Foto: Helena Bonham Carter twee keer in de rol van een moeder, links als de moeder van Charlie in Charlie and the Chocolate Factory (2005) en rechts als kinderboekenschrijfster Enid Blython in Enid (2009)
De actrice die vandaag voor de illustratie zorgt, Helena Bonham Carter, is een van mijn favorieten. Ze heeft een voorkeur voor (of wordt bij voorkeur gevraagd voor) het uitbeelden van bizarre, soms groteske, vaak duivelse karakters. Maar ze speelt ook heel andere personages, soms zelfs gewone moeders, hoewel dat dan weer niet toonbeelden van voorbeeldige moeders zijn. Als moeder van Charlie bakt ze er niet veel van en als Enid Blyton evenmin. Enid Blyton was voor mij als kind een van de meest gelezen auteurs. Ik genoot van haar kostschoolverhalen, in zalige onwetendheid van de kritiek die volwassenen hadden op het lage literaire gehalte van haar vertelsels en op het nogal racistische gehalte ervan. Maar dat is allemaal niet waarom zij mij vandaag inspireerde. Dat was namelijk een uitspraak* van haar die ik vond in een biografie op de International Movie Database (IMDb) toen ik een link daarnaar op Facebook volgde.
‘’Mensen zeggen wel eens ‘’je geeft nog steeds borstvoeding, wat vrijgevig’’. Niks vrijgevig! Het geeft me borsten en slanke dijen. Het is een soort natuurlijke liposuctie. Ik zou de rest van mijn leven wel borstvoeding willen geven als ik dat kon!.’’
Daar houd ik van. Niks geen gezweef over allerlei voordelen, en het beste voor mijn kind, en niks geen filantropie en altruïsme; gewoon omdat het goed is voor haarzelf.
We zijn zo geneigd om borstvoeding alleen te zien als voeding voor een kind, dat we bij de redenen om ervoor te kiezen over het hoofd zien dat het om te beginnen veel meer is voor het kind dan eten geven, maar ook dat het ook voor de moeder allerlei consequenties heeft om wel of niet te kiezen voor borstvoeding. Ook moeder worden heeft voor een vrouw consequenties voor het functioneren van haar lichaam en voor de ontwikkeling van haar persoonlijkheid. Er is een aantal ziekten en aandoeningen die meer voorkomen bij vrouwen die nooit moeder werden en bij vrouwen die nooit of maar kort borstvoeding gaven, dan bij haar zusters die zich wel voortplanten en hun kinderen met hun eigen lijf voeden en koesteren. In het evolutionaire model wordt er vrijwel altijd voor gezorgd dat taken, die voor de voortplanting en het voortbestaan van de soort noodzakelijk zijn, plezierig zijn en ook een vorm van beloning inhouden voor de individuen die dat moeten uitvoeren. Zo is seks als eerste nodig voor de instandhouding van de soort en dat wordt algemeen als uitermate plezierig ervaren door de individuen die het uitvoeren. Bij de meeste soorten is de daad die voor voortplanting zorgt niet mogelijk als een van beide partners er niet aan mee wil doen, met andere woorden, verkrachting is in de meeste soorten, zeker onder zoogdieren, uitgesloten. Het is dus een vrijwillige actie die als plezierig wordt ervaren.
De dracht, die volgt op die eerste daad van voortplanting, is over het algemeen niet uitzonderlijk belastend voor het moederdier, al haar systemen zijn zo afgesteld dat het haar niet onnodig veel energie kost en dat het haar vitale functies niet ondermijnt. Het zou immers slecht zijn voor het voortbestaan van de soort als de moederdieren en masse verzwakten of zelfs bezweken onder de last van de zwangerschap. Hetzelfde geldt voor de baring. Die is, indien het moederdier met rust wordt gelaten, over het algemeen goed te doen. Dit geldt overigens ook voor mensen. Ook hier geldt weer dat het uiterst onlogisch zou zijn als het baren van de jongen voor een groot percentage van de moeders gevaarlijk of al te belastend zou zijn. Indien gezorgd wordt voor de juiste omstandigheden, zal het overgrote deel van de vrouwen normaal en veilig kunnen baren. En dat zou zelfs voor veel vrouwen ook nog een plezierige ervaring kunnen zijn, plezierig genoeg om het er ook bij horende ongemak en pijn in de herinnering te overschreeuwen.
Dan komt borstvoeding. Bij de mens is dat een reproductieve activiteit die langer moet worden uitgevoerd dan de dracht. Het ligt voor de hand dat daaraan ook voor de moeder dan voordelen zitten. Je moet wat terugkrijgen voor de inspanning die je lijf levert, voor je toewijzing aan die taak. En dat is ook zo. In het algemeen gaat een vrouwenlijf beter werken door een flinke periode van haar vruchtbare jaren te lacteren. Haar metabolisme werkt efficiënter (en het overschot aan gewicht gaat daarmee wat makkelijker weg), haar kalkhuishouding wordt economischer (waardoor ze later minder kans heeft op botontkalking), de oestrogeen spiegels blijven laag (waardoor bepaalde vrouwelijke vormen van kanker minder kans krijgen) en haar denkvermogen wordt scherper (want ze moet niet alleen zichzelf, maar ook haar kind beschermen).
En het is plezierig om te doen. Als het goed gaat. Ook hier geldt weer dat de moeder en haar kind zoveel mogelijk met rust moeten worden gelaten en dat de omstandigheden zo optimaal mogelijk moeten zijn. Niet de moeder in de weg zitten met halfslachtige en half-juiste informatie. Niet het proces verstoren door allerlei interventies en krakkemikkige regeltjes. Gewoon moeder en kind, instincten en reflexen. En een beetje goede informatie over hoe dat hele proces werkt. En vooral zonder allerlei culturele of religieuze do’s&dont’s. De gevoelens die komen kijken bij borstvoeding zijn, net als die in alle andere stappen van d reproductie, bepaald door het lijf, door de hormonen, reflexen en instincten. En omdat het evolutionaire model zo in elkaar zit dat voortplanten en het veiligstellen van het overleven van de soort plezierig is, is borstvoeding dat, als het goed is, ook. Voor sommige vrouwen soms zelfs orgastisch plezierig. Nee, denk nu niet direct aan vunzige seks. Het is puur de oxytocine, die zorgt voor de weeën en de toeschietreflex, die ook zorgt voor samentrekking rondom de vagina, maar die ook zorgt voor een soms overweldigende stroom van positieve en genot-opwekkende sensaties in de hersenen. Dat soort orgastisch plezier dus. Gewoon terwijl je aan het moederen bent.
*) [on breast-feeding her baby]: People say, "You're still breast-feeding, that's so generous". Generous, no! It gives me boobs and it takes my thighs away! It's sort of like natural liposuction. I'd carry on breast-feeding for the rest of my life if I could. - biografie op IMD
