Munt

Foto: Geluksmunten in een wensvijver.

Mijn introductie van vandaag is een Twitterdiscussie. Ik geef hem hier weer in een ietwat gekuiste vorm in plaats van in Twittertaal. Collega Caroline Kruger reageerde op een blog (Breastfeeding Benefits or Formula Risks – Does it make a difference?) met deze vraag: ''Wat is relevanter om te weten: de voordelen van borstvoeding of de risico’s van flesvoeding?'' Daarop ontspon zich deze discussie: ''Je wilt toch van allebei de voor- en nadelen weten, lijkt mij? Allebei relevant.'' ''Borstvoeding heeft geen voordelen, het is de norm. een interventie kan voor- of nadelen hebben'' (dat was ik, uiteraard). ''Het is de norm voor mensen die vinden dat het de norm is. Niet voor iedereen dus.'' met direct mijn weerwoord: ''Nee, het is de biologische en medische norm.'' Waarop iemand er insprong met: ''Het zou ook sociale norm moeten zijn, in plaats van in een kast te moeten kolven of weggestuurd worden uit een restaurant in verband met borstvoeding.'' De discussiestarter kwam er tussen met: ''Maar bij borstvoeding en flesvoeding heb je wel te maken met twee kanten van dezelfde medaille. Ik ben ook voor vrije keuze, vandaar mijn vraag welke formulering je informatiever vindt.''

Borstvoeding en kunstvoeding zijn natuurlijk niet twee kanten van dezelfde medaille. Borstvoeding en kunstvoeding zijn te verschillend om te kunnen vergelijken. Kunstvoeding is een voedselgelijkende substantie en borstvoeding is voeding voor lichaam en geest, plus bescherming tegen ziekte nu en later. Borstvoeding is de norm voor zorgen en zogen die in ons bouwplan is vastgelegd. Als je die biologische, evolutionaire norm wilt gaan vervangen voor wat anders moet je dus niet alleen een voedingsproduct (moedermelk) vervangen, maar ook de toedieningswijze, de bescherming tegen ziekten, de preparatie van het eigen afweersysteem en de basis voor de psycho-emotionele ontwikkeling. Dat is echt meer dan een poeder aanmaken met water en in een fles stoppen.

Moedermelk is een zeer complexe substantie, die tot nu niemand heeft kunnen namaken. De vervangingsmiddelen voor moedermelk zijn tot nu toe een mengsel van dierenmelk of een plantaardig melkachtige substantie, waar dingen uitgehaald en andere dingen aan toegevoegd zijn, allemaal van niet-menselijke oorsprong. De belangrijkste nutriënten (eiwitten, vetten, koolhydraten en wat vitamines en mineralen) zitten erin, maar niet van de juiste oorsprong, niet in de juiste verhouding en niet alle nutriënten die ook in moedermelk zitten. Een belangrijk kenmerk van moedermelk is de niet-constante samenstelling tijdens de gehele lactatieperiode, voor de successievelijke kinderen van dezelfde moeder, gedurende een dag en gedurende een voeding. Dat er verschillende types kunstvoeding voor verschillende leeftijden zijn, is niet eens een poging tot imitatie daarvan, maar slechts een marketingstrategie. Het beste dat je van deze vervangende melk kunt zeggen is dat de meeste kinderen ervan zullen groeien en zich ogenschijnlijk normaal ontwikkelen. In hoogst zeldzame gevallen is een speciale kunstvoeding noodzakelijk voor kinderen die ziek worden of dood gaan door hun onvermogen om bepaalde bestanddelen van onbewerkte moedermelk te verwerken.

Dan de toedieningsvorm. Er is nog nooit iets gemaakt, bedacht of ontworpen dat ook maar enigszins gelijkt op een borst voor de toediening van melk aan een zuigeling. Een borst is, net als de melk die ze geeft, een zeer complex geheel. De borst bestaat uit een omhulsel van huid en zenuwen, gevuld met vet- en bindweefsel voor de vorm met daardoorheen klierweefsel structuren, bestaande uit trosjes melkvormende cellen met een kanalensysteem om de melk vanuit de melkvormende cellen (lactocyten) naar buiten te vervoeren. Die hele melkfabriek wordt ondersteund door systemen van aanvoer van grondstoffen en energie (bloedvaten) en de afvoer van restanten en afval (lymfevaten). De hele logistiek wordt gecontroleerd en aangestuurd door een uitgebreid systeem van zenuwen die het contact met het hoofdkantoor onderhouden. De borst is de melkfabriek en het reservoir en het vervoerssysteem voor de melk. Een fles is alleen een container met een adapter voor aansluiting op de afnemer.

De manier waarop de melk vanuit de borst in de baby komt is een samenspel van acties van de baby en van de borst. De baby houdt de borst in zijn mond, met de tepel tot aan de overgang van hard en zacht gehemelte en zorgt ervoor dat de mondholte luchtdicht rondom de borst is afgesloten. Met de tong masseert hij de borst tegen het gehemelte. Dit is een melkende beweging die de vooraan in de borst aanwezige melk eruit duwt en tegelijk de zenuwen inde huid van tepel en tepelhof stimuleert. Die massage gaat in een golvende beweging van de punt van de tong tot achteraan en als die achterkant is bereikt ontspant de tong en de onderkaak zakt wat omlaag, terwijl de lippen het vacuüm vasthouden. Hierdoor ontstaat een onderdruk ofwel zuiging. Die zuiging in combinatie met de reactie op de zenuwprikkeling veroorzaakt het gaan stromen van de melk toeschietreflex) waardoor deze met kracht de melkvormende cellen uitgeperst wordt, door de melkkanalen  en via de tepel de borst verlaat.

De fles en speen, wel die doen helemaal niks, behalve druppelen sla je ze op zijn kop houdt en de baby moet letterlijk zuigen, dus lucht inhaleren, om de melk eruit te halen. Er zijn in de loop der tijden allerhande meer en minder ingenieuze fles- en speensystemen ontworpen, maar er is er nog ooit eentje in geslaagd de complexiteit van een borst te benaderen.

Over de beschermende factoren in moedermelk hoeven we het niet te hebben. De zielige nog geen handvol stofjes die in kunstvoeding worden gestopt vallen volkomen in het niet bij de honderden in moedermelk. En dan hebben we het nog niet eens over de invloed op de anatomische ontwikkeling van de mond en het aangezicht door het drinken aan de borst versus het zuigen aan een fles.

De bonding kan gelukkig wel worden vervangen. Door een kind de fles te geven op de manier van de borst en er net zoveel emotionele aandacht en lichamelijk contact aan te verbinden hoeft een kind op vlak niets te kort te komen. Voeden op verzoek, eerder meer kleine dan minder grote voedingen, gegeven in een koesterende houding, waarbij het kind naar de voeder is toegekeerd en oogcontact mogelijk is, en liefst ook wat huidcontact is niet voorbehouden aan borstvoeding alleen. En laat nu net dat ene, dat met de fles net zo goed kan als aan de borst, zijn wat vaak bij het geven van flesvoeding wordt vergeten.

Alle voors en tegens

Foto: Jennifer Lawrence als Katniss in de verfilming van The Hunger Games (''May the odds be ever in your favor'')

In voorlichting over en promotie voor borstvoeding wordt vaak gesproken over de voordelen van borstvoeding en bij de bespreking van zuigelingenvoeding worden van alle mogelijkheden de voor- en nadelen op een rij gezet. Op het eerste gezicht lijkt dit een redelijke werkwijze: onpartijdig en volledig. Dit zou ook inderdaad zo zijn als het om gelijkwaardige of nevengeschikte alternatieven ging, zoals bijvoorbeeld bij een bespreking van middel X of middel Y bij een aandoening of bij de keuze voor kunstvoeding N of kunstvoeding M. In het geval van borstvoeding en de substituten gaat dit echter niet op. Borstvoeding is de norm waartegen de mogelijke voor- en nadelen van de alternatieven moeten worden afgezet, want borstvoeding is de voeding die voor mensenbaby's is bedoeld. Borstvoeding heeft dus geen voordelen boven kunstvoeding, borstvoeding is de norm, ofwel de nulwaarde. Kunstvoeding is de afwijking van de norm die zijn nut en veiligheid moet bewijzen.
Deze stelling kan voor sommige lezers wellicht even slikken zijn: heeft borstvoeding geen voordelen? Waarover maken wij ons dan met elkaar al jaren zo druk? … Wel, wij maken ons druk over de nadelen van het niet krijgen, c.q. geven van borstvoeding! Door te stellen dat ''onderzoek heeft uitgewezen dat kinderen die borstvoeding krijgen X keer minder ziekte Y krijgen'', wordt eigenlijk aangegeven dat het de borstvoeding is die zijn waarde moet bewijzen. Ook wordt er impliciet mee aangegeven dat het normaal is dat veel kinderen ziekte Y krijgen, maar dat borstvoeding ze daartegen beschermt. Het is echter niet normaal dat jonge kinderen vaak ziek zijn, want ziekte is een belemmerende factor voor groei en ontwikkeling, die met name in de eerste levensmaanden en –jaren nog zo belangrijk zijn. Luidt de stelling echter dat ''onderzoek heeft uitgewezen dat kinderen die geen borstvoeding krijgen X keer vaker ziekte Y krijgen'', dan wordt de afwijking van de norm aan de kaak gesteld: de afwijking veroorzaakt een hoger aantal ziektegevallen en is dus potentieel gevaarlijk! Met andere woorden: borstvoeding beschermt niet zozeer tegen 'normale' ziektes, maar het ontbreken van borstvoeding stelt het organisme bloot aan schadelijke invloeden en onnodige ziekte episoden.
Om nu toch aan te kunnen geven wat borstvoeding en moedermelk voor het organisme betekenen, kunnen we te werk gaan als bij andere lichaamsfuncties en spreken over de eigenschappen van moedermelk en de functie van het drinken aan de borst. Bijvoorbeeld een eigenschap van colostrum en moedermelk is het bekleden van de darmwand van de pasgeborene, waardoor de foetale ontwikkeling wordt afgerond en deze geschikt wordt voor het opnemen van lichaamsvreemde voedselpartikels. Kinderen die geen borstvoeding krijgen, missen een deel van de ontwikkelingen van de darmen, waardoor deze minder goed functioneren. Een ander voorbeeld: het drinken aan de borst heeft naast de primaire functie van het verkrijgen van voedsel als nevenfunctie de voltooiing van faciale structuur en mond-anatomie. Kinderen die niet aan de borst drinken, staan bloot aan factoren die een normale groei van kaken en mondholte belemmeren, waardoor zij meer kans hebben om later orthodontie of logopedie nodig te hebben.
Natuurlijk is het niet zo dat kinderen die borstvoeding krijgen nooit ziek zullen worden. Het niet krijgen van borstvoeding vergroot echter hun risico op ziekte en op ernstige ziekte. Wanneer je kijkt naar twee hele grote groepen kinderen, waarvan de ene groep de eerste zes levensmaanden uitsluitend borstvoeding kreeg en daarna nog geruime tijd borstvoeding naast geschikte andere voeding (volgens de WHO tot de tweede verjaardag of daar voorbij) en de andere groep kreeg weinig of geen borstvoeding, dan zullen in beide groepen kinderen ziek worden. (Zie onder andere de volgende links voor voorbeelden van welke ziekten en aandoeningen dit kunnen zijn: Newman J: Risks of artificial feeding; Folden Palmer L: The Deadly influence of formula in America ; LLLI: Outcomes of Breastfeeding) In de groep die geen of weinig borstvoeding kreeg zullen dit er aanmerkelijk meer zijn. Kijken we nu naar twee groepen kinderen, zoals in het voorgaande voorbeeld van kinderen die ziek zijn, dan zullen we zien dat er in beide groepen ook kinderen zullen zijn die ernstig tot zeer ernstig ziek zijn; ook hier weer meer in de groep ‘’geen of weinig borstvoeding’’. Tot slot zullen we in beide groepen kinderen zien die het helaas niet overleven en ook hier meer van de kinderen die geen of weinig borstvoeding kregen.

Voordelen en nadelen.

Foto: Johan Cruijff, voetbalfenomeen, bekend van onder andere de onnavolgbare uitspraak ‘’elk nadeel heb z’n voordeel’’.
De Wereld Borstvoeding Week wordt in grote delen van de wereld deze week gevierd: de eerste week van Augustus. In andere delen zoals Nederland heeft men gekozen voor week 40. De WHO besteedt deze week aandacht aan borstvoeding door het publiceren vaan lijstje van 10 feiten over borstvoeding. In de eerste 10 dagen van augustus zal ik deze feiten een voor een als thema voor een stukje nemen. Vandaag dag 2: Gezondheidsvoordelen voor zuigelingen.
Eigenlijk ben ik niet zo blij met deze titel. Borstvoeding heeft namelijk eigenlijk geen voordelen. Wat het kind betreft ook geen nadelen, trouwens. Borstvoeding is de normvoeding voor mensenkinderen. Afwijkingen van die norm kunnen voordelen, maar waarschijnlijker nadelen hebben, maar daar ga ik op dag 5 dieper op in. Toch komen mensen soms toch met serieus bedoelde nadelen van borstvoeding voor het kind. Die genoemde nadelen hebben dan wel weer als voordeel dat ze een gespreksopening kunnen zijn. ‘’Als de borstvoeding niet lukt en moeder raakt er helemaal gestrest van, is dat een nadeel voor de baby. Dan kan hij beter de fles krijgen van een gestreste moeder’’ is een veel gehoorde. en inderdaad, een moeder die op de toppen van haar zenuwen haar kind zit te voeden brengt die onrust over op haar kind en da tis niet goed. Maar dat is geen nadeel van de borstvoeding op zich, maar van de toestand van de moeder. ‘’Een nadeel van borstvoeding is dat de vader dan niet kan hechten met zijn kind’’ is een hardnekkige. En eentje die natuurlijk kant noch wal raakt: sinds wanneer moet je iemand eten geven om een relatie aan te kunnen gaan. Toegegeven, baby’tjes eten vaak en veel, maar er blijft voldoende tijd over voor dragen, knuffelen, badderen en verschonen.
De nadelen van borstvoeding wegen over het algemeen niet op tegen de nadelen van geen borstvoeding en dat is dan weer een voordeel ervan.

Nadelen van geen borstvoeding:

http://eurolac.blogspot.com/2010/09/ziekte-en-sterfte-door-kunstvoeding-bij.html
http://eurolac.blogspot.com/2010/09/wiegendood-de-helft-minder-bij.html
http://eurolac.blogspot.com/2010/08/kunstvoeding-kan-dodelijk-zijn.html
http://eurolac.blogspot.com/2010/08/geen-borstvoeding-meer-kans-op-obesitas.html
http://eurolac.blogspot.com/2010/12/risicofactoren-overgewicht.html
http://eurolac.blogspot.com/2010/12/hersenvoedsel.html

Poeder of moeder?

In meerdere eerdere blogs had ik het al over de normaalheid van borstvoeding. Borstvoeding is niet het beste, heeft geen voordelen, is niet bijzonder of magisch. Borstvoeding is gewoon, is de norm. De substituten, die zwaar gepromoot worden door de fabrikanten die hun beurzen en die van hun aandelenhouders gezond moeten houden, worden beter en beter, maar halen de norm nog niet eens een beetje. Geen borstvoeding geven stelt baby’s bloot aan een diversiteit aan risico’s. Die risico’s kunnen worden ingedeeld in een aantal categorieën. Deze categorieën zijn bacteriële vervuiling van het poeder als gevolg van het productieproces, door onhygiënisch klaarmaken of niet goed reinigen van de flessen en spenen en door het bewaren van het geopende pak en van vooraf klaargemaakte melk; lekkende chemicaliën van de verpakking van het poeder en van de flessen of spenen; mechanische complicaties zoals verslikken door te snel stromende melk, onvoldoende huidcontact, overeten door te snelle stroom; immunologische risico’s zoals het beschadigen van de darmwand en onvoldoende beschermende stoffen in de melk; nutritieve tekortkomingen doordat er stoffen niet inzitten (de vele nog niet geïdentificeerde componenten of componenten die te duur of te moeilijk zijn om toe te voegen), onevenwichtigheid in nutriënten door het gebruik van lichaamsvreemde suikers, vetzuren en dergelijke en onvoldoende opname van nutriënten waardoor het nodig is die in overdadige hoeveelheden toe te voeden, zoals ijzer en vitamine D.

Is borst best?

(Foto: mijn hond Dora met haar eerste en enige nest)
Worden kinderen slimmer door borstvoeding? Krijgen kinderen minder infecties door borstvoeding? Zijn kinderen door borstvoeding minder vaak en minder erg ziek? Nee. Heeft borstvoeding geen voordelen dan? Nee, inderdaad , borstvoeding heeft geen voordelen. Borstvoeding kan geen voordelen hebben, want het is de norm voor het voeden, beschermen en verzorgen van pasgeborenen en kinderen in de eerste levensjaren. Biologische gezien hoort de mens als diersoort bij de zoogdieren. Het meest in het oog springende kenmerk van een zoogdier is het feit dat de jongen gedurende een bepaalde tijd na hun geboorte worden gezoogd door hun moeder. Zogen is een wat ouderwets woord voor borstvoeding geven. In de loop van honderdduizenden jaren van evolutie is dit een beproefd en geperfectioneerd systeem geworden, wat er onder andere toe heeft geleid dat zoogdieren zeer succesvolle soorten zijn. Een onderdeel van deze perfectie is de specialisatie: het zoogproces en de samenstelling van de melk zijn met grote precisie afgesteld op de behoeften van de jongen van elke afzonderlijke soort. Zo is de duur van de zoogperiode min of meer bepaald door het doorkomen van de tanden: veel zoogdieren beginnen met ander eten naast moedermelk ongeveer rond de tijd dat het melkgebit gaat doorkomen en drinken hun laatste slokken rond de tijd dat de tanden gaan wisselen. De samenstelling van de melk hangt samen met de manier van zorgen en met de ontwikkeling van organen en systemen die van vitaal belang zijn voor de overleving van de soort. Zo bevat de melk van soorten die hun jongen in een nest achterlaten weinig water en veel energie en eiwitten, dragers daarentegen hebben heel veel water en suiker in hun melk en weinig eiwitten. Dieren die snel met de kudde moeten mee-rennen hebben veel eiwitten en kalk in hun melk; dieren zoals de mens die het van hun koppie-koppie moeten hebben, stoffen die de hersenontwikkeling stimuleren. Borstvoeding van de eigen moeder, of op zijn minst een moeder van de eigen soort, is dus essentieel voor elk jong dier, inclusief de mens. Borstvoeding is geen toegevoegde bonus; geen-borstvoeding is het onthouden van de basisbehoefte. Geen-borstvoeding heeft nadelen.