Smullen

Foto:  Problemen met de voedselveiligheid in  Fawlty Towers: S2 E6 Basil the Rat (25 Oct. 1979) met John Cleese als Basil Fawlty.
Man-man is me dat even smullen. Ik kreeg een artikel toegestuurd door een trouwe lezer over onderzoek. Naar moedermelk. Naar de speciaalheid van moedermelk. Meer bepaald de speciaalheid van de suikers erin. Wel 200 of meer verschillende soorten suiker zitten er in. Maar het echte smullen komt pas bij de zinsnede: ‘’[…] ziet uitgelezen mogelijkheden voor innovatief onderzoek. Zodat flesvoeding op basis van koemelk in de toekomst meer op moedermelk kan gaan lijken.’’ De verborgen agenda opengeslagen neergelegd. De onderzoeker wie in het artikel wordt geciteerd is Lubbert Dijkhuizen van de RUG. Rijks Universiteit Groningen. Dat doet een belletje rinkelen waar ik een reactie op krijg als de hondjes van Pavlov op hun etensbel. Ik begin haast te kwijlen van de voorpret voor de smulpartij die daaruit komt, want Groningen, dat is toch waar ook die andere dokter, die zure, vandaan komt die moedermelk onderzoekt? Ja, ja, smullen dus. En wat is meneer Dijkhuizen nog meer? Directeur van het Carbohydrate Competence Center (CCC)*, een onderzoekscentrum voor koolhydraten. Zwaar gesubsidieerd door stad en provincie Groningen, de provincies Drenthe en Friesland en het ministerie van E, L & I en Europa; de Universiteiten van Groningen, Utrecht en Wageningen werken ook mee, evenals TNO. En de industrie. Volkomen niet interfererend met de onderzoeksopzetten en uitkomsten, hoor, haast Dijkhuizen zich de lezer te verzekeren. Ja, die kennen we. Dat is een bekend hapje, maar het blijft smullen.
Welke industrieën eraan meedoen? Ik zie wat agrarische koepels en aardappel- en graanverwerkers. Dat is overduidelijk, want daar komen de meeste zetmelen vandaan natuurlijk en die zijn belangrijk voor de economie van de noordelijke provincies. En bio-engineering specialisten, ook logisch als je op vierkante micrometer wil gaan onderzoeken. Ach, en kijk, daar hebben we DSM ook, Dutch State Mines, die al lang niks meer met steenkoolmijnen te maken heeft, maar vooral met aardolie en daarvan afgeleide producten. En voedingscomponenten. Die combinatie heb ik altijd curieus gevonden. Dezelfde fabriek die de plastickorreltjes maakt voor petflessen, maakt ook voedingssupplementen. Nou, ja stof voor een ander verhaaltje. Maar, kijk, ja daar, zie je wel. Ik wist het. Vriend N is ook. Diezelfde vriend N van gisteren: Nutricia, maar nu noemt hij zich meneer Danone, dat mag, mensen gebruiken wel eens andere naam, als ze even niet willen lijken te zijn wie ze zijn. En hij heeft zijn vriend Friesland-Campina meegenomen. Da’s een sjieke, hoor, die heeft een dubbele naam. U ziet me toch wel zitten smullen, hier, he. Likkebaardend lekker is dit en dan ben ik nog niet eens echt aan het artikel begonnen.
Die rest gaat over wat er allemaal aan die koolhydraten te onderzoeken is: hoe ze eruit zien, hoe ze opgebouwd zijn, wat er allemaal aan kan hangen en aan kan gehangen worden, wat het in kinderen doet via de voeding en hoe je het kan namaken om aan andere melk toe te voegen. En hoe geweldig al dat onderzoek economisch gezien is voor de meewerkende industrieën en bedrijven, en voor de noodlijdende noordelijke provincies, niet te vergeten. En hoe grandioos het is dat al die industrieën nog betere namaaksels voor moedermelk en andere fantasiedrankjes kunnen gaan maken. Want, ja, wat moet je anders met  die melkplas van al die Friese koeien en al die aardappels van de Groningse boeren (Drentse heide en schapen worden niet genoemd,  maar daar valt waarschijnlijk niet tegenop te innoveren, Drenthe blijft rustiek , daar is heus ook wel een markt voor**).
En, ach, kijk nou toch, hoe schattig: ze zijn alweer met die GOS-FOS dingetjes aan de gang gegaan, diezelfde die eerder al min of meer niet werkten in de kunstvoeding van de heren N en F-C. Maar het houdt ze van de straat, hè, zijn ze toch lekker bezig, dus laten we ze maar niet wijzer maken. Kijk, er kan weer een hele generatie studenten op afstuderen en het geeft een boel werkgelegenheid. Dat is ook best wat waard. Dat namaken van moedermelk, tja dat gaat ze niet lukken natuurlijk, want behalve al die honderden soorten suikers zitten er nog evenveel soorten vetzuren en eiwitten en eiwitverbindingen in. En dan hebben we het nog niet gehad over de levende cellen en de proactieve verdediging tegen pathogenen. Van die pathogenenvreters die gewoon smullen van de ene smerige bacterie na het andere stiekeme virus. Man-man is me dat smullen in die babydarmen.
Maar even alle gekheid op een stokje: als dat geld, al die inzet, al die energie, afstuderende studenten, en besturende overheden zouden toch eigenlijk beter kunnen worden gestoken in echt onderzoek naar borstvoeding en moedermelk, in educatie van zorgverleners zodat zij moeders en baby’s werkelijk adequaat kunnen helpen bij die gezonde start. Zonder die walgelijke nepdrankjes, superfoods en lachwekkend inadequate namaaksels. Daar zitten ook werkgelegenheid en afstudeermogeijkheden in. En denk eens aan al die innovativiteit van al die slimme, exclusief borstgevoede baby’s in de volgende generatie. Dat wordt puur smullen. Die hebben geen opgepepte kunstvoeding nodig als baby en geen opgepepte yoghurtjes voor de darmen later, geen gedoe met gemalen kippenlevers en ook geen opgepepte yoghurtjes voor de hersenen als ze ouder zijn.
*) Partners CCC

**) Daniël Lohues een ode aan rustiek Drenthe met het  lied Beste Koningin in Pauw&Witteman 10-04-2013

Onvergetelijk

Foto: Poppy Montgomery als Carrie Wells (midden),  Marilu Henner als Aunt Evie (rechts) en Deanna Dunagan als Alice (moeder van Carrie) in Unforgettable: S1, E9: Golden Bird (11 Mar. 2013)*
De hersenen zijn een ingewikkeld netwerk van gegevensdragers en verwerkers. Geen computer die het daarbij halen kan. Ontelbare verbindingen worden op elk moment razendsnel gelegd met een down- en upload snelheid waar de gemiddelde computer specialist jaloers op kan zijn. Al voor het kind geboren wordt, worden deze systemen aangelegd en ten dele ingevuld in de eerste levensjaren is de opbouw het snelste van het hele leven. Stilstand in de ontwikkeling betekent achteruitgang en dus gaat de ontwikkeling van de hersenen het hele leven verder. Alles wat we in ons hele leven meemaken, doen, denken en leren ligt daar ergens opgeslagen. Dingen die net gebeurden liggen vooraan, dingen van vorige week, vorige maand, vorig jaar schuiven steeds wat verder op en alles wat lang geleden is gebeurd komt in het archief. Wat lang geleden is geleerd, maar nog dagelijks wordt gebruikt blijft voor het grijpen liggen uiteraard. Dat archief is niet voor iedereen toegankelijk. Sommige mensen kunnen op elk gewenst moment elk gewenst stukje informatie uit het archief ophalen*, de meeste mensen moeten daar meer moeite voor doen en sommige dingen zijn niet meer terug te vinden.
Soms zijn ervaringen zo ingrijpend dat ze in een afgesloten doos in de achterste kast van het achterste archief worden opgeborgen, soms wordt dat archiefdeel met alles wat erin zit dichtgemetseld. De manier waarop mensen zich dingen herinneren, of herinneringen ophalen in hun archief is voor iedereen anders. Sommige mensen hebben een goed geordend systeem met een logische index; anderen gooien de hele handel gewoon in een kamer waar nog plaats is en moeten graven en zoeken tot ze terugvinden wat ze zoeken. En soms is het onvindbaar. Soms beginnen mensen met een goed systeem, maar laten ze het versloffen en verstoffen. De index vervaagt en de bewegwijzering verdwijnt uit het zicht, soms komen er zoveel stofnesten dat de herinneringen worden weggedrukt en vergaan. 
De ziekte van Alzheimer is een oorzaak voor dat laatste. Bij Alzheimer is er sprake van zenuwdood en de vorming van neurofibrillaire tangles en beta-amyloïde plaques. Dat betekent zoveel als dat de oorspronkelijke gegevens en de verbindingen ertussen worden afgebroken en vervangen door stofnesten en opgestapelde rommel. Er is iets mis met de eiwitten in de hersenen, die abnormaal worden afgebroken en het afval daarvan vormt de hierboven genoemde stofnesten en opgehoopte rommel. Er zijn ook aanwijzingen dat een diabetes-achtige stoornis een mede-oorzaak kan zijn. Insulineresistentie zou een reden zijn waarom hersencellen geen glucose meer kunnen opnemen. Glucose is de primaire brandstof voor de hersenen.
Maar waarom doen die eiwitten die rare dingen in de hersenen? Voor een deel is Alzheimer erfelijk, maar voor een deel zijn andere factoren verantwoordelijk. De incidentie van Alzheimer is de laatste 20 jaar sterk gestegen. De symptomen zijn bij lager opgeleiden ernstiger dan bij hoger opgeleiden. Dit kan beide wijzen op een toenemende invloed van externe in plaats van erfelijke factoren. Er is nog een boel werk te doen aan het onderzoeken van die factoren. Er zijn al aanwijzingen voor een mogelijk verband met metalen in de voeding, met name aluminium en kwik,  ontstekingsreacties in de hersenen, een tekort aan vitamines, oxidatieve stress en metabole verstoringen. Dit zijn allemaal factoren die wijzen naar voeding als een overkoepelende factor.
Er is vooralsnog geen echt werkend medicijn gevonden dat Alzheimer stopt en omkeert en de patiënt weer gezond maakt, wel medicijnen die de progressie iets remmen en die de symptomen verlichten. Maar daar is nu onze grote vriend en weldoener Nutricia ingesprongen. Zij hebben een yoghurtje ontwikkeld met toegevoegde stoffen die Alzheimer zouden remmen. Het is geen medicijn, maar een ‘’medische dieetvoeding’’. Dat is vooral een heel handige wettelijke zet, want daarmee omzeilen ze de strenge eisen die gelden voor het op de markt brengen van medicijnen en de eisen voor voedingsmiddelen met gezondheidsclaims. Want het is een dieetvoeding die door een arts moet worden voorgeschreven. En je mag daar wel gewoon reclame voor maken. En daar is vriend N erg goed in, daar weten wij van de afdeling zuigelingenvoeding alles van.
Onvergetelijk, die acties van Nutricia en zijn vriendjes in het creëren van een markt voor een te verzinnen product en dan de medisch-wetenschappelijke wereld achter je te krijgen om die reclame uit te voeren. In dat fantasievolle yoghurtje zitten een paar van de ook aan hun zuigelingenvoeding toegevoegde stofjes en een paar andere. In de kunstvoeding voor zuigelingen werkten ze ook al niet. Ook daar is gesjoemeld met onderzoek: alle testbaby’s die er ongewenst op reageerden werden uit het onderzoek gehaald. Het onderzoek naar dit opgepepte yoghurtje (4 euro voor een paar slokken!) werd ook rooskleuriger in de publicaties voorgesteld, omdat vooral de voor de interventie gunstige resultaten werden benadrukt en de negatieve onder geschoffeld. Overigens zijn de verschillende componenten van de nutriëntenmix die dit drankje zo geweldig heten te maken, ook gewoon los in pilvorm te koop bij elke kruidenwinkel, reformwinkel of drogist. Zoals er voor het overgrote deel van de Nutriciadrankjes normale, gezonde en goedkopere alternatieven zijn te vinden. Borstvoeding om mee te beginnen, en vervolgens gewone, gevarieerde voeding die zo dicht mogelijke bij zijn oorspronkelijke staat is. Als we een beetje graven in de achterste gewelven van ons collectieve geheugen, vinden we vast nog wel terug wat dat is.
NRC.nl: Nutricia in de fout met drankje tegen Alzheimer, 8 april 2013. Hierin leggen twee wetenschappers zonder Nutricia salarisstrook uit wat er mis is met de marketing en het onderzoek van dit product.
TROS Radar: Drankje tegen Alzheimer?
Reactie van VUmc Alzheimercentrum op kritiek dieetdrank Souvenaid (TROS Radar en NRC), 8 april 2013
*) Hyperthymesie is een conditie (slechts 20 personen bekend die het hebben) waarbij de persoon een extreem sterk autobiografisch geheugen heeft. De actrice die in bovenstaande afbeelding de tante speelt is een van die 20; de hoofdpersoon in die serie is een fictief karakter met die aandoening. De moeder van de hoofdpersoon heeft Alzheimer.

Bonafide

Foto: Whoopi Goldberg als het net-niet-helemaal-malafide medium Oda Mae Brown en  Patrick Swayze als (de geest van) Sam Wheat in  Ghost (1990)
Het woord medium is een drager van vele betekenissen*. Een natuurkundig medium is een drager van golven of materie, een communicatiewetenschappers medium is een drager van informatie (denk aan ‘’multimedia’’: meerdere media gebruikend), een biologische medium draagt en voedt een cultuur van micro-organismen, een schilders medium draagt de verfstof in zich en verdunt die en een esoterisch medium draagt informatie over van de ene wereld (die van de overledenen) naar de andere wereld (die van de nog levenden). Dat geeft een medium heel wat te dragen, een zware last als het ware. Daar kan wel eens iets fout mee gaan en vooral de esoterische media worden algemeen geacht niet erg bonafide te zijn. In de film Ghost komt het medium Oda Mae er tot haar eigen schrik achter dat zij wel degelijk bonafide is en als drager voor een echte geest en zijn woorden kan dienen. Bonafide tegen wil en dank. Teleurstellend is het voor Oda Mae wel enigszins, want als bonafide medium valt er een boel minder te verdienen.
Een bonafide medium is ook van belang in de andere betekenissen. Een verkeerd medium om de verf te mengen zal tot rare effecten in een schilderij leiden en een malafide medium voor een bacteriekweekje kan tot een onjuiste diagnose leiden. Een zorgverlener is ook een soort medium. De zorgverlener haalt ergens kennis vandaan en gebruikt vervolgens die kennis om de aan zijn zorgen toevertrouwde cliënt te helpen genezen of remediëren. Die kennis wordt dus opgenomen, gedragen en overgedragen in een andere vorm.
Dat zijn een boel stappen en in elke stap kan iets mis gaan. Als eerste kan de bron van de kennis malafide zijn. Slecht onderzoek, geen onderzoek en van-horen-zeggen of dat-hebben-we-altijd-zo-gedaan kennis kan niet voor bonafide doorgaan. Het medium zelf kan ook besmet zijn. Net als bij een besmette voedingsbodem zal er dan een rare uitslag uit het kweekje komen. Dan kan ook nog bij het overdragen van de kennis iets fout gaan, bijvoorbeeld door een verkeerde interpretatie of een onhandigheid in het uitvoeren van de technieken.
Om te voorkomen  dat wordt gewerkt met verkeerde kennis is het voor zorgverleners altijd nodig om niet alleen kritisch te zijn in het beoordelen van de bronnen, maar ook het bronmateriaal aan kritische vraagstelling en zelfstandig nadenkwerk te onderwerpen. Niemand vertrouwen op zijn mooie blauwe ogen of reputatie, maar elke keer ook zelf nadenken. Een wijze oude huisarts verklapte mij eens: ‘’Ongeveer een kwart van wat wij als dokters doen is wat we uit boeken en studie halen, de rest is gewoon je eigen logische boerenverstand.’’ Ik denk daar nog vaak aan.
Dan het besmette medium. Dat is tricky, want dat zie je vaak niet aan de buitenkant. Besmetting is bijvoorbeeld belangenverstrengeling of op weke loonlijst het medium, al dan niet openlijk, staat. Ook vooropgezette meningen, vooronderstellingen en ingesleten of ingefluisterde opvattingen kunnen een vorm van besmetting zijn. Hoe betrouwbaar is een lezing van een spreker die door de concurrent wordt betaald? Hoe onafhankelijk en zuiver is het verhaal, bijvoorbeeld, van een lactatiekundige die door meneer N of mevrouw F wordt betaald? Wiens brood men eet, diens woord men spreekt. En meneer N en mevrouw F geven geen geld uit aan brood dat hun potentiële klanten bij hen weglokt.
Hoe herkent de cliënte of ze een bonafide lactatiekundige heeft? Om te beginnen laat een bonafide lactatiekundige jou als moeder je verhaal doen. Zonder interruptie en zonder oordeel. Vervolgens probeert de bonafide lactatiekundige zoveel mogelijk andere, relevante informatie te krijgen over jou, je kind en jullie situatie. Ze vraagt ook jou zelf naar jouw mening, gevoel, ideeën en, heel belangrijk, wat jij zelf eigenlijk zou willen, wat jouw doel is. Tot slot bespreekt een bonafide lactatiekundige met jou wat ze heeft gehoord, gezien en onderzocht; wat er naar haar mening aan de hand is en hoe dit kan zijn ontstaan of gebeurd; en ze legt een aantal opties voor handelen of behandelen voor, elk met hun uitvoering en mogelijke consequenties.
Een probleem van deze handleiding dat je dit pas kan uitproberen als ze al met je bezig is. Je wil het liever van te voren weten. Reclame is een niet erg betrouwbaar medium om bonafide informatie over iemand te krijgen, maar welk medium kun je daar dan wel voor gebruiken? Vraag rond in je omgeving (in de echte wereld of in je virtuele wereld op het WWW) wie hulp heeft gehad van een lactatiekundige en hoe dat ging. Wat was de werkwijze, welke media gebruikte ze, kwam het overeen met de in de vorige alinea benoemde zaken? Een bonafide zorgverlener weet dat kwaliteit de beste reclame is en dat tevreden cliënten het beste medium zijn om die informatie te dragen en verspreiden.
*) Medium,  Wikipedia
Eurolac Flits! met label malafide, kwaliteit, reclame, lactatiekundige. Deze links leiden naar een lijst met blogs met dit label, klik op de plaatjes in de linkerzijbalk voor meer verhaaltjes.