Dragende kracht

Foto: Ezel met een grotere draaglast dan draagkracht.

De column Draagkracht gaf wat reacties op Twitter die teleurgesteld klonken. Men vond mijn uitingen over lange doeken negatief. Dat mag iedereen natuurlijk vinden, het was echter niet mijn bedoeling. Mijn bedoeling was om een beetje de opkomende monopolie positie van de lange draagdoeken wat te temperen en meer aandacht te geven aan andere mogelijkheden. Ik hoop dat degenen die moeite met het stuk hadden dat ook eens hier willen komen zeggen (inmiddels is er een reactie te lezen), zodat de lezers van dit blog aan hoor en wederhoor kunnen doen. Voor ik verder ga met het stuk van vandaag wil ik nog wel benadrukken dat ik vrijwel alle vormen van dragen toejuich, ook de soorten die mij minder handig lijken. Zolang het de nabijheid van moeder en kind bevordert, het kind geen kwaad doet en de borstvoeding wordt beschermd: draag zoals je wilt, maar draag! Als moeder (en ook als vader, maar dan zonder de melkgevende borsten) ben je de dagende kracht voor het groeien en ontwikkelen van je kind.

Draagkracht gaat natuurlijk verder dan de puur fysiek benodigde kracht om een kind te dragen. Ook het hele voeden, verzorgen en koesteren vergen draagkracht. De draagkracht die daarvoor nodig is gaat om de hoeveelheid inzet van zichzelf die een mens kan opbrengen. Voor sommigen kan alles en voor anderen is het gevoel zichzelf volledig in te leveren te sterk. Wij maken het onszelf daarin ook niet gemakkelijk door van vrouwen te eisen dat zij met of zonder kind identiek in het sociale en werkende leven staan. De draagkracht die van een vrouw als moeder wordt geëist is dubbel zo groot als die van een man als vader wordt gevraagd. Aan mannen die aankondigen vader te worden wordt eigenlijk nooit gevraagd hoe zij denken hun werk en vader zijn te gaan combineren. Aan vrouwen is het de eerste vraag zo ongeveer.

Draagkracht heeft ook wel te maken met verwachtingen, voorbereidingen en verdeling. Verwachtingen bepalen voor een groot deel wat je ervaart. (Lees hier over wat ik eerder schreef over realistische verwachtingen.) Als je iets heel moeilijks en zwaars verwacht, kan het zomaar meevallen, terwijl dezelfde draaglast erg kan tegenvallen als er iets makkelijks werd verwacht. Een realistische verwachting zorgt ervoor dat je de nodige draagkracht mobiliseert, zodat er een evenwicht komt tussen draaglast en draagkracht. Je karretje kiept dan niet om, zodat jij niet met je benen omhoog ligt te stuntelen zoals de ezel in de illustratie. Vooral als je op tijd voorbereidingen treft en een werkverdeling maakt tussen alle partners in de onderneming.

Sommige dingen bij die voorbereiding liggen vast. De drager voor het ongeboren kind zit in het moederlijf en de borsten voor de melk zitten daar ook aan vast. De drager voor het geboren kind kan op vader en moeder allebei worden gebonden en met wat improvisatie kan het aanleveren van de melk ook worden gedeeld, hoewel dat niet de meest praktische taakverdeling is. De draagkracht voor de moeder wordt beter gebruikt als er van haar draaglast wat wordt afgenomen. De vader kan wat van die afgenomen draaglast overnemen, want hij heeft nog wel wat draagkracht over na het niet hoeven dragen van het ongeboren en het niet hoeven voeden van het geboren kind.

De draaglast van betaald werk kan ook worden verdeeld over beide ouders zodat hun beider draagkracht wat evenrediger wordt aangesproken. Door de draaglast van zowel het werk buitenshuis als van de zorg voor kinderen op te tellen en eerlijk te verdelen is de draagkracht beter verdeeld en meer waarschijnlijk toereikend. Hieraan meer tijd en aandacht geven tijdens de zwangerschap is profijtelijker dan het eeuwig doen over het uitzoeken van de babykamer, de uitzet en de geboortekaartjes. Overigens kan dragen, op welke manier dan ook die de handen vrij geeft, ervoor zorgen dat de draaglast van ouderschap minder wordt en de combinatie van ouderschap en sociaal leven en betaalde arbeid makkelijker maakt.

Huidhonger

Foto: vader en te vroeg geboren kind

Opeens dook het weer eens op: het onderzoek uit 2007 (Erlandson et al) over vaders die Kangaroo Mother Care (nu ja, Kangaroo Father Care) toepassen op hun zojuist per keizersnede geboren kind. En dat dat net zo goed werkt als wanneer moeder dat doet. Niet dat ik dat erg vind, hoor, dat dat eens herhaald wordt. Het is kennis die belangrijk genoeg is om herhaald en breed bekend te worden. In feite maakt het voor de baby – afgezien van de voeding die zijn moeder te bieden heeft – niets uit tegen welke huid hij ligt, zolang het maar menselijke huid is. Baby’s worden namelijk hongerig geboren. Niet zozeer calorieën-honger, maar wel huidhonger. Die huidhongerige pasgeboren baby heeft aanraking van zijn huid door andere mensenhuid net zo hard nodig als zuurstof, water en voeding. De volgorde van voorkeur wiens huid het is waar baby tegenaan ligt is duidelijk: moeder – vader* – om het even wie. In gevallen dus waar het voor de moeder om medische redenen niet mogelijk is het eerste huidcontact te bieden is de vader de voor de hand liggende eerste keus. Kinderen die huid-op-huid bij hun vader zijn, doen het gewoon in alle opzichten beter dan kinderen die de tijd tot moeder beschikbaar is overbruggen in een bedje, wiegje of couveuse.

In twee onderzoeken (Christensson et al,  Velandia et al)  waaraan ook oxytocine expert Kerstin Uvnäs–Moberg meedeed in respectievelijk 1995 en 2010 werd gekeken naar de geluiden die baby’s maken wanneer zij wel of niet bij hun moeder in direct lichaamscontact zijn. Ik denk dat het, met het bovenstaande onderzoek in gedachten, veilig is te stellen dat deze uitkomsten probleemloos kunnen worden vertaald naar lichaamscontact met de vader. Het oudere onderzoek keek naar verontrustende geluiden van de baby: de separation distress call. In gewone mensentaal: de baby die huilt als hij alleen is, alleen en verlaten en blootstaand aan alle gevaren die zijn evolutionaire geheugen maar kan bedenken. En dat zijn er nogal wat. Het onderzoek liet zien dat elke baby die alleen is (in een bedje en verstandelijk bezien veilig tegen alle mogelijke gevaren) zal gaan huilen, af en aan (‘’pulserend’’). Dit huilen stopt als het kind niet meer alleen is, lichaamscontact heeft. (Het huilen stopt ook, uiteindelijk, als de baby de hoop op hulp opgeeft en zich dood houdt.) 

Het nieuwere onderzoek keek dan juist naar positieve geluiden. Kinderen die in direct huidcontact blijven in de eerste tijd na een keizersnede (en zet dat uiteraard maar gerust ook over naar een normale geboorte) bij de moeder  of de vader - na een initiële 15 minuten bij de moeder - maakten meer stemgeluidjes die uitnodigen tot gesprek, maar ook de ouders die het kind vasthebben hebben meer vocale interactie met het kind en met elkaar.

Het laatste en nieuwste onderzoek dat ik hier aanhaal (Dumas et al, 2013) werd uitgevoerd in verschillende landen (onder andere in Zweden met enkele onderzoekers uit de Uvnäs–Moberg groep) en vergeleek het gedrag vroeg postpartum met moederlijk gedrag op dag vier. De opmerkelijke uitkomst was dat moeders van kinderen, die van hen werden gescheiden en werden ingebakerd (in de USA heel gewoon voor pasgeborenen), vier dagen na de geboorte veel ruwer met hun kinderen omgingen dan moeders die veel huid- en lichaamscontact hadden gehad. Ook de op dag vier geobserveerde borstvoeding verliep bij de moeders die gescheiden waren van hun kind en bij kinderen die waren ingebakerd direct na de geboorte minder goed dan moeders die bij hun kind waren gebleven en veel lichaamscontact hadden.

*) met vader wordt bedoeld de persoon die fungeert als co-ouder naast de moeder, in de praktijk zal dat over het algemeen de mannelijke partner van de moeder zijn en de biologische vader van het kind, maar dat is dus niet perse noodzakelijk. Het idee is, dat het de tweede hechtingsfiguur zal zijn naast de moeder als eerste hechtingsfiguur, omdat zij degene met de borsten en de melk is. Een kind in de gelukkige omstandigheid dat hij twee moeders heeft, kan ook twee eerste hechtingsfiguren hebben, want beiden hebben borsten en kunnen melk hebben.

Erlandsson K, Dsilna A , Fagerberg I , Christensson K: Skin-to-Skin Care with the Father after Cesarean Birth and Its Effect on Newborn Crying and Prefeeding Behavior. Birth, 2007; 34 (2): 105 DOI: 10.1111/j.1523-536X.2007.00162.x
K, Cabrera T, Christensson E, Uvnäs–Moberg K, Winberg J: Separation distress call in the human neonate in the absence of maternal body contact. (1995) Acta Paediatrica, 84: 468–473. doi: 10.1111/j.1651-2227.1995.tb13676.x
Velandia M, Matthisen A-S, Uvnäs-Moberg K, Nissen E: Onset of Vocal Interaction Between Parents and Newborns in Skin-to-Skin Contact Immediately After Elective Cesarean Section. (2010) Birth, 37: 192–201. doi: 10.1111/j.1523-536X.2010.00406.x
Dumas L, Lepage M, Bystrova K, Matthiesen A-S, Welles-Nyström B, Widström A-M: Influence of Skin-to-Skin Contact and Rooming-In on Early Mother–Infant Interaction: A Randomized Controlled Trial Clin Nurs Res August 2013 22: 310-336, first published on January 3, 2013 doi:10.1177/1054773812468316

Vaderdag

Foto: Mijn vader, Carel Staas jr., trouwt met mijn moeder, Alida Roozen.

Vaderdag. Eigenlijk doe ik niet aan vaderdag. Of moederdag. Of secretaressedag. Of enige andere dag om een bepaald deel van de bevolking omwille van hun functie van cadeautjes te voorzien. Mensen hebben een functie met een bepaalde rol en als ze dat goed doen krijgen ze vanzelf het respect dat ze verdienen en ook cadeautjes of knuffels of natte klapzoenen. Zomaar op een doordeweekse dinsdagmiddag of zo. Alleen als bedoelde personen er niet meer zijn, wordt dat spontane vertoon van genegenheid en waardering wat lastiger. Vandaar deze keer toch maar een speciale Vaderdag bijdrage ter ere van mijn eigen vader. Als hij er nog was, zou hij zaterdag 8 juni 2013 96 geworden zijn. Helaas heeft hij net zijn 73ste verjaardag niet meer gehaald. We begroeven hem terwijl ik mijn jongste kind van toen drie maanden, zijn dertiende kleinkind, in de draagdoek en aan mijn borst had.

Mijn vader deed aan geweldloze communicatie en geweldloze opvoeding voordat zoiets als methode bekend was. Hij was een pacifist in hart en nieren en dat ging verder dan alleen een politiek standpunt. Het was een levenshouding. Het was de leidraad voor zijn handelen als mens en als vader. Onvoorwaardelijke liefde werd toen nog niet zo benoemd, maar wel beoefend in ons gezin. Ik heb daardoor aan den lijve mogen ondervinden welk effect zo’n zorg en opvoeding kan hebben op een kind en de volwassene die eruit opgroeit. Was mijn vader perfect? Nee, verre van dat. Waren de opvoeding en zorg die hij gaf perfect? Eveneens, verre van dat. Maar dat mag je ook van niemand vragen. Hij wist dat ook en ontkende het niet. En juist dat maakte weer heel veel goed. Een ouder moet durven erkennen dat hij een mens is en niets menselijks hem vreemd is. Mijn ongeduld en drift heb ik van hem, en ik heb die in verschillende vormen doorgegeven aan mijn kinderen. Maar ik heb ook zijn manier van opvoeden me eigen gemaakt en doorgegeven aan mijn kinderen. Want een ouder voedt niet alleen zijn eigen kinderen op, maar via zijn kinderen ook zijn kleinkinderen en achterkleinkinderen.

Het is dus nogal een taak die een vader opgelegd krijgt of zichzelf oplegt door vader te worden. Gelukkig zijn ouders over het algemeen met zijn tweeën (ik weet dat er ouders zijn die het gepland of door overmacht alleen doen) en hoeft een vader die taak en verantwoordelijkheid niet alleen op zich te nemen. De meeste taken binnen zorg en opvoeding kunnen door beide ouders gelijkelijk worden opgepakt en uitgevoerd. Alle taken kunnen worden verdeeld of er kan tot een taakverdeling worden gekomen. Wanneer één van beide ouders een moeder is, ligt het voor de hand dat de taakverdeling zodanig is dat de moeder vooral in het begin de voeding op zich neemt. Dat is biologisch in elk geval het meest voor de hand liggend. Dat wil niet zeggen dat de andere ouder bij dat voeden buitenspel staat. Borstvoeding is nogal een onderneming, zeker in de eerste tijd en de voedende ouder kan alle steun en aanmoediging gebruiken die er maar beschikbaar is.

Een voedende moeder is emotioneel kwetsbaar en het is goed als er een co-ouder is die haar beschermd tegen negatieve invloeden. In de eerste dagen kan het lijken of er voor de niet-voedende ouder weinig te doen overblijft, want het kind is aan de borst, gaat aan de borst of is net aan de borst geweest. Maar ook in de eerste dagen kan de niet-voedende ouder volop bezig zijn met het kind, ervoor zorgen, ermee knuffelen en een stevige, veilige hechtingsbasis leggen. Onderzoeken geven aan dat huid-op-huidcontact met de vader voor een kind dezelfde effecten heeft als met de moeder. Op de vaders heeft het vergelijkbare effecten: zij hechten zich makkelijker aan hun kind en ervaren minder gevoelens van buitengesloten zijn. Hun testosteron spiegels dalen en die van prolactine en oxytocine stijgen. Bij mannen zal dat niet direct resulteren in melkproductie (hoewel dat ook te verwezenlijken kan zijn), maar wel in meer zorgend gedrag.

Ook al voor het kind geboren is kan de vader van betekenis zijn door cursussen over borstvoeding te volgen. Wolfberg et al onderzochten het effect van borstvoeding promotie in prenatale cursussen voor aanstaande vaders. Zij vonden dat de kinderen van vaders die een borstvoeding promotiecursus volgden bijna dubbel zoveel kans had borstvoeding te krijgen als kinderen van vaders die dat niet hadden gedaan.

Adam J. Wolfberg, Karin B. Michels, Wendy Shields, Patricia O'Campo, Yvonne Bronner, Jessica Bienstock: Dads as breastfeeding advocates: Results from a randomized controlled trial of an educational intervention. American journal of obstetrics and gynecology 1 September 2004 (volume 191 issue 3 Pages 708-712 DOI: 10.1016/j.ajog.2004.05.019)
Eurolac Flits! met label of zoekterm vader, vaderschap. Deze links leiden elk naar een lijst met blogs met dit label, klik op de plaatjes in de linkerzijbalk voor meer verhaaltjes.