Soort

Foto: Natasha Henstridge als Sil, een mens-alien hybride met een afwijkende fysiek en afwijkend gedrag in  Species (1995)

In de zoektocht naar vervangers voor borstvoeding wordt over het algemeen vooral gezocht naar een vervanging voor de melk. De andere aspecten van borstvoeding worden dan vergeten en zo is een kind zonder borstvoeding dubbel de dupe. Borstvoeding bestaat uit een proces en een product. Beide aspecten dragen bij aan het leggen van een degelijke basis voor een gezonde groei en ontwikkeling van alle aspecten van het kind. Lichaam, geest en ziel. Fysieke, mentale en emotionele groei en ontwikkeling. Door alleen de melk te vervangen, biedt je niet alleen een inferieure voeding, maar onthoud je het kind ook alles van het proces van borstvoeding. Het proces heeft invloed op de fysieke ontwikkeling van het kind (met name de musculatuur en vorm van zijn gezicht en onderste helft van het hoofd), maar ook van zijn intellectuele en psychische ontwikkeling. Het kost erg veel extra moeite om die aspecten te compenseren wanneer het kind niet aan de borst wordt gevoed. 

Het vervangen van het product, de melk, is minstens even moeilijk. Welk grondproduct je ook kiest (koe, paard, geit, schaap, amandel of sojaboon) en hoeveel je er ook aan knutselt, het komt nooit ook maar in de buurt van de rijk gevarieerde samenstelling van moedermelk. Nooit in de buurt van die specifiek op de menselijke ontwikkeling gerichte samenstelling van macro- maar vooral micronutriënten. En dan hebben we het maar even niet over de levende cellen, de antistoffen en de hormonen. Die zitten ook allemaal in rauwe dierenmelk, maar dan speciaal voor die soort gemaakt en bedoeld en werkzaam*.

Die melk moet, om het maar even kort samen te vatten, soort-specifiek zijn. Specifiek bedoeld en op maat gemaakt voor de soort die het drinkt. Plantenmelkachtige substanties vallen dus biologisch gezien bij voorbaat al af. De melk die wij geneigd zijn te gebruiken komt van kuddedieren met een getrapte spijsvertering (herkauwen). Deze melk is relatief makkelijk te oogsten en de dieren zijn eenvoudig te domesticeren. Dat zijn de belangrijkste redenen vóór het kiezen van deze melksoorten. In andere culturen geldt dit voor de melk van andere rundersoorten zoals bizon of jak, paarden, ezels, en kamelen. Hoewel paarden en ezels geen herkauwers zijn, hebben ze wel een spijsvertering die anders is dan die van de mens en het zijn eveneens kuddedieren.

Kuddedieren hebben als belangrijkste overlevingskenmerk dat zij worden beschermd door het leven in groepen en de mogelijkheid om als groep hard weg te kunnen lopen. Zij hebben dus lange poten nodig, een sterk skelet, veel spiermassa en een goed uithoudingsvermogen. Dat vergt voor de jongen een speciale voeding. Ze worden geboren met buiten-proportie grote poten, maar moeten vrij snel nog langere poten krijgen en vooral in het geheel veel sterker worden, en een grote uitbreiding van het skelet en de spieren om dat skelet te bewegen, krijgen. Daarom hebben ze erg veel eiwitten in de melk en grote hoeveelheden kalk. De kalk moet gepaard gaan met specifieke andere mineralen en vitaminen om optimaal gebruikt te kunnen worden in de gegeven setting. Het is een ‘’sterke’’ melk, die een stevige spijsvertering nodig heeft om verwerkt te kunnen worden.

Kuddedieren, die daarnaast ook herkauwers zijn, hebben een extra sterke spijsvertering en de jongen zijn daardoor in staat om vooral goed het eiwit caseïne te verwerken. Caseïne is een uiterst taai eiwit, dat speciale enzymen nodig heeft om verteerd te kunnen worden. Deze enzymen worden in een speciale maag afgescheiden in de dieren wiens melk van nature veel caseïne heeft. De spijsvertering van mensenbaby’s is niet zo sterk als van kuddedierbaby’s en nergens wordt in afdoende mate het caseïne verterende enzym afgescheiden. Herkauwersmelk is een van de moeilijkste soorten om te verteren voor mensenkinderen. Niet-herkauwende kuddedieren hebben weliswaar melk die minder zwaar te verteren is, maar die allerlei dingen erin heeft die mensenkindjes niet nodig hebben en allerlei andere dingen mist die ze juist wel erg hard nodig hebben.

We zouden dus op zoek moeten naar dieren, die een voedselkeuze en liefst ook een bestaanswijze hebben, die met die van ons overeenkomt. Mensen zijn, af te lezen aan het gebit, alleseters, met een lichte voorkeur voor plantaardig voedsel. Dat lijkt wel wat op sommige beren en iets minder op hondachtigen (die zijn alleseters met een voorkeur voor dierlijk). Hondachtigen zijn echter wat betreft de zorg voor het nageslacht nestblijvers. Zij verbergen de jongen in een nest en komen op gezette tijden voeden. Mensen zijn dragers en zij hebben van nature hun jongen steeds bij zich en voeden om de haverklap en dan nog eens. Beren zijn geen dragers, maar wel houden ze winterslaap en in die tijd zijn de jongen voortdurend in direct lichamelijk contact met de moeder. Berinnen hebben hun borsten ook net als mensenvrouwen tussen de voorste ledematen zitten. Berenmelk zou dus best geschikt kunnen zijn. Maar ja, ga jij moeder Beer melken?

De enige diersoorten die echt een beetje bij de mens in de buurt komen zijn natuurlijk andere primaten. Zij hebben zorggedrag dat op het onze lijkt en zijn alleseters met een voorkeur voor plantaardig voedsel (meestal). Maar ja, net als bij de vorige soort, blijft de vraag: ''Ga jij de kolf aan moeder Gorilla hangen?''.

*) Vergis je niet: in melk van genetisch gemanipuleerde dieren die zogenaamd mensenmelk maken zitten door die genetisch manipulatie misschien 1, 2 of zelfs wel 10 stofjes van humane oorsprong. Van de ongeveer 600 die er tot nu toe geïdentificeerd zijn.

Leestip

De melk van alle zoogdieren is afgestemd op de speciale behoeften voor groei en ontwikkeling van elke species. De manier van groeien en van zich ontwikkelen en de eisen voor het overleven van de soort in het algemeen en van het jong in het bijzonder bepalen de aanwezigheid van de diverse nutriënten en de verhouding van die nutriënten in de melk. Zo hebben kuddedieren melk met een hoog gehalte in proteïnen en calcium, om snelle en sterke skeletgroei mogelijk te maken, zodat de jongen met de kudde mee kunnen vluchten bij een roofdieraanval. Zeezoogdierjongen moeten zo snel mogelijk een dikke laag isolerend vet hebben en krijgen daarom moedermelk met een extreem hoog vetgehalte te drinken. En zoogdieren die hun jong in een nest of hol verstoppen hebben een vrij geconcentreerde voeding met een relatief hoog gehalte aan eiwitten en vetten, terwijl dieren die hun jong met zich meedragen juist een zeer ongeconcentreerde melk hebben met weinig proteïnen, maar relatief veel koolhydraten.
Lees verder op eurolac.net ... 

In het bijna dagelijkse blog Eurolac Flits! besteed ik met terugkerende regelmaat aandacht aan de samenstelling van moedermelk, want de magie van moedermelk blijft een onuitputtelijke bron van verwondering. De links hieronder verwijzen naar blog entry's met het label melk, moedermelk, suiker, vet. Na het aanklikken van de link verschijnt een pagina met een lijst van verhaaltjes met de bovenste zichtbaar en de volgende aangeduid met een plaatje in de linker zijbalk. Klik op het plaatje voor eht bijhorende verhaaltje. Fijne leesdag!

Vijftig tinten wit

Foto: Witte rozen collage
Porno is helemaal hot. Softporno. Voor vrouwen. Met een literair tintje. Wel een grijzig literair tintje. Ik moet zeggen, ik heb me er nog niet aan gewaagd, aan die grijze hype. Ik ben niet zo van de porno en van het geweld. Niet dat ik nooit iets lees wat over geweld gaat of een erotisch tintje heeft. Zo kan ik me helemaal verliezen in fantasyliteratuur, wat vaak zeer expliciet gewelddadig is. Maar seks en geweld om het seks en geweld en vooral in die combinatie, mwah, nee, daartoe voel ik me niet zo aangetrokken. De titel is natuurlijk wel geniaal en die biedt inspiratie voor heel andere verhalen. Want wat kan nog meer wel vijftig tinten hebben? Melk bijvoorbeeld, moedermelk om te precies te zijn. Laten we het dus eens hebben over de vijftig (of daaromtrent) tinten wit van melk.
Melk van koeien is over het algemeen van een dik-witte kleur, vooral de melk die zo uit de koe komt. Hier zit vrij veel vet in en heel veel caseïne. Beide stoffen bevinden zich als licht reflecterende bolletjes in de vloeistof en omdat ze alle kleuren reflecteren en niets absorberen ziet de melk er wit uit. Wit als lichtkwaliteit is namelijk de combinatie van alle kleuren samen. Wanneer je die witte melk naast versgevallen sneeuw houdt, blijkt het wit van de melk een romiger wit te zijn, neigend naar crèmig of gelig. Verse, onbezoedelde sneeuw is de puurste tint wit die er bestaat*. Het crèmig-gele aspect van koemelk wordt voornamelijk veroorzaakt door het voer van de koe, preciezer gezegd: de al dan niet natuurlijke kleurstoffen in het voer van de koe.
Mensenmelk kan ook dat romig-crèmige aspect van wit hebben. Hoe vetter de melk, hoe romiger de kleur. Het is een wit dat beelden van weelderigheid geeft. Mensenmelk bevat maar weinig caseïne, dus de mate van witheid hangt veel meer af van het vetgehalte. De andere eiwitten, suikers, vitaminen en mineralen weerkaatsen het licht niet zo perfect als vet en dus worden sommige stralen geabsorbeerd in plaats van gereflecteerd. Daardoor verandert de kleur van magere melk via een steeds minder weelderig roomwit naar wit met een blauwachtig aspect. Blauw wordt makkelijk geassocieerd met water en schraalheid. Die associatie doet geen recht aan de vetarme melk, want ook in deze melk zitten volop belangrijke en onmisbare voedingsstoffen en beschermende factoren.
Colostrum heeft kleuren in het witte spectrum die via room en goudgeel naar oranje overgaan. Colostrum heeft een glanzend-weelderig aspect met een neiging naar koninklijk. Het is de rijkste vorm van melk en dat toont zich in de kleur. Colostrum is zozeer een wit goud dat zelfs de kleur dat goud weerspiegeld. In de loop van de eerste drie dagen vervaagt het goud en komt het romige wit naar voren. Wanneer colostrum overgaat naar gewone melk komt een blauwige tint het geel en goud vervangen.
In de eerste dagen kan de romige en gouden kleur van colostrum verdrongen worden door rossig bruin en bruintinten. Dit wordt veroorzaakt door restanten van afgebroken cellen en oud bloed in de melkkanalen, mogelijk als gevolg van een verwonding in het verleden. Het kan geen kwaad, de baby wordt er niet ziek van. Ook later kan de melk roze of rood verkleuren door bloed. Het gaat dan om vers bloed door bijvoorbeeld een gesprongen adertje. Soms kan net als bij een bloedneus spontaan een bloeding optreden of er kan letsel door een slag of stoot zijn opgetreden. Of er is een kloof in de tepel waaruit bloed komt, dat zich met de uitstromende melk mengt. Ook dit is voor de baby ongevaarlijk. Hij drinkt dat op en verteert het. Kinderen worden over het algemeen niet misselijk van bloed, het zijn de volwassen omstanders die misselijk worden bij het idee van bloed.
Tot slot zijn er de vele tinten die melk kan krijgen door natuurlijke of toegevoegde kleurstoffen uit wat moeder eet of drinkt of door medicijnen. Roze, geel, oranje, blauwig, groen, … alles is al eens eerder gezien. Gele kunstmatige kleurstoffen zijn wat dat betreft berucht en ook de natuurlijke groene kleurstoffen uit bijvoorbeeld zeewier. De baby heeft er doorgaans geen last van, drinkend aan de borst ziet hij niet wat er binnenkomt en de maag kan over het algemeen alles aan waarvan de moeder om te beginnen ook niet ziek werd. Bij erg sterk werkende kleurstoffen kan de inhoud van de luier ook een andere kleur krijgen. Maar de kleur, geur en consistentie van de luierinhoud is stof voor een ander verhaal, evenals melk voor baby’s waar een luchtje aan zit (de melk dan, de baby’s ruiken altijd prima).

*) De kristalvorm die water aanneemt in sneeuwvlokken werkt omgekeerd aan de druppelvorm van water in vloeibare vorm. De waterdruppel werkt als een prisma die wit licht doorlaat en breekt tot een volledig kleurenspectrum. De sneeuwvlok laat geen enkele kleur licht door, maar weerkaatst ze allemaal zodat puur wit overblijft.

Melk

Foto: Sean Penn als Harvey Milk en James Franco als Scott Smith in Milk
Heb ik het eigenlijk wel eens over melk gehad? Ik denk het wel, nu en dan. Ik wil het er graag nog eens over hebben voor een keertje. Melk is namelijk belangrijk. Melk is zo belangrijk dat er een hele groep dieren naar is vernoemd. Nu ja, niet naar melk, maar naar de organen waarin melk wordt gemaakt. Wat wij in de dagelijkse taal zoogdieren noemen (genoemd naar het drinken of te drinken geven van melk uit de organen waarin de melk wordt gemaakt) heet op zijn zondags (en omdat het vandaag zondag is willen we ook de zondagse naam wel eens gebruiken) Mammalia. Mammalia is de naam voor de groep diersoorten die mammae hebben waarin de vrouwelijke exemplaren melk maken om hun jongen mee te voeden. Mamma is Latijn en betekent borst; mammalia komt van mammalis en dat betekent ‘’van de borst’’. Mamma betekent natuurlijk ook moeder. Heet een borst mamma omdat een moeder zo heet of heet een moeder mamma omdat ze mammae heeft? Ik ga voor de verklaring dat moeder mamma heet op basis van de eerste klankvormingen van een kind.
Genoeg over de container, terug naar de inhoud. Melk. Melk is een meestal wit of wit-achtig gekleurde vloeistof, die in de melkklieren van vrouwelijke zoogdieren wordt samengesteld uit voor de jongen van die soort noodzakelijke nutriënten en beschermende stoffen. Alle melk bestaat uit water, eiwitten, vetten, koolhydraten, vitaminen, mineralen, sporenelementen en beschermende stoffen in hoeveelheden en verhoudingen die specifiek voor elke soort zijn bepaald. Melk is het meest complete voedingsmiddel; in feite is melk het enige voedingsmiddel dat geheel in zijn eentje een individu kan voeden en gezond houden. Daar zijn natuurlijk wel voorwaarden aan verbonden. Het moet de melk zijn die voor de eigen soort is ontworpen. Het moet in voldoende mate worden geconsumeerd. Voor de jongen in de zoogleeftijd is het geen enkel probleem. Voor oudere jongen en volwassen exemplaren kan het problematisch worden. Ten eerste verliezen dieren (en mensen) bij het ouder worden het vermogen om aan de borst te drinken en ze verliezen grotendeels het vermogen om de in melk aanwezige koolhydraten te verteren.
Zoogdieren hebben allerlei eigenschappen gemeen, naast het bezit en gebruik van melkklieren. Ze zijn allemaal warmbloedig, bijvoorbeeld, maar verder zijn er grote verschillen in vorm, maat, kleur, levensomstandigheden, voedingsgewoonten, levensloop en –duur. Al deze verschillen maken het noodzakelijk dat hun melk anders is en op andere manieren wordt gegeven en genomen. Waar sommige zoogdierjongen de uitgang van de melkklieren op een bepaalde manier moeten aanhappen, hoeven ander alleen te likken en sommigen moeten goed kunnen vangen. In stromend water nog wel. De ene soort heeft maar een enkele maag en een relatief kort darmsysteem, de andere heeft wel vier maagcompartimenten en een eindeloos eind darm. De ene soort heeft nood aan een goed onderstel en sterke botten (terwijl anderen helemaal geen onderstel hebben), de andere soort aan een dikke onderhuidse speklaag (terwijl andere soorten daar juist ernstig ziek van zouden worden) en weer andere soorten moeten het vooral hebben van hun scherpe ogen (terwijl dat voor andere juist totaal irrelevant is), of van hun hersenen.
Melk van de ene soort kan worden gedronken door een andere soort. De meeste kans op een goede afloop is er wanneer de soorten meer overeenkomsten hebben, bijvoorbeeld het jong van het ene gespleten-hoevige kuddedier gezoogd door het andere, of het ene kleine nocturnale knaagdier door het andere. Hoe minder overeenkomsten, hoe minder de kans op succesvol voeden met de melk van een andere soort. De tekorten van het ene nutriënt en het te veel aan het andere nutriënt, de andere vet- of eiwitsamenstelling, maar ook de andere soorten beschermende stoffen zullen ervoor zorgen dat het jong dat die verkeerde melk krijgt minder kans heeft gezond te groeien en zich te ontwikkelen en een vergrote kans heeft op onderontwikkeling, ziekelijke overontwikkeling, ziekte en overlijden.
Gelukkig zijn mensen goede knutselaars en kunnen ze de melk van andere dieren zo veranderen dat het over het algemeen min of meer voor menselijke consumptie geschikt wordt. Min of meer. Over het algemeen. Het vergt heel wat extra in de gaten houden en vervangende maatregelen om onbedoelde bijwerkingen te voorkomen en de bescherming tegen ziekte te vervangen. Over het algemeen min of meer voldoende om de kinderen waarvoor op geen enkele andere manier aan eten van menselijke oorsprong te komen is vooruit te helpen tot ze ander voedsel kunnen verwerken. Na die tijd is vervanging van melk van de eigen moeder of de eigen soort niet meer essentieel. Dan hoeft er alleen nog geknutseld te worden omdat wij dat zo lekker vinden: kaas, yoghurt, ijs, dulce de leche, …
Eurolac Flits! met label moedermelk, soortspecifiek, samenstelling