Foto: Terence Hill als Matt Kirby en Bud Spencer als Wilbur Walsh in I due superpiedi quasi piatti (Crime Busters) (1977): veel actie en sensatie, maar uiteindelijk gaat het nergens over.
De afgelopen tijd werden voedende moeders opgeschrikt door berichten over domperidon*. Domperidon is een anti-misselijkheid medicijn (anti-emeticum), dat wordt voorgeschreven om bij misselijkheidsklachten de maaginhoud sneller de maag te laten passeren. Domperidon heeft als bijwerking dat het de afgifte van prolactine verhoogt, en dus leidt tot hyperprolactinemie. Mensen die geen kind aan de borst hebben kunnen daardoor last krijgen van melkafscheiding. Deze bijwerking is de reden dat sommige vrouwen, die borstvoeding geven, het middel gebruiken wanneer hun melkproductie, ondanks een goed borstvoeding beleid, te kort schiet. Dat doen en deden duizenden en duizenden moeders over de hele wereld en naar mijn weten is er nog nooit een enkel sterfgeval als gevolg hiervan gerapporteerd. Ook de incidentie van minder ernstige bijwerkingen wordt weinig gemeld.
Het klopt dat de daartoe bestemde commissie** de risico’s van domperidon opnieuw gaat beoordelen. Dat is goed; dingen veranderen, inzichten veranderen en met medicijnen kun je niet zorgvuldig genoeg zijn. Maar die commissie zegt zelf dat er vooralsnog geen reden is om het gebruik en het voorschrijven van domperidon af te raden. Ook andere deskundigen*** onderschrijven deze uitspraak. In de aankondiging, door het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG), van dit nieuwe onderzoek wordt herhaaldelijk gesproken van eventuele risico’s voor mensen met bestaande hartaandoeningen of bestaand verhoogd risico van hartproblemen. Maar de publieke pers vindt dat uiteraard niet sappig genoeg en kopt met kreten die lijken te moeten doen geloven dat elke moeder die domperidon gebruikt om meer melk te maken haar hoofd onder de guillotine legt. Spanning en sensatie, maar aan het eind gaat het uiteindelijk nergens over.
Een van de onderzoeken die de basis waren voor de ophef in de pers is er een van Strauss et al uit 2005. Als onderdeel van een megaonderzoeksproject waarbij alle patiëntendossiers van een groepje huisartsen rondom het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam worden uitgeplozen en vergeleken, werd ook gekeken naar het medicijngebruik van mensen die aan acuut hartfalen (Sudden Cardiac Death) overleden in een bepaalde tijdsspanne. En ze vonden dat inderdaad een aantal medicijnen, waaronder domperidon, meer werden gebruikt door mensen die dit als doodsoorzaak hadden dan levende controlepersonen. Omdat dat alleen duidt op een verband en niet perse een oorzakelijk verband, werden andere factoren ook in aanmerking genomen. En dan komen er toch heel andere plaatjes naar voren dan de populaire pers doet voorkomen.
Om te beginnen ging het onderzoek niet alleen om domperidon, maar ook om andere medicijnen die de QT-interval vergroten, zoals nog een maagmedicijn, enkele psychofarmaca en twee antibiotica. Van de 775 overledenen in de studie gebruikte het overgrote deel nooit enige van deze medicijnen, 98 had ook van die medicijnen gebruikt en 24 gebruikten deze medicatie ten tijde van het overlijden. Bij 9 van hen ging het om domperidon. Maar in de groep overledenen met een mogelijke link naar QT-interval verlengende medicijnen was óók veel meer sprake van co-morbiditeit (er waren dus allerlei andere aandoeningen in het spel) dan bij de groep controle personen. Hierbij viel vooral het dubbel zo vaak of meer voorkomen van ischemische cerebro-/cardiovasculaire ziekten, diabetes en hartfalen op. De overledenen gebruikten ook vaker dan de controlepersonen meerdere medicijnen, met name de soorten die worden gebruikt door mensen met cardiovasculaire problemen, naast de onderzochte medicijnen.
Maar het meest opmerkelijke is dat het profiel van de risicopersonen helemaal niet bleek overeen te komen met het profiel van de gezonde vrouw in de vruchtbare jaren die domperidon gebruikt om meer melk te maken. De groep overledenen bestond voor 60% uit mannen en de leeftijd was voor bijna 90% boven de 55 jaar. Het is te hopen dat, als de commissie ook het gebruik van domperidon als galactogoog bij het onderzoek wil betrekken, ze dan ook die specifieke doelgroep in de onderzoeken meeneemt. Zijn er überhaupt ergens in de dossiers of in andere onderzoeken meldingen te vinden van vrouwen onder 55 jaar, zonder bestaande hartconditie, die overlijden aan een hartaanval die is gerelateerd aan het gebruik van domperidon? Voorts wordt afgegaan op de verklaring van de doodsoorzaak door de huisarts en is er niet middels autopsies tot een onomstotelijke doodsoorzaak gekomen.
Afsluiter: Het onderzoek van Strauss et al is een retrospectief cohort onderzoek met gekoppelde controles. Wat wordt gevonden zijn combinaties van factoren en gebeurtenissen die een al dan niet nevenschikkend of oorzakelijk verband hebben. Zou er ook maar één huisarts van die 9 van de 755 overleden patiënten met de hand op het hart durven verklaren dat de doodsoorzaak ‘acuut hartfalen als gevolg van domperidon’ was? Of dat het bij 4 van de 755 aan de clarithromycine lag, of bij die 6 anderen aan de haloperidol? Misschien moeten we ook maar een extra onderzoek doen naar de veiligheid van antibiotica en psychofarmaca en in de pers breed uitmeten dat daar ook mensen aan dood zijn gegaan.
*) onder andere: van Gaalen E en Nieuwenhuis M: Antibraakmiddel eist 100 tot 150 levens<http://www.ad.nl/ad/nl/4560/Gezond/article/detail/3418032/2013/03/30/Antibraakmiddel-eist-100-tot-150-levens.dhtml>. AD online, 2013
**) CBG: Start herbeoordeling domperidon bevattende geneesmiddelen<http://www.cbg-meb.nl/CBG/nl/humane-geneesmiddelen/actueel/Start-herbeoordeling-domperidon-bevattende-geneesmiddelen/default.htm>
***) Kleintjes S: Onderzoek naar Domperidon<http://www.borstvoeding.com/nieuws/domperidon.html>. 2013.
Newman J: Domperidon [1]<http://www.borstvoeding.com/problemen/mproductie/domperidon1.html>. 2010
Straus SMJM, Sturkenboom MCJM, Bleumink GS, Dieleman JP, van der Lei J, de Graeff PA, Herre Kingma J, Stricker BHCh: Non-cardiac QTc-prolonging drugs and the risk of sudden cardiac death Eur Heart J (October 2005) 26(19): 2007-2012 first published online May 11, 2005
