Foto: Robert Downey Jr. als Sherlock Holmes doet detectivewerk erbij om verveling tegen te gaan in Sherlock Holmes
Nr. 1 in de top tien meest gelezen Eurolac Flits!: Vroeger, later – precies op tijd!? 14 jan. 2011
Nr. 1 in de top tien meest gelezen Eurolac Flits!: Vroeger, later – precies op tijd!? 14 jan. 2011
Het blijft mij lichtelijke verbijsteren dat het onderwerp over de timing van introductie van ander voedsel naast borstvoeding stevig, en naar het zich laat aanzien onwankelbaar, de lijstaanvoerder is van meest gelezen Eurolac Flits! blog bijdragen. Niet over te veel of te weinig melk, niet over hulpmiddelen of problemen, maar over bijvoeding. Ik heb er in andere stukjes al zo veel en vaak over geschreven dat ik haast niets meer weet te bedenken dat al niet meermaals eerder werd vermeld. Ik heb een beetje het gevoel dat ik er dingen aan de haren bij moet slepen, net als argumenten om eerder dan de in de menselijke blauwdruk vastgestelde periode te beginnen met ander eten erbij. Dat wordt het dus: redenen om vast voedsel te introduceren op een vroeg of te vroeg tijdstip, alfabetisch gerangschikt, met hun bevestiging of ontkrachting erbij.
Allergie
Allergie is de meest genoemde reden om borstvoeding te geven en de meest genoemde om juist wel of juist niet tot 6 maanden te wachten met bijvoeding. Feit is dat een allergische aanleg is aangeboren en slapend blijft zolang het kind niet met een allergeen in aanraking komt. Borstvoeding op zich veroorzaakt noch voorkomt een allergie. Borstvoeding door een moeder met een intacte darm voorkomt dat een kind in aanraking komt met een allergeen en dus zal hij, zolang hij niets anders dan moedermelk krijgt, geen allergische symptomen vertonen. Een baby met een allergische aanleg, die borstvoeding krijgt van een moeder met een doorlaatbare darm (waarschijnlijk doordat ze zelf een al dan niet vastgestelde allergie heeft) kan met allergische symptomen reageren op herkenbare eiwitten die zijn moeder doorgeeft in haar melk. Voorstanders van vroeger dan 6 maanden beginnen met kleine hoeveelheden specifiek vast voedsel zien in enkele onderzoeken bewijs voor een heilzame werking van sensibilisering. Dit gaat maar om enkele allergieën en symptomen.
Leren van een lepel eten
Een prachtige cirkelredenering gaat ervan uit dat kinderen vanaf 6 maanden perse en onherroepelijk, op straffe van deficiëntieziekten, vast voedsel in volledige maaltijdporties moeten eten. Maar omdat zij dat soort grote maaltijden met een lepel moeten eten is er een probleem. Kinderen kunnen dat namelijk niet zo maar van de ene dag op de andere. Daarom zouden kinderen al ver voor die 6 maanden grens van een lepeltje moeten leren eten, zodat ze exact op het moment dat zij 6 maanden worden kunnen starten met volledige maaltijden die voedingen aan de borst vervangen. Deze redenering gaat uit van de vooronderstellingen dat precies vanaf de leeftijd van zes maanden kinderen niet meer uit melk kunnen halen wat zij nodig hebben en van de vooronderstelling dat kinderen die vast voedsel gaan eten semi-vloeibaar voedsel moeten hebben.
Ontwikkeling (grove en fijne motoriek)
Overgaan op ander voedsel dan melk heeft in feite meer te maken met ontwikkeling dan met voeding. Moedermelk is de meest volledige voeding die er bestaat en een kind zou er in principe goed gevoed groot op kunnen worden. Maar zijn ontwikkeling gaat verder en dat betekent dat hij moet overgaan van predominant zuigend naar predominant kauwend voeden. De ontwikkeling van zijn grove motoriek zorgt ervoor dat hij gaat zitten, zelfstandig en rechtop, zelf zijn rug en hoofd ondersteunend. De ontwikkeling van de fijne motoriek zorgt ervoor dat hij steeds kleinere dingen kan oppakken, steeds meer doelgericht kan grijpen, vastpakken, vasthouden en ergens naar toe bewegen en weer loslaten. In zijn mond verandert de motoriek van zijn tong zodanig dat hij behalve een van voor naar achteren en van onder naar boven beweging, nu ook allerlei heen en weer gaande bewegingen kan maken, steeds ingewikkelder combinaties van bewegingen kan maken en dat steeds meer doelbewust kan doen. De vaardigheid om aan de borst te drinken valt daarbij gaandeweg een beetje weg. Al deze motorische ontwikkelingen beginnen rond of na het 6 maanden merk. Om al die ontwikkelingsaspecten te oefenen heeft een kind herkenbaar en pakbaar vast voedsel nodig. Met pap, prut en puree (ofwel semi-vloeibaar voedsel) werkt het allemaal niet zo lekker.
Ontwikkeling (spijsvertering)
Tegelijkertijd met die grote motorische ontwikkelingen begint ook de spijsvertering aan een grote ontwikkeling. De maag en darm beginnen toe te raken aan grotere uitdagingen dan melk. Omdat dit zo’n majeure operatie is, heeft het kind een aantal maanden nodig om zijn darmen zo ver te krijgen dat er ook daadwerkelijk iets voedzaams uit dat andere eten kan worden opgenomen. Kinderen die al te enthousiast aan het eten slaan, willen dan ook nog wel eens wat trager gaan groeien, omdat al dat voedsel in de maag de plaats van makkelijk opneembare nutriënten en energie uit moedermelk in de weg zit. Kinderen moeten dus niet minder uit de borst gaan drinken om meer vast voedsel te kunnen eten; ze moeten juist eerst zorgen voor voldoende proviand uit moedermelk en vervolgens lekker aan het experimenteren slaan met ander eten.
Smaken leren kennen
Smaken leren kennen is een veel gehoord motief om veel en veel verschillende andere voedingsmiddelen aan te bieden. Voor kinderen die tot dan toe kunstvoeding kregen kan dit best waar zijn. De constante gelijkmatige en vlakke smaak van kunstvoeding heeft ze niet veel variatie geleerd en voor sommige kinderen kan het moeilijk zijn om andere smaken te leren aanvaarden, laat staan waarderen. Kinderen die borstvoeding kregen zijn al volkomen gewend aan de smaken van het gezinseten. de melk van zijn moeder smaakt namelijk precies naar wat zij gegeten heeft. Wat een borstkindje nog wel moet leren kennen en waarderen zijn alle verschillende structuren van voedsel. Zelf eten van herkenbaar voedsel helpt hem daarbij en zijn ontwikkelende motoriek en aangeboren nieuwsgierigheid ook.
Tekorten
Vak wordt ervan uitgegaan dat een kind vanaf zes maanden plotseling allerlei andere voedingsstoffen nodig heeft dan tot dan toe, want men denkt dat de melk die hem tot 6 maanden perfect voedde plotseling niet meer voldoet. Ik vraag me altijd af wat hij dan anders nodig heeft. Want die melk, die verandert niet, ze wordt hooguit voedzamer. (Zie voor ijzer het volgende paragraafje.) Een baby van een gezonde en voldoende gevoede moeder die ruimschoots en onbeperkt toegang heeft tot de borst zal daarom niets te kort komen zonder vast voedsel erbij. Sommige kinderen, bijvoorbeeld zij met een allergische aanleg, weigeren zelfs categorisch elk ander voedsel tot zij een jaar oud zijn en ook zij groeien en ontwikkelen over het algemeen normaal.
IJzer
IJzer kan een beetje tricky zijn. Niet omdat er niet genoeg in moedermelk zit, maar omdat kinderen vaak geboren worden met te weinig reserves. In principe moet een kind zijn leven beginnen met voldoende ijzerreserves om het er, samen met de kleine hoeveelheden hoogwaardig ijzer in moedermelk***, op uit te houden tot zijn darmfunctie zo ver ontwikkeld is dat hij voldoende ijzer uit groenten en vlees kan halen. Gewoonlijk is een kind daar met zes maanden nog niet aan toe en dus moet zijn ijzervoorraad groter zijn dan voor net 6 maanden. Elementary, my dear Watson. Het element ijzer is een elementair onderdeel van onze voeding en het is dus een elementair gegeven dat ervoor gezorgd is dat een kind er genoeg van heeft of krijgt om gezonde te groeien, ontwikkelen en gedijen.
Een gezond, op tijd geboren kind kan een aanmerkelijk te kort aan ijzerreserves hebben, wanneer zijn navelstreng te snel wordt afgebonden. Baby en placenta samen bevatten krap een halve liter bloed*,**, waarvan bij de geboorte een derde in de placenta zit. Bij direct na de geboorte scheiden van baby en placenta verliest de baby dus ene derde deel van het zuurstof- en ijzerrijke bloed dat eigenlijk bij hem hoort. Medicalisatie van de baring geeft ook verhoogde risico’s van een verminderde ijzervoorraad door bloedverlies. Inleiden van de baring en zelfs alleen maar een ziekenhuisbevalling verhogen het risico van ingrijpen tijdens de baring en een kunstverlossing. Het gebruik van vacuüm of forceps veroorzaakt bloedingen bij de baby die zijn ijzervoorraad verlagen. Ook vroeggeboorte en sommige ziekten zorgen voor minder ijzer bij de geboorte.
Eurolac Flits! met label vaste voeding, bijvoeding, halfjaar, exclusief. Deze links leiden naar een lijst met blogs met dit label, klik op de plaatjes in de linkerzijbalk voor meer verhaaltjes.
*) Hutton EK, Hassan ES. Late vs Early Clamping of the Umbilical Cord in Full-term Neonates: Systematic Review and Meta-analysis of Controlled Trials. JAMA. 2007;297(11):1241-1252. doi:10.1001/jama.297.11.1241.
**) Penny Simpkin: video met uitleg uitleg over de hoeveelheid bloed voor een pasgeborene bij vroeg of laat afbinden van de navelstreng
***) Het is een voordeel dat er in moedermelk weinig ijzer zit, want een overdaad kan niet worden vastgehouden door lactoferrine (ook meegeleverd in de melk), waardoor het een vrij verkrijgbaar voedsel is voor ijzerminnende, darmproblemen veroozakende bacterien.
