groot als het aantal dat sterft aan wiegendood.

Stilte van de kant van de overheid.

 
O, er is wel een soort van algemene aanbeveling om borstvoeding te geven. Als het lukt. Als je wilt. Maar voel je niet verplicht, want we hebben hier prima vervangingsmiddelen. En we kunnen toch niet al die moeders dwingen om borstvoeding te geven voor die enkele tientallen die anders dood zullen gaan …

Hier dus geen dwingend opgelegde regels en voorschriften. Hier geen volledig zorgverlenersapparaat dat wordt getraind in het overbrengen van de boodschap en het onder bedreiging van demonisering afdwingen van het gewenste gedrag. Hier geen goed geolied systeem van ondersteuning, instructie en begeleiding. Hier blijft het bij een halfslachtige aanbeveling, een paar wettelijke ondersteuningen en een ‘’veel geluk ermee en zoek het verder zelf maar uit’’.
Dat is hard. De boodschap van die 800.000 kinderen dood door te laat beginnen met borstvoeding is ook hard, net als die van 1.500.000 kinderen dood door te weinig of te kort borstvoeding. Dat vraagt om harde maatregelen. Net zo hard als die voor het voorkomen van 19 gevallen van wiegendood per jaar.
Eurolac Flits! met label wiegendood, preventie, risico van geen borstvoeding. Deze links leiden naar een lijst met blogs met dit label, klik op de plaatjes in de linkerzijbalk voor meer verhaaltjes.
*) Save the children: Superfood for babies; how overcoming barriers to breastfeeding will save children’s lives, London, 2013
**) Dr Elizabeth Mason, WHO's Department of Maternal, Newborn, Child and Adolescent Health and Development, in: Breastfeeding key to saving children’s lives: "It is estimated that around 35% of infants aged 0 to 6 months are exclusively breastfed in the world today. But if all babies and young children were breastfed exclusively for their first six months of life and then given nutritious complementary food with continued breastfeeding up to two years of age, the lives of an additional 1.5 million children under five would be saved every year."

maandag 18 februari 2013

Onaangepast

Foto: Ben Miller als  DI Richard Poole, de onaangepaste, stijve, altijd in pak geklede Britse detective op een caraibisch eiland, die in Death in Paradise toch uiteindelijk goed functioneert (met Sara Martins als agente Camille Bordey).
Sociaal levende wezens moeten beschikken over het vermogen om zich aan te passen aan de groep waarin ze leven. Wie zich niet aanpast valt buiten de groep en dat is voor sociale wezens haast het ergste wat er kan gebeuren. De outcast heeft minder goede overlevingskansen. Bij sommige sociale diersoorten worden niet-aangepasten zonder pardon gedumpt en letterlijk buiten de groep gezet. Aanpassingsvermogen is dus belangrijk voor het overleven of op zijn minst voor kwaliteit van leven en welzijn. Mensen zijn ook van die sociale wezens die zich over het algemeen bij voorkeur aanpassen aan de groep, erbij willen horen, mee willen doen. Maar sommigen doen dit liever niet. En bij mensen kan dat soms gewoon wel werken of zelfs een voordeel zijn.
Het zich aanpassen aan de gedrag en de normen van de groep kan voor moeders en baby’s soms regelrecht averechts werken. Probleem is namelijk dat die baby’s dat groepsgedrag nog niet zien en herkennen en zelf heel ander gedrag verwachten van hun moeder. De baby is volledig aangepast aan het soort-eigen groepsgedrag, de instincten van de soort, zou je kunnen zeggen. Tot voor een paar honderd of zelfs een paar duizend jaar geleden (evolutionair gezien pas gisteren) was het overleven van het mensenkind en daarmee van de soort gebaat bij gedrag van moeders en kinderen en de rest van de groep dat ervoor zorgde dat moeder en kind voortdurend in nauw lichamelijk contact waren, dat de baby nooit om zijn moeder hoefde te roepen, dat er altijd eten voor hem klaar was en dat zijn moeder al haar aandacht op hem en hun relatie kon richten. Moeders en baby’s waren volkomen aangepast aan dit verwachte groepsgedrag. Dit gedrag werd bevestigd door de hogere overlevingskansen voor kinderen van aangepaste moeders.
Inmiddels is de groep veranderd en het groepsgedrag ook. Moeders die zich nu aanpassen aan de groep, vertonen niet meer het gedrag dat de baby van een goed aangepaste moeder verwacht. Toch wordt dit gedrag bevestigd, want de baby’s overleven evengoed wel. Ze zijn gemiddeld wat vaker ziek en gemiddeld ook iets ernstiger ziek, maar omdat dat inmiddels zo veel voorkomt, wordt dat nauwelijks meer opgemerkt als afwijkend. Het is aan de baby om zich aan te passen aan dit andere groepsgedrag. Sommige baby proberen dat ijverig en ze slagen er ook nog goed in. Ze vertonen aangepast gedrag en slapen en eten volgens de patronen die de groep verwacht. Ze lijken er nog op te gedijen ook.
Andere baby’s snappen niet wat er van ze wordt verwacht en zij proberen tot huilens toe aan de verwachtingen te voldoen die in hun blauwdruk zitten ingebouwd. Ze snappen niet waarom er geen moeder in de buurt is als zij alleen en bang zijn. Als ze alleen zijn en honger hebben. Als ze alleen zijn en een mens nodig hebben. Als ze alleen zijn. Ze zijn volkomen onaangepast aan de groep waarin ze zijn geboren. Alsof een antilope-kalf in een leeuwengroep is geboren. Voor het overleven van het jong is het in zo’n geval nodig dat de moeder ook onaangepast aan de groep wordt en het jong benadert zoals hij het nodig heeft. Voor een leeuwen-moeder zal dat een fikse klus zijn. Voor een mensenmoeder is dat veel minder moeilijk. Het moeilijkste deel voor de mensenmoeder is dat zij buiten haar sociale groep kan gaan vallen. Fysiek is ze volkomen in staat zich te gedragen zoals haar baby van haar verwacht. Haar lijf zal waarschijnlijk zelfs beter functioneren als ze het gebruikt zoals bedoeld.
Bij mensen is aangepast en onaangepast een redelijk rekbaar begrip en mensen zijn in staat subgroepen te vormen waarin het individuele, elders onaangepaste gedrag plotseling wel aangepast is. Ze moeten alleen weten dat er anderen zijn die ook in zo’n subgroep willen thuishoren. We zijn sociaal levende wezens en we hebben absoluut een groep nodig waarin we ons aangepast voelen. Dus maken we die groep zelf, samen met verwante zielen. En als we dan zo’n groep van andere onaangepasten hebben gevonden, blijkt dat we niet de enige gekken zijn en dat we binnen onze subgroep juist de normalen zijn.
Eurolac Flits! met label gedrag, soortspecifiek. Deze links leiden naar een lijst met blogs met dit label, klik op de plaatjes in de linkerzijbalk voor meer verhaaltjes.

zondag 17 februari 2013

Column

Foto: Joseph Fiennes als Will Shakespeare in Shakespeare in Love over het liefdesleven van meester-schrijver William Shakespeare die ook niet werd gevrijwaard van kritiek op zijn stijl en inhoud
Vandaag een gastcolumn van collega Stefan Kleintjes. Deze column werd oorspronkelijk gepubliceerd als wekelijkse column van Kenniscentrum Borstvoeding.  Hoewel toegeschreven op de columns van borstvoeding.com, is het helemaal van toepassing op Eurolac Flits!



Wat is dat nou, een column?

door Stefan Kleintjes

Elke zondag staat er weer een nieuwe column op Borstvoeding.com. Deze week is het column 402. Er zijn zoete columns en columns die uitdagen. Sommige columns zijn meer een roze ervaringsverhaaltje, anderen zijn zo scherp als een mes. Maar altijd gaan ze over borstvoeding. Dé factor die ons bindt. Ik ben trots op het in de loop der jaren wisselende columnistenteam!

Wat is dat nou, een column? Martin Bril, wijlen meestercolumnist, in de Volkskrant: 'In het beste geval is de column puntgaaf geschreven. Zelden is hij langer dan zo'n 700, 800 woorden, liefst korter, en altijd moet hij de lezer vlot bij de kladden grijpen; door stijl, door visie, door standpunt, door eruditie of humor, of misschien wel de combinatie van dat alles.'

In Nederland wordt een grote mate van vrijheid toegekend aan columnisten, zo meldt Wikipedia. Een vrijheid van meningsuiting die, als ze niet in een column geuit zou zijn, als kwetsend of beledigend gekenmerkt wordt.

Het is niet de 400-grens die we passeerden waardoor ik mij genoopt voel een column te schrijven over columns. Nee, het is meer de heftigheid van de reacties waardoor ik denk: lieve lezer, besef je wel dat je een column leest? Weet je wel wat een column is? Dus waarom zo heftig reageren?

Ik vermoed dat het het onderwerp is dat tot zoveel beroering leidt; borstvoeding is kennelijk uiterst gevoelig en ook zo een persoonlijke invulling van de band met je kind. Je hebt waarschijnlijk hoge verwachtingen van de borstvoeding, en zo'n beetje iedere zorgverlener zegt 'pro-borstvoeding' te zijn. Dus 'o wee' als je faalt. En iedereen heeft er een mening over. Voed je je kindje niet aan de borst of ben je gestopt met voeden, dan voel je de beschuldigende blikken van degenen die je dan maar gauw als 'maffia' bestempelt. Maar geef je bijvoorbeeld 'al' negen maanden borstvoeding dan moet je sterk in je schoenen staan. 'Wanneer ga je stoppen', is een bijna dagelijks terugkerende vraag. Of je krijgt het stempel geitenwollensok of nog erger.

Maar nu kom je op Borstvoeding.com kijken. Om je te informeren, voor steun of het bekijken van tedere borstvoedingsfoto's. Zondags mag je graag de column van de week lezen. Je loopt dan het risico dat de columnist je bij de kladden grijpt. Je kan nu reageren of niet reageren. Sommigen van jullie reageren op Facebook, anderen op Twitter. Prima, lucht je hart, laat het stromen of zwengel een discussie aan.

Je leest bijvoorbeeld: 'Mijn hart huilt bij het zien van zoveel wreedheid.' Bedenk dat dit niet meer of minder is dan de mening van een columnist. Juist zó neergezet om je bij de kladden te grijpen. Don't shoot the messenger. Hou het bij jezelf. Als er geen reden is voor een ander om jou aan te vallen, voel je dan ook niet aangevallen en betrek het niet op jezelf of jouw persoonlijke keuzes.

Een echte columnist, aldus Bril, wordt verfoeid en misschien wel gehaat, maar het publiek blijft de columns lezen. Dus, naast het feit dat ik toch wel eens jeuk krijg van die felle reacties, draag ik het lot van een columnist en glimlach ik. Trots ben ik op mijn columnisten die zoveel emoties oproepen met hun columns en het lezerspubliek telkens weer bij de kladden weten te grijpen. Op naar de volgende 400 mooie en emotie oproepende columns.

zaterdag 16 februari 2013

Dragen

Foto: Michael Caine als Dr. Henry Jekyll / Mr. Edward Hyde in Jekyll & Hyde

‘’De eisen die natuurlijk moederschap en borstvoeding aan een moeder stellen zijn in onze westerse samenleving haast niet op te brengen.’’ Dat is een klacht die ik vaak hoor als ik weer eens aankom met mijn ‘’om de haverklap voeden en dan nog eens’’ en mijn benadrukking van de grote wederzijdse behoefte aan lichamelijke nabijheid die moeder en kind hebben. Men vindt dat allemaal goed en wel, maar soms moet je ook nog eens wat productiefs doen, je kan niet zomaar hele dagen met je kind zitten rondtuttelen. Nou, ik heb goed nieuws: ik verwacht van geen enkele moeder dat ze maar hele dagen met haar kind zit aan te prutsen (hoewel ik het veel meer moeders van harte zou gunnen om daar eens aan toe te kunnen geven). Vrouwen hebben door de hele geschiedenis heen gewerkt, hard gewerkt en over de hele wereld werken de meeste vrouwen ook nu nog heel hard. Met kinderen of zonder kinderen. Als vrouwen niet werken komt er in het grootste deel van de wereld geen brood op de plank, als er al een plank is. Wanneer we het grote plaatje overzien, is het duidelijk dat de wereldeconomie en het overleven van gemeenschappen draait op de arbeid van vrouwen. Met en zonder kinderen.
Het probleem met ons deel van de wereld is dat we alles opdelen in losse onderdelen. Wij zijn analytische denkers, geen synthetiserende denkers: wij halen uit elkaar en zetten niet in elkaar. Niet alleen concepten en dingen, maar ook mensen. We zien mensen liever als individuen dan als componenten van een relatie of een gemeenschap. En zelfs de mens delen we op in lichaam en geest en dat lichaam en die geest ook nog in verschillende, apart te bestuderen onderdelen. En zo krijgen we mensen die over een enkel klein onderdeeltje vrijwel alles weten wat er te weten valt, maar geen enkel idee hebben hoe dat deel in het grote geheel past en functioneert. En we halen het leven uit elkaar. Wonen, werken, eten, slapen, recreëren, samenzijn, … het zijn allemaal aparte zaken die in aparte ruimten en plaatsen thuishoren. Zo zeer uit elkaar geplaatst dat we haast allemaal meervoudige persoonlijkheden zijn. In elke rol zijn we een ander mens, een compleet ander personage. Zo zeer dat als we de tandartsassistente in de winkel tegenkomen, we elkaar niet herkennen.
Bijzonder schrijnend is het uit elkaar halen van moeders en kinderen. Want moeders en kinderen uit elkaar halen werkt gewoon niet lekker. Beide functioneren minder goed dan ze zouden doen als ze samen waren. Zonder de vrijwel voortdurende nabijheid van zijn moeder is het voor een kind onnodig hard werken om gezond naar lichaam en geest op te groeien en er komen zo makkelijk allerlei foutjes in het patroon. Kleine foutjes, die meestal niet eens erg opvallen, maar toch. En moeders worden gedwongen tot het maken van keuzes die ze misschien eigenlijk niet willen maken. En die ze niet zouden hoeven maken in de meeste gevallen, wanneer moeders en kinderen ook in onze contreien zouden worden gezien als de eenheid die ze zijn. Het vergt wel enig omdenken, natuurlijk, om je te kunnen voorstellen dat er plotseling in allerlei werkomgevingen kinderen zouden zijn. Vanzelfsprekend zijn er beroepen waarbij een kind niet zo’n goed idee is, voor het kind of het werk. Maar heel vaak zou het best kunnen en op zijn minst kan er een opvang* heel dicht in de buurt kunnen zijn.

In culturen waar kinderen niet stelselmatig van hun moeder worden gescheiden, worden kinderen veel gedragen. Toegegeven, niet alleen door de moeder, maar wel vrijwel altijd gedragen. Dragen is een species-specifieke manier van zorg. Mensen horen bij de zoogdieren die hun jongen dragen. De meeste soorten die dat doen hebben ingebouwde gereedschappen om dat dragen makkelijk te maken. Met name de vacht waaraan de jongen zich kunnen vasthouden met hun aangeboren sterke grijpreflex is daarbij belangrijk. Het dragende dier, meestal de moeder, heeft dan de voorste ledematen vrij om zich te voort te bewegen of voedsel te zoeken. Want het leven gaat gewoon door en ook een gorillamoeder moet werken voor de kost, net als een mensenmoeder. Bij een mens was het evolutionair voordeliger om de vacht af te schaffen en dus is er weinig houvast meer voor de baby, afgezien van moeders hoofdhaar. Daarom ontwikkelden mensenmoeders andere draagsystemen.
Over de hele wereld en door de hele geschiedenis hebben moeders hulpmiddelen gebruikt om hun kinderen te dragen**, want de hele dag zo’n kind op je arm is niet praktisch. Moeders gebruiken repen leer, buidels, doeken en lappen, netten en draagmanden. Vandaag ga ik meedoen aan een workshop waar moeders een aantal manieren om te dragen in langere en kortere doeken op de buik en de rug kunnen leren. Misschien dat dat helpt bij een begin van een omslag om moeders en kinderen bij elkaar te houden en moeders aan het werk te houden.
 
Eurolac Flits! met label dragen, draagling, moeder-en-kind-nabijheid, werkende moeder. Deze links leiden naar een lijst met blogs met dit label, klik op de plaatjes in de linkerzijbalk voor meer verhaaltjes.
*) En die opvang, daar zou ook nog een en ander te verbeteren zijn aangaande het bieden van soort-specifieke zorg. Als we het belangrijk vinden dat varken, kippen en mestkalveren worden gehouden en verzorgd op een manier die overeenkomt met hun biologische behoeften, dan toch zeker voor mensenkindjes.
**) Op deze pagina van dit blog vind je, een beetje omlaag scrollend een compilage van dragen door tijd en ruimte.

vrijdag 15 februari 2013

Menselijk

Foto: Kristen Stewart als Bella Cullen-Swan, leert menselijk gedrag [''Don't sit so straight; humans don't do that.'' (Rosalie Hale in TS BW-2)] als gloednieuwe vampier in The Twilight Saga: Breaking Dawn - Part 2, naast de foto waar het allemaal mee begon.
In de afgelopen dagen had ik regelmatig een –associatiemomentje’’. Elke keer zag of hoorde ik iets wat me deed denken aan een scène uit een boek of een film en waarbij dan als tweede associatie een idee voor een verhaaltje kwam. De meeste van dei momentjes gebeuren als ik eigenlijk ergens anders mee bezig ben en als ik er niet direct een aantekening van maak, zakken zulke momentjes weer weg, onder de groeiende stapel indrukken, ideeën en to-do-lijst items. Maar eentje maakte zoveel indruk op me, dat hij zelfs door een breed vertakte discussie heen stand hield en dat momentje duikt dus nu op als verhaaltje voor dit blog*.
Het gaat om een foto die op Facebook langs kwam. Een moeder zit in een bushokje een baby te voeden en erboven staat geschreven ‘’Future rugby legend in the making’’ en onderin een logo van een borstvoeding organisatie. Een mooi, krachtig beeld. Geen zoetige, weeïge heilige-madonna-moeder, maar een gewone vrouw die duidelijk communiceert met de niet meer piepjonge baby aan haar borst. Maar wat zie ik als eerste? De houding van de moeder: stijf rechtop, met de ene elleboog naar buiten gebogen, het gewicht van de baby bijna alleen op haar armen dragend en haar hoofd ietwat schuin voorover gebogen. Terwijl mijn eigen spieren al protesteren bij het aanschouwen van een dergelijke voorstelling (want mijn spieren stellen zichzelf direct voor hoe zoiets zou aanvoelen) slaat mijn associërende brein weer eens op hol. Ik zie direct een scene uit ene film voor me, met de bijbehorende quote: ‘’Zit niet zo stijf rechtop. Mensen doen dat niet’’**.
En direct vliegen die associërende hersenen naar het boek van Suzanne Colson (2011) waarin zij haarfijn uitlegt dat deze typistenhouding ongeveer de minst ergonomische is die er bestaat. En dat borstvoeding in tegenstelling daarmee juist helemaal over comfort gaat. Moeder en kind moeten een comfortabele houding hebben, die met gemak enige tijd is vol te houden en waarbij ze allebei zo min mogelijk actief spiergebruik nodig hebben om die houding vol te houden. In de houding op dit plaatje moet de baby zich stevig tegen de moeder aandrukken om niet door de zwaartekracht naar de grond getrokken te worden, daarbij de tepel verliezend en daardoor gedwongen wordend die tepel stevig tussen zijn kaken te klemmen.  De moeder heeft allerlei spieren nodig om haar rug recht te houden, die arm naar buiten te houden, haar kind te dragen, haar benen gekruist te houden zonder de bloedsomloop te belemmeren en haar hoofd in die half gebogen houding te fixeren om naar haar kind te kunnen blijven kijken.
Voor een vampier uit het Twilght universum is dat allemaal geen probleem: die zijn van soepel beweeglijke steen gemaakt en worden nooit moe. Een simpele mensenmoeder daarentegen houdt dat maar moeilijk vol. Zij wordt moe, haar spieren gaan protesteren, haar houding zakt in, het been gaat slapen, die armen geven beetje bij beetje de strijd tussen het gewicht van haar kind en de zwaartekracht op en haar nek wordt stijf. Borstvoeding wordt makkelijk moeilijk gemaakt door allerlei regeltjes die eigenlijk nergens voor nodig zijn. Vooral regels over houding en tijd. Daarom zijn er minder regels nodig en meer comfort.
Soms worden mensenmoeders voor gorilla- of chimpanseeverblijven gezet om daar hun kinderen te voeden, zodat de apenmoeders het kunnen leren. Misschien zou het een idee zijn om aanstaande moeders eens naar gorilla-en chimpanseemoeders te laten kijken. Mensenmoeders zouden van apenmoeders nog een en ander over menselijk gedrag kunnen leren. Ze heten niet voor niets mensapen en het DNA is niet het enige dat grote overeenkomsten vertoont. Mensaapmoeders zitten nooit stijf rechtop, maar zitten comfortabel ergens tegenaan geleund of liggen half op hun rug en zorgen er door de bank genomen voor dat hun baby’s zonder al te veel moeite zichzelf aan de borst op hun plaats kunnen houden. Ondertussen onderhouden ze zich met collega moeders of andere leden van de leefgemeenschap of ze gaan door met hun dagelijkse bezigheden. Eigenlijk heel menselijk gedrag. Zeker menselijker dan de stijve typistenhouding.
Ik pleit daarom voor maar één voorschrift voor het voeden van baby’s wat betreft de houding: moeder en kind hebben een zodanige houding ten opzichte van zichzelf, hun omgeving en elkaar, dat zij met zo min mogelijk gebruik van spieren in alle comfort kunnen genieten van het voeden. Om dit te bereiken moeten moeders en hun zorgverleners eerst de strijd aangaan tussen twee zeer menselijke neigingen: de zucht naar gemak en de zucht naar het moeilijk maken van makkelijke dingen. Ik wed op het gemak.
*) Terwijl ik dit schrijf over al die momentjes met de titel ‘’menselijk’’ erboven, heb ik weer andere associaties over menselijke momentjes of ‘human moments’, maar die zal ik u besparen.
**) ''Don't sit so straight; humans don't do that.'' (Rosalie Hale in TS BW-2)
Colson S: Inleiding Tot Biological Nurturing: Een Nieuwe Kijk Op Borstvoeding. Hale Publishing, 2011
ISBN 0983307512, 9780983307518

donderdag 14 februari 2013

Boodschapper

Foto: Alexander Siddig als Hermes, boodschapper der goden in Clash of the Titans. Hermes was niet alleen de boodschapper der goden, maar ook de god of patroon van de handel en de reizigers, maar eveneens van de welbespraaktheid en de dieven. Een veelzijdige figuur met een welhaast parodiërende combinatie van werkgebieden.
Slecht nieuws is moeilijk te ontvangen. Iets horen wat je niet wilt horen, wat je boos of verdrietig maakt, dat wil je eigenlijk niet horen, zelfs niet weten. Om niet over de ongemakkelijke waarheid te hoeven nadenken, wordt de boodschapper om zijn nieuws aangevallen. Dit is al een oud gegeven, Shakespeare gebruikte het, maar ook in de Griekse literatuur wordt het al genoemd*. Volgens Freud is dit een universeel optredend psychologisch verschijnsel om uiting te geven aan het gevoel van machteloosheid dat een slecht bericht kan opleveren. Mensen houden niet van verwarring en machteloosheid en zoeken altijd een uitweg om daarvan af te komen. Mensen houden vooral niet van nieuws dat hun eigen handelen als ongewenst doet overkomen. De boodschapper wordt van al die onaangenaamheid de dupe, want liever een ander besmeuren, beschimpen of afstraffen, dan zelf een eigen ongemakkelijke waarheid in de ogen te zien.
Het ging over gadgets. En of je die als borstvoeding professional moet aanprijzen. Niet eens zozeer over het nut of onzinnigheid van sommige gadgets. Ook niet over of moeders die moeten of moeten willen gebruiken. Zelfs niet eens over of een borstvoeding professional ze zou moeten verkopen, maar of ze die zou moeten aanprijzen. De ene professional had op Twitter een gadget uit haar winkel aangeprezen, anderen hadden daarop gereageerd en iemand* had er een blog aan gewijd. De kritiek op dit blog, dat opende met een wel getroffen parodie, was niet mals. In niet mis te verstane persoonlijke aanvallen werd de schrijfster verweten op de man (vrouw) te spelen door haar middels een parodie te bespotten. Men vond dat vuil spel. Vooral de stijlvorm parodie moest het ontgelden, dat vond men te smerig. Het begon erop te lijken dat men de boodschapper van het nieuws verweet de documenten die de boodschap bevatten te hebben besmeurd en verfomfaaid.
De boodschap op zich was simpel: gadgets bevorderen over het algemeen niet de borstvoeding en degraderen borstvoeding van een relatie tot een, een product opleverend, mechanisch proces (mijn persoonlijke interpretatie van het blog*). De satire werd gevormd door in de productbeschrijving van het betreffende hebbedingetje borstvoeding te vervangen door een relatie tussen volwassen gelieven en de knuffels die zij elkaar geven. Persoonlijk vond ik het mooi gevonden en zeker ook respectvol gebracht. Nu gebruik ik zelf ook graag parodie en satire in mijn blogs**, dus mijn waardering is redelijk evident. Voor anderen kan dit een minder makkelijk te interpreteren stijl zijn, naar het blijkt.
Waar het natuurlijk eigenlijk om gaat is die Freudiaanse reactie op een minder welkom bericht dat de eigen persoon en het eigen handelen aangaat. Want de critici gaven toe zelf ook wel de tijd, duur en kant van voedingen te hebben bijgehouden; het bijhouden van tijd, duur en kant van voeden was de bedoelde gebruik van het besproken gadget. En nu meenden zij in het blog en eerdere reacties, waaronder die van ondergetekende, op het promoten van bedoeld product te beluisteren dat hun gedrag werd afgekeurd. Dat was natuurlijk helemaal niet de bedoeling of de letterlijke inhoud van de boodschap. Als moeders zich beter voelen bij het gebruik van geheugensteuntjes, moeten zij die zeker gebruiken. Zal ik u eens iets verklappen? Ik heb zelf wekenlang van mijn eerste kind op vijfmillimeterruitjespapier minutieus bijgehouden wanneer ze sliep, at en huilde***). Ik deed daarmee wat ik, controlefreak die ik ook toen al was, wat ik op dat moment, in die situatie, met de mij toen ter beschikking staande kennis en ervaring, nodig had om dat hele concept moeder met kind helder te krijgen en werkbaar te maken. 
Toch vind ik nu een armband met kralen en bedeltjes om hetzelfde bij te houden volkomen overbodig en afleiden van waar het bij borstvoeding om gaat. Ik zou willen dat iemand mij dat, voor ik aan het moederavontuur begon, had uitgelegd. Dat ik níét had gedacht dat al dat gedoe van schema’s en rust en regelmaat wetenschappelijk onderbouwde wijsheid was. Dat ik niet van alles was gaan uitproberen om mij en mijn kind aan die verwachtingen en boekjes-voorschriften te laten voldoen. Dat ik meer aan de relatie had gewerkt en minder aan het mechanische proces.
Het is nu en dan best confronterend dat ik nu weet wat ik als beginnende moeder allemaal fout deed. Maar het heeft weinig zin degene die me die boodschap bracht aan te vallen. Hooguit zou ik geïrriteerd kunnen zijn dat hij niet wat meer had opgeschoten, zijn Hermes-vleugeltjes aan zijn schoenen had gebonden en mij die boodschap op tijd had gebracht.
Shooting the messenger op Wikipedia
Eurolac Flits! met label gadgets, hulpmiddelen. Deze links leiden naar een lijst met blogs met dit label, klik op de plaatjes in de linkerzijbalk voor meer verhaaltjes.
*) Vanderveen M: Armband of liefdesband?  op Panta Rhei Blog, 11 februari 2013
**) beschrijving van dit blog: ‘’Eurolac! Een blog met (bijna) dagelijkse columns over borstvoeding, hoe het gaat, hoe het ook zou kunnen. Discussie, ironie, satire en parodie worden als stijlbloemen niet verguisd, naast gewone recht-toe recht-aan informatie.’’
***)

woensdag 13 februari 2013

Erbij

Foto: Robert Downey Jr. als Sherlock Holmes doet detectivewerk erbij om verveling tegen te gaan in Sherlock Holmes
Nr. 1  in de top tien meest gelezen Eurolac Flits!: Vroeger, later – precies op tijd!? 14 jan. 2011

Het blijft mij lichtelijke verbijsteren dat het onderwerp over de timing van introductie van ander voedsel naast borstvoeding stevig, en naar het zich laat aanzien onwankelbaar, de lijstaanvoerder is van meest gelezen Eurolac Flits! blog bijdragen. Niet over te veel of te weinig melk, niet over hulpmiddelen of problemen, maar over bijvoeding. Ik heb er in andere stukjes al zo veel en vaak over geschreven dat ik haast niets meer weet te bedenken dat al niet meermaals eerder werd vermeld. Ik heb een beetje het gevoel dat ik er dingen aan de haren bij moet slepen, net als argumenten om eerder dan de in de menselijke blauwdruk vastgestelde periode te beginnen met ander eten erbij. Dat wordt het dus: redenen om vast voedsel te introduceren op een vroeg of te vroeg tijdstip, alfabetisch gerangschikt, met hun bevestiging of ontkrachting erbij.

Allergie
Allergie is de meest genoemde reden om borstvoeding te geven en de meest genoemde om juist wel of juist niet tot 6 maanden te wachten met bijvoeding. Feit is dat een allergische aanleg is aangeboren en slapend blijft zolang het kind niet met een allergeen in aanraking komt. Borstvoeding op zich veroorzaakt noch voorkomt een allergie. Borstvoeding door een moeder met een intacte darm voorkomt dat een kind in aanraking komt met een allergeen en dus zal hij, zolang hij niets anders dan moedermelk krijgt, geen allergische symptomen vertonen. Een baby met een allergische aanleg, die borstvoeding krijgt van een moeder met een doorlaatbare darm (waarschijnlijk  doordat ze zelf een al dan niet vastgestelde allergie heeft) kan met allergische symptomen reageren op herkenbare eiwitten die zijn moeder doorgeeft in haar melk. Voorstanders van vroeger dan 6 maanden beginnen met kleine hoeveelheden specifiek vast voedsel zien in enkele onderzoeken bewijs voor een heilzame werking van sensibilisering. Dit gaat maar om enkele allergieën en symptomen.

Leren van een lepel eten
Een prachtige cirkelredenering gaat ervan uit dat kinderen vanaf 6 maanden perse en onherroepelijk, op straffe van deficiëntieziekten, vast voedsel in volledige maaltijdporties moeten eten. Maar omdat zij dat soort grote maaltijden met een lepel moeten eten is er een probleem. Kinderen kunnen dat namelijk niet zo maar van de ene dag op de andere. Daarom zouden kinderen al ver voor die 6 maanden grens van een lepeltje moeten leren eten, zodat ze exact op het moment dat zij 6 maanden worden kunnen starten met volledige maaltijden die voedingen aan de borst vervangen. Deze redenering gaat uit van de vooronderstellingen dat precies vanaf de leeftijd van zes maanden kinderen niet meer uit melk kunnen halen wat zij nodig hebben en van de vooronderstelling dat kinderen die vast voedsel gaan eten semi-vloeibaar voedsel moeten hebben.

Ontwikkeling (grove en fijne motoriek)
Overgaan op ander voedsel dan melk heeft in feite meer te maken met ontwikkeling dan met voeding. Moedermelk is de meest volledige voeding die er bestaat en een kind zou er in principe goed gevoed groot op kunnen worden. Maar zijn ontwikkeling gaat verder en dat betekent dat hij moet overgaan van predominant zuigend naar predominant kauwend voeden.  De ontwikkeling van zijn grove motoriek zorgt ervoor dat hij gaat zitten, zelfstandig en rechtop, zelf zijn rug en hoofd ondersteunend. De ontwikkeling van de fijne motoriek zorgt ervoor dat hij steeds kleinere dingen kan oppakken, steeds meer doelgericht kan grijpen, vastpakken, vasthouden en ergens naar toe bewegen en weer loslaten. In zijn mond verandert de motoriek van zijn tong zodanig dat hij behalve een van voor naar achteren en van onder naar boven beweging, nu ook allerlei heen en weer gaande bewegingen kan maken, steeds ingewikkelder combinaties van bewegingen kan maken en dat steeds meer doelbewust kan doen. De vaardigheid om aan de borst te drinken valt daarbij gaandeweg een beetje weg. Al deze motorische ontwikkelingen beginnen rond of na het 6 maanden merk. Om al die ontwikkelingsaspecten te oefenen heeft een kind herkenbaar en pakbaar vast voedsel nodig. Met pap, prut en puree (ofwel semi-vloeibaar voedsel) werkt het allemaal niet zo lekker.

Ontwikkeling (spijsvertering)
Tegelijkertijd met die grote motorische ontwikkelingen begint ook de spijsvertering aan een grote ontwikkeling. De maag en darm beginnen toe te raken aan grotere uitdagingen dan melk. Omdat dit zo’n majeure operatie is, heeft het kind een aantal maanden nodig om zijn darmen zo ver te krijgen dat er ook daadwerkelijk iets voedzaams uit dat andere eten kan worden opgenomen. Kinderen die al te enthousiast aan het eten slaan, willen dan ook nog wel eens wat trager gaan groeien, omdat al dat voedsel in de maag de plaats van makkelijk opneembare nutriënten en energie uit moedermelk in de weg zit. Kinderen moeten dus niet minder uit de borst gaan drinken om meer vast voedsel te kunnen eten; ze moeten juist eerst zorgen voor voldoende proviand uit moedermelk en vervolgens lekker aan het experimenteren slaan met ander eten.

Smaken leren kennen
Smaken leren kennen is een veel gehoord motief om veel en veel verschillende andere voedingsmiddelen aan te bieden. Voor kinderen die tot dan toe kunstvoeding kregen kan dit best waar zijn. De constante gelijkmatige en vlakke smaak van kunstvoeding heeft ze niet veel variatie geleerd en voor sommige kinderen kan het moeilijk zijn om andere smaken te leren aanvaarden, laat staan waarderen. Kinderen die borstvoeding kregen zijn al volkomen gewend aan de smaken van het gezinseten. de melk van zijn moeder smaakt namelijk precies naar wat zij gegeten heeft. Wat een borstkindje nog wel moet leren kennen en waarderen zijn alle verschillende structuren van voedsel. Zelf eten van herkenbaar voedsel helpt hem daarbij en zijn ontwikkelende motoriek en aangeboren nieuwsgierigheid ook.

Tekorten
Vak wordt ervan uitgegaan dat een kind vanaf zes maanden plotseling allerlei andere voedingsstoffen nodig heeft dan tot dan toe, want men denkt dat de melk die hem tot 6 maanden perfect voedde plotseling niet meer voldoet. Ik vraag me altijd af wat hij dan anders nodig heeft. Want die melk, die verandert niet, ze wordt hooguit voedzamer. (Zie voor ijzer het volgende paragraafje.) Een baby van een gezonde en voldoende gevoede moeder die ruimschoots en onbeperkt toegang heeft tot de borst zal daarom niets te kort komen zonder vast voedsel erbij. Sommige kinderen, bijvoorbeeld zij met een allergische aanleg, weigeren zelfs categorisch elk ander voedsel tot zij een jaar oud zijn en ook zij groeien en ontwikkelen over het algemeen normaal.

IJzer
IJzer kan een beetje tricky zijn. Niet omdat er niet genoeg in moedermelk zit, maar omdat kinderen vaak geboren worden met te weinig reserves. In principe moet een kind zijn leven beginnen met voldoende ijzerreserves om het er, samen met de kleine hoeveelheden hoogwaardig ijzer in moedermelk***, op uit te houden tot zijn darmfunctie zo ver ontwikkeld is dat hij voldoende ijzer uit groenten en vlees kan halen. Gewoonlijk is een kind daar met zes maanden nog niet aan toe en dus moet zijn ijzervoorraad groter zijn dan voor net 6 maanden. Elementary, my dear Watson. Het element ijzer is een elementair onderdeel van onze voeding en het is dus een elementair gegeven dat ervoor gezorgd is dat een kind er genoeg van heeft of krijgt om gezonde te groeien, ontwikkelen en gedijen.
Een gezond, op tijd geboren kind kan een aanmerkelijk te kort aan ijzerreserves hebben, wanneer zijn navelstreng te snel wordt afgebonden. Baby en placenta samen bevatten krap een halve liter bloed*,**, waarvan bij de geboorte een derde in de placenta zit. Bij direct na de geboorte scheiden van baby en placenta verliest de baby dus ene derde deel van het zuurstof- en ijzerrijke bloed dat eigenlijk bij hem hoort. Medicalisatie van de baring geeft ook verhoogde risico’s van een verminderde ijzervoorraad door bloedverlies. Inleiden van de baring en zelfs alleen maar een ziekenhuisbevalling verhogen het risico van ingrijpen tijdens de baring en een kunstverlossing. Het gebruik van vacuüm of forceps veroorzaakt bloedingen bij de baby die zijn ijzervoorraad verlagen. Ook vroeggeboorte en sommige ziekten zorgen voor minder ijzer bij de geboorte.

Eurolac Flits! met label vaste voeding, bijvoeding, halfjaar, exclusief. Deze links leiden naar een lijst met blogs met dit label, klik op de plaatjes in de linkerzijbalk voor meer verhaaltjes.
*) Hutton EK, Hassan ES. Late vs Early Clamping of the Umbilical Cord in Full-term Neonates: Systematic Review and Meta-analysis of Controlled Trials. JAMA. 2007;297(11):1241-1252. doi:10.1001/jama.297.11.1241.
**) Penny Simpkin: video met uitleg uitleg over de hoeveelheid bloed voor een pasgeborene bij vroeg of laat afbinden van de navelstreng
***) Het is een voordeel dat er in moedermelk weinig ijzer zit, want een overdaad kan niet worden vastgehouden door lactoferrine (ook meegeleverd in de melk), waardoor het een vrij verkrijgbaar voedsel is voor ijzerminnende, darmproblemen veroozakende bacterien.

Welkom bij Eurolac!

Eurolac! is een onderdeel van Eurolac Lactatiekunde

Dit is het oude blog.

Voor de nieuwste berichten en voor diepgaande informatie, achtergrondartikelen, hulp en ondersteuning ga je naar www.eurolac.net. Hier vind je ook de Eurolac Lactatiekunde Webwinkel

Labels

aan-de-borstvoeding aanbevelingen aandacht aangeboren aangeleerd aanhappen aanklikbedje aanleg aanleggen aanleghulp aanname aanpassen aasgieren ABC abces ABM achtergrond achterkamertjes acrobatiek actie acupunctuur ademhaling ADHD adolescent adoptie advies advisering advocaat AFASS afbouwen affectie affectief afhankelijkheid afkoeling afkolven afleiding afsluiten afstamming afstrepen aftellen afvallen afvalstoffen afweer afwijking afwijzen agressie alcohol Alexandre Dumas alledaags alleen allergeen allergie allo-ouderschap allopathie alternatieve zorg aminozuren Amsterdam anamnese anatomie Angelina Jolie angst Anna Staas-Vink anorexia antibiotica anticonceptie antropologie apart apoptose apparaat appels archetype argument asimov ASS assortiment astma asymmetrie atopisch Attachment Parenting attachment theorie attitude autostoeltje baby baby-led-weaning babyverzorging babywise bacteriën bad badzout bakerpraat bakerpraatjes balts baren baring baringsrituelen bed-sharing bedrog beeldvorming begeleiden begeleiding begroting beha behandeling behoefte behoeften belasting beleid beloften beloning beoordeling beperken beroep beschadigen beschermen bescherming besmetting beurs bevalling bevorderen bewaren beweging bewerken bewijs bewijslast bewustzijn BFHI bijgeloof bijhouden bijscholing bijten bijvoeden aan de borst bijvoeding bijzonder bilirubine Biological Nurturing biologie biologisch biologische zuivel bitter blauwdruk bloed bloedarmoede bloedcellen bloeddruk bloedstolling bloedsuikers blootstelling BMI boek bonafide borst borstabces borsten borstkanker borstmassage borstonderzoek borstontsteking borstproblemen borstverkleining borstvoeding borstvoeding.com borstvoedingcafe borstvoedingcijfers borstvoedinginformatie borstvoedingmanagement borstvoedingorganisatie borstvoedingsbeleid borstvoedingsduur borstvoedingsorganisatie borstvoedingsthee borstvoedingvriendelijk borstweigeren botdichtheid botvorming boulemie bouwstoffen Bowlby BPA Brian Palmer brood broodjeaapverhaal buidelen buitengewoon cadeautjes caius calcium calendula campagne candida albicans capaciteit cariës caseine changeling chapeau chefkok chimpansee China chocolade clausule clusteren clusterkolven CMV co-ouderschap co-sleeping Cochrane Code coeliakie cohortstudie colostrum comfortabel commercie commissie communicatie compassie complementair complex complicated congruent consequent consequenties consultatiebureau contra-indicatie controle corrupt cortisol counseling couveuse CT cultuur cyclus D-MER D-TSR DALY's dankbaar darm darmflora darmfunctie David Sackett debat deficientie dehydratie delen demoniseren deskundig determinanten diabetes diagnose Diane Wiessinger diarree diëtiek dik discreet discriminatie discussie dissociatie DNA doel dokters dompelbad domperidon donormelk doorverwijzen doorzetten doula dr. Jay gordon draagkracht draaglast draagling draak dragen drempels drinken drinkproblemen drinktechniek druk dubbele boodschap duimzuigen duurzaamheid dwang E-Sakazakii EBM EBP echografie ecologisch borstvoeden ecologische voetafdruk economisch economische waarde eczeem educatie eenvoudig eerlijkheid eetproblemen eetstoornis eierstokkanker Einstein eiwitten emancipatie emotie emotioneel welzijn emotionele beschikbaarheid empathie energie epigenetica Erikson erotofobie eten ethiek etiket etniciteit eurolac evalueren evidencebeest evolutie examen exclusief excreet excuus experimenteren extreem fabels fabeltjes fabrikanten Facebook factoren familie fanatiek feel-good feest feestdagen feiten feminisme fenegriek filmpje filosofie flash-heating fles flesvoeding flesweigeren flow focus fopspeen forensisch onderzoek forum foto's fouten freakshow frenulum frequent voeden freud functie functional food functionaliteit fysiologie gadgets galactogoog galega gastcolumn gebakken lucht gebit gebonden geboorte geboortegewicht geboortetrauma gedijen gedrag geelzucht geen kwaad doen geheim gehemelte gehemelteplaatje geinduceerde baring geinduceerde lactatie geïnduceerde lactatie . geit geld geloven geluk gelukkig gemiddeld gender genen GenerationR genetische manupulatie Gentiaan Violet George Clooney geschiedenis geur gevaar gevaarlijk gevaren geweld gewicht gewichtsverlies gewoon gezin gezond gezonde voeding gezondheid gezondheid moeder gezondheidsclaims gezondheidsinformatie gezondheidsprogramma gist glucose go with the flow goed goed genoeg goud griep groei groeistandaarden groen groene_leem grondstoffen grootmoeder gulden snede gynaecoloog halfjaar HAMLET handelplan hard drugs harry piekema hart hart- en vaatziekten hartfunctie hechting heks helen helper herinneren hersenen hersenontwikkeling heupdysplasie Hippocrates hirsutisme historie HIV HM4HB HMF holistisch honger hongersignalen honing hormonen horror houdbaarheid houding Hugh Laurie huidcontact huidflora huilen hulp hulp zoeken hulpmiddel hulpmiddelen hulpset hygiene hygiëne hype hyperlactatie hypoglycemie hypolactatie hysterie IBFAN ideaal IFE ijs ijzer IL-10 illusionist immuniteit immunologie immuuncellen Ina May Gaskin inbakeren individu indoctrinatie industrie infectie infecties inflammatie informatie informeren infuus ingetrokken tepels ingewikkeld ingrediënten ingrijpen initiatierite inleiden inschatten instinct instincten instinctief voeden instructie insuline intake intelligentie intentie inter-species zogen interactief interventie intiem intolerantie introductie inventariseren investering invloed invoelen inwikkelen inzet IQ irritatie Ja zuster nee zuster Jack Newman James McKenna JGZ JHL jodium Johan Cruijff Johnny Depp jonge moeder journalist jubileum Kangoeroe Moeder Zorg kanker kansen kapotte tepels karakter KDV keizersnede kennis kennisoverdracht keuze keuzes keuzes maken kiezen kijken kin kind kinderarts kinderdagverblijf kinderopvang kindersterfte KISS klacht kleur klierweefsel klinische lactatiekunde KMC KMZ knippen koemelk koesteren koestering koffie koken kokosolie kolf kolonisatie kolven korte tepels kosten kosten gezondheidszorg Kotlow koude kraam kraamafdeling kraambed kracht krampjes kritiek kruiden kruipen kunstvoeding kwakzalverij kwaliteit laat-prematuur lactaptin lactatie lactatiekunde lactatiekundige lacteren lactoengineering lactoferrine lactogenese LAM lange termijn langvoeden lanoline leefomgeving leiden lekken lengte lente leren leren aanleggen levende cellen levensles lezen lichaamscontact liefde lipriempje literatuuronderzoek LLL lobby logica logopedist loslaten luchtweginfecties luiers luisteren maag maagdarminfecties maaginhoud maagzuurremmers maan maat maatschappij macgyveren machinaal maffia magie magisch malafide mama maneschijn manieren manipuleren mannelijke lactatie marketeer marketing massage mastitis matrix Max Tailleur mazelen meanderen Meatloaf Medela media medicalisatie medicijnen medicijngebruik medische misser medium meerling melk melkbank melklijsten melkproductie melkstase melkstroom melktransfer melkzusters menarche menselijk mensenrechten menstruatie Meryl Streep met rust laten meten methode Michel Odent micronutriënten middenoorontsteking mijmeren milieuvervuiling min Miranda Kerr mode moe moeder moeder en kind nabijheid moeder-en-kind-nabijheid moedergodin moedergroep moedermelk moedermelknetwerk moedermelkvoeding moederschap mondflora mondonderzoek Montessori morbiditeit mores mortaliteit motieven motivatie motorische ontwikkeling MRI MRSA multidisciplinair multimoeder multiple sclerose mythe nabijheid nachtouderschap nachtvoedingen nadelen nadenken nalaten namaak nature-nurture natuur natuurlijk nauwkeurigheid NEC neerslachtigheid Nestle boycot nicotine nieuw nieuwsgierig Nils Bergman niplette non-nutritief noodsituatie norm normaal normen en waarden normwaarde Nurse Jackie nutriënten Obelix obesitas obsceen observeren obstreticus oedeem oefenen oestrogenen ogen oligosacchariden olympisch oma omega 3 omgeving omweg onaangepast onafhankelijkheid onconditioneel onconditioneel opvoeden onderkaak onderscheid ondersteuning ondervoeding onderwijs onderwijzen onderzoek onderzoek retrospectief onderzoeken onderzoeker onderzoekmethodes ongemakkelijk ongewenst zwanger ongewoon ongezond onrustig drinken ontdooien ontmoeten ontspannen ontsteking ontwerp ontwikkeling onvoldoende onvoorwaardelijk onvoorwaardelijk ouderschap onwennig oorlog oorontstekingen oorzaken opbrengst openbaar openbaar voeden opgelucht opleiding opleidingsniveau ouders oplossing opoffering oproep opties opvoeden opvoeding opvolgmelk opzoeken orale anatomie organische chemicaliën osteoporose Oud en Nieuw ouder-kind-interactie ouders ouderschap overdenking overeenkomsten overgewicht overheden overheid overleg overleven overproductie oververhitting oxytocine paced bottle feeding pacifisme pap papa parasiet partner pasgboren pasgeboren passie pasteuriseren patroon Paula Meier PCOS pech pedagoog peer support peercounseling pepermunt perceptie perfectie perinatale sterfte perspectief PET Peter Facinelli peuter pijn pijnbestrijding Pink pink ribbon plaats placebo plagiocefalie plan plan B plannen plezier politiek portie portiegrootte postnatale depressie postpartum bloedverlies powerpoint PPD prematuur prenataal afkolven prenatale depressie prenatale ontwikkeling prestatie preventie prijsvraag primaten prins prinses priorteit probiotica PROBIT probleemgedrag problemen problemen maken problemen oplossen productie professioneel profijt programma prolactine promoten promotie protocol psychologie PTSS puber radicaal ramp Rapley Raynaud RCT reactie realiteit rechten van het kind rechten-van-het-kind reclame redden redenen redeneren referentie referenties reflexen reflux regelen regelmaat regels reinheid relactatie relatie religie respect responsief ouderschap reuk revolutie richtlijn Riley ringsling risico risico van geen borstvoeding risicogedrag rituelen Robert De Niro robot roes roken rollen Romeo en Julia röntgenfoto routines rouw rozengeur RPS ruimte rumenzuur rust rustig RVP safe motherhood sagen salie salma hayek Salmonella samen samen slapen samenspel samenstelling samenwerking SBO congres scan Scandinavië schaamte schaap schade scheiding-van-moeder-en-kind scheidingsangst scheikunde schema schildklier schimmel schimmelinfecties schisis schizofrenie scholing schoonheid schrijven schudden schuim schuld schuldgevoel secreet seksisme seksleven seksualiteit seksuele mishandeling sensitief ouderschap sensitieve zorg SES Shakira show SIDS silicium simultaan voeden sintjanskruid slaap slaapcondities slaapcyclus slaapgebrek slaapomgeving slaappatroon slaapproblemen slaapritme slaaptraining slapen slendang smaak smaakontwikkeling smoes sneeuw sociaal gedrag sociaal netwerk socialiseren softdrugs sondevoeding soortspecifiek SPECT speen speenhoes spelen spelregels spenen spijsvertering sponsoring sport spraakontwikkeling spreken sprongetjes sprookjes spruw spugen stamcellen stand standaard stappenplan start statistieken Stefan Kleintjes stemherkenning sterk steun stoppen storen stress strijdmodel structuur studie stukjes stuwing substituut suiker suikermetabolisme suikerwater suppletie surrogaat symbiose taal taboe tandemvoeden tanden tattoo TBS te veel melk te weinig melk team technieken technologie tegendruk tegenwerken tellen temperatuur tentoonstelling tepelhoedje tepelkloven tepelproblemen tepels terminologie testosteron TGF-beta1 The Bad Mother's Handbook thema therapeutisch flesvoeden therapie thymus tienermoeder tijd tijger TNO toeschietreflex tolerant tong tongriem tortocillis toveren toxinen TRAIL triple P troosten trots trouw trucjes tweeling twijfel twilight type uitkomsten uitvinden Uncle Vernon UNICEF uniek universiteit urban legend utopia vaardigheden vacceenzuur vaccinatie vacuum vader vaderrol vaderschap vak vakantie valentijn vallen vampier variabelen variatie vaste voeding VBBB VBN vechten vegetariër veilig veiligheid verandering verantwoordelijkheid verantwoording verdediging verdriet vergelijking verhalen verkoudheid verliefd verloskundige vermoeidheid verondersteld te weinig melksyndroom verschillen verslikken verstopping vertrouwen verwaarlozing verwachten verwachting verwachtingen verwarmen verwarring verwennen verzadigingsignalen verzorgen verzorging vet vetzuren vies vingervoeding virus visite vitamine A vitamine B vitamine C vitamine D vitamine K vlakke tepels voeden voeden op verzoek voeding voeding moeder voedingesindustrie voedingsbeha voedingscentrum voedingsfrequentie voedingskussen voedingsmethode voedingspatroon voedingsstoffen voedingswaarde voedsel Voldemort voldoende volksgezondheid volledige zuigelingenvoeding volturi voorbeeld voorbereiden voorbereiding voordeel voordelen voorkeurshouding voorkomen voorlichting voornemen vooronderstelling voorschrift voortgezette borstvoeding voorwaarden vorm vraag vraag en aanbod vragen vreemd vreugde vriezer vrijwilligers vroede vrouw vroeggeboorte vrouw vruchtbaarheid vuistregels vulture vuurwerk vzwBorstvoeding waarde waarheid WABA wapens WAPF warmte water waterhuishouding waterpokken waterwereld WBW weeën wereldvrede werkende moeder werkende vader werkgever Weston A Price wetenschap wetgever WHO Whoopi wiegelied wiegendood wijkverpleegkundige wijsheid will smith winkel winkel concept winst wisselkind woede wolf wondermiddel woonomgeving woorden workshop WYSIWYG Yvo Smulders zalf zelfbeschikking zelfregulatie zelfstandig zelfvertrouwen ziektelast ziekteverekkers ziel zien zilver zink zintuigen zitten zoeken zoet zoethoudertjes zonlicht zonnesteek zoogdieren zoogkompressen zorg Zorg voor Borstvoeding zorgen zorggedrag zorgverleners zorgzaam zout zuigbehoefte zuigelingen zuigelingenvoeding zuigen zuigfles zuivelindustrie zwanger zwangerschap zwembad

Drukwerk educatieve materialen

Prijsprinter - copyshop - banner