Schimmels zijn alomtegenwoordig over de hele wereld in allerlei leefmilieus, zowel op anorganische als organische ondergrond. Op oppervlakken en in organismen. Schimmels zijn parasieten, commensalen en opportunisten. Hun levensbehoeften zijn niet uitgebreid of ingewikkeld: vocht, meestal wat warmte en voedsel in de vorm van suiker of eiwitten is voor de meeste voldoende. In verschijningsvorm zijn ze ergens tussen onaantrekkelijke en onopvallende smurrie tot adembenemend mooi in vorm en kleur. Tot schimmels behoren ook de paddenstoelen (eigenlijk zijn dit de voortplantingsorganen van de eigenlijke schimmels die als een web van draden ondergronds leven) en de eencellige gisten. Schimmels zijn fascinerend. Om te bestuderen. Niet als je ermee besmet bent. In het menselijke spijsverteringskanaal bevindt zich continue een microflora&fauna van bacteriën, virussen, parasieten en gisten. De meeste hiervan zijn op een of andere manier van belang voor het verteren van voedsel en het aanmaken van vitaminen en het beschermen tegen ziekte. Sommige onderdelen zijn dat niet, maar die worden over het algemeen goed in toom gehouden door de gunstige onderdelen. Onder bepaalde omstandigheden kan dit fijn afgestelde evenwicht tussen goeddoeners en kwaaddoeners worden verstoord en worden sommige van de tot dan toe symbiotisch of commensaal levende darmbewoners opportunisten die de macht gaan overnemen. De gist Candida Albicans is er zo één. Als de bacteriën in de darm even emt vakantie zijn neemt C albicans zijn kans waar en verandert van een gist in een schimmel en gaat op reis door het lichaam van de gastheer of –vrouw. Meestal via de kortste route naar buiten, samen met de rest van de darmmassa. Direct naast de uitgang van een gastvrouw ligt een veelbelovend nieuw appartement: de vulva, warm, vochtig en vaak met een prima leefmilieu en ruime voedingsbodem. Sommige schattingen gaan ervan uit dat rond de helft van alle vrouwen in de vruchtbare leeftijd een actieve of latente candida in de vulva en/of vagina heeft. Bij de geboorte van een kind is besmetting vrijwel onvermijdelijk en op en in het kind wacht Candida zijn beurt af. In de vorm van spruw duikt hij vervolgens bij flink wat kinderen op in de mond en soms in de schaamstreek. Bij borstvoeding keert de schimmel vervolgens terug naar de eerste gastvrouw, maar dan op de borsten. Spruw op/aan/in de borst kenmerkt zich door een heel scala aan verschijnselen. Jeuk is een eerste indicatie. Jeuk gaat voer in pijn, die vaak wordt omschreven als snijdend, brandend als zuur; komt vooral tijdens de voeding en blijft nog lang daarna. De pijn kan ook naar binnen schieten en dan lijkt het alsof het de loop van een melkkanaal volgt. De huid kan feller gekleurd worden, de precieze kleur afhankelijk van de pigmentatie, maar bij vrouwen met een lichte huid meestal felrose-rood. Er kan schilfering optreden, maar ook een parelmoerglans. In de groeven kan zich een dikke witte, smegma-achtig beslag ontwikkelen. Alle symptomen kunnen tegelijkertijd optreden, maar dat hoeft niet. Meestal heeft de baby ook diverse symptomen, maar ook dat hoeft niet.
Tot zover is het redelijk duidelijk. Het probleem is dat elk van de genoemde symptomen ook andere oorzaken kan hebben. Scherpe, stekende, brandende pijn kan ook duiden op een aanleg probleem. Huidverkleuringen, schilfering en dergelijke kan een dermatologische oorzaak hebben die niets met schimmel te maken heeft. (Vrijwel alle symptomen bij het kind, met uitzondering van de dikke plakkaatvormige aanslag in de mond, kunnen ook op andere dingen wijzen, zoals allergie, afwijkende orale anatomie, problemen met de melkstroom, …) Schimmelinfecties in moeder en kind bij borstvoeding worden zowel over- als onder-gediagnosticeerd door dit verwarrende beeld. Om een goede diagnose te stellen moet de zorgverlener moeder en kind zien (en niet allee de triage van de assistente aan de telefoon gebruiken!), de combinatie van symptomen evalueren en altijd, ja altijd, écht altijd goed kijken naar een voeding: hoe gaat het kindje aan de borst, hoe drinkt het kindje, hoe zit de borst in de mond, hoe is de pijn en het pijnverloop bij de moeder tijdens het drinken.
Een schimmig en schimmelig verhaal, alles bij elkaar genomen.
Tot zover is het redelijk duidelijk. Het probleem is dat elk van de genoemde symptomen ook andere oorzaken kan hebben. Scherpe, stekende, brandende pijn kan ook duiden op een aanleg probleem. Huidverkleuringen, schilfering en dergelijke kan een dermatologische oorzaak hebben die niets met schimmel te maken heeft. (Vrijwel alle symptomen bij het kind, met uitzondering van de dikke plakkaatvormige aanslag in de mond, kunnen ook op andere dingen wijzen, zoals allergie, afwijkende orale anatomie, problemen met de melkstroom, …) Schimmelinfecties in moeder en kind bij borstvoeding worden zowel over- als onder-gediagnosticeerd door dit verwarrende beeld. Om een goede diagnose te stellen moet de zorgverlener moeder en kind zien (en niet allee de triage van de assistente aan de telefoon gebruiken!), de combinatie van symptomen evalueren en altijd, ja altijd, écht altijd goed kijken naar een voeding: hoe gaat het kindje aan de borst, hoe drinkt het kindje, hoe zit de borst in de mond, hoe is de pijn en het pijnverloop bij de moeder tijdens het drinken.
Een schimmig en schimmelig verhaal, alles bij elkaar genomen.
Gonneke van Veldhuizen Staas, IBCLC: Spruw