Het normen en waarden debat doet het altijd goed in tijden van economische nood: zuinigheid met vlijt is zo’n heerlijk oud-Calvinistische, Hollandse spreekwijze waarmee bezuinigingen kunnen worden goedgepraat. Het gaat niet om geld, beste burgers, maar om uw zielewelzijn. Jawel. Een eeuw geleden (en ook al daar voor) al betichtten de ‘’Roden’’ de ‘’Roomsen’’ en de ‘’Kapitalisten’’ ervan samen te spannen onder het credo ‘’Houd jij ze arm, houd ik ze dom’’. En zie, ook nu duikt dat in gemoderniseerde vorm op (zie afbeelding). Maar wat zijn normen en waarden eigenlijk? Normen zijn in het dagelijks leven gedragsregels die ervoor zorgen dat de waarden worden gerespecteerd. Waarden zijn wetten op basis van religie of levensfilosofie, de woordgeworden zaken waarmee je geweten werkt om een goed mens te zijn. In de wetenschap zijn normen en waarden heel andere dingen. De norm is het uitgangspunt, de standaard, de nulmeting, de normale toestand. Waarden zijn de uitkomsten van metingen gedaan in de normtoestand (=de normwaarde) en in toestanden waarbij in de norm is ingegrepen. Die waarden kun je weergeven in tabellen en grafieken en zo wordt duidelijk wat interventie doet aan de norm. Dat is wetenschap in zijn zuiverste en simpelste vorm: wat gebeurt er als ik iets verander in een normale toestand? Is er verschil in verandering bij verschillende interventies? Hoe groot of belangrijk is dat verschil? Kan dat verschil ook aan andere factoren (variabelen) worden toegeschreven? de maatschappelijke betekenis van normen en waarden spelen ook een rol bij wetenschappelijk onderzoek: de manier waarop onderzoek wordt uitgevoerd vertegenwoordigt het begrip normen (=protocollen, richtlijnen, handelingsequenties, etc) dat ervoor zorgt dat de waarde (waarheidsvinding, kennisvermeerdering, begripsvorming, juistheid, etc) wordt gerespecteerd. Een norm in wetenschappelijk onderzoek is dus het uitgaan van de norm ofwel rusttoestand ofwel nulwaarde ofwel normale toestand. Want als je niet weet waar de nul ligt, kun je ook de andere waarden niet waarheidsgetrouw neerzetten en haal je dus de waarde waarheidsvinding of juistheid niet.
Desalniettemin is er een flink deel van wetenschappelijk onderzoek dat deze normen min of meer aan de laars lapt. Omdat zijn bijvoorbeeld een oplossing hebben waar een probleem bij moet worden gezocht*. Kunstmatige moedermelkvervangers zijn zo’n probleemzoekende oplossing. De markt zou erg klein zijn wanneer er alleen maar moedermelkvervangers moesten worden gemaakt en geleverd voor kinderen die dat echt nodig hebben. Immers, het overgrote deel van de moeders die een kind krijgen is lichamelijk perfect in staat borstvoeding te geven. Veel van hen zo goed, dat zij melk over hebben om te geven aan kinderen van moeders die het niet of te weinig hebben. Maar daar is voor een multinational natuurlijk geen eer aan te behalen. Dus wordt er heel zorgvuldig een spel van dom en arm houden gespeeld, waarbij zowel de maatschappelijke als de wetenschappelijke normen en waarden met de voeten worden getreden. Heel subtiel, want het gros van de consumenten en van gestudeerde-mensen-die-beter-zouden-moeten-weten tuinen er met open ogen in. Niet schoorvoetend, maar juichend als een bekeerde atheïst die het licht gezien heeft. Norm en interventie worden omgekeerd en de normwaarde wordt ter discussie gesteld. Er wordt gedaan alsof de norm (borstvoeding is de biologische en medische normvoeding voor zuigelingen) voordelen zou hebben ten opzichte van het vervangingsmiddel, de interventie. Vervolgens worden de onderzoeken krakkemikkig uitgevoerd, worden nauwelijks werkbare definities gebruikt en worden appels met papier-maché appels vergeleken of papier-maché appels met plastic appels en mandarijnen en worden de echte appels buiten beschouwing gelaten. ziet u nu door de bomen het bos niet meer? Geeft niet. Gaat u maar rustig slapen, vermoei er uw mooie hoofdje niet mee, er wordt voor u gezorgd. Als je er maar wel even voor wilt betalen.
Trap er niet in. Je hebt dat mooie hoofdje en de inhoud ervan niet voor niets gekregen. Gebruik het. Denk zelf. Laat je niets wijsmaken door hen die je voor hun eigen gewin dom en arm willen houden.
* Deze term leende ik van Cate Nelson die het gebruikte in de context van het (op niet-religieuze gronden) besnijden van pasgeboren jongetjes:
Cate Nelson: Why Circumcision is a Feminist Issue. In: Eco child's Play, July 7, 2011
