Vanaf het begin der tijden hebben mensen gezocht naar vervangingsmiddelen voor borstvoeding. Afgezien van de melk van een andere mensenmoeder liepen deze experimenten vaker niet dan wel goed af. Melk van allerlei dieren werd uitgeprobeerd: koe, geit, ezel, paard, kameel, yak; of papjes van granen, zaden, zoet- en vetstoffen passeerden de revue. Vaak met vergelijkbaar resultaat. Kinderen kunnen erop overleven, maar vaak ging het fout. Kinderen die met dieren- of plantenmelk werden gevoed waren vaker ziek en ziekelijk en gingen vaker dood.
Zelfs toen het maken van moedermelksubstituten wetenschappelijk werd aangepakt bleven de ziekte- en sterftecijfers van kinderen die deze vervangers kregen hoger dan van kinderen die de borst kregen of bij een min dronken. en dat is nog steeds zo. Hoe hard de fabrikanten van de substituten ook over elkaar proberen heen te schreeuwen over de voortreffelijkheid van hun producten, de cijfers liegen er niet om: tientallen kinderen per jaar zouden niet hebben hoeven overlijden als zij niet de vervanger, maar gewoon borstvoeding hadden gehad. Miljoenen euro’s aan kosten voor gezondheidszorg hoeven niet te worden uitgegeven als minder kinderen kunstvoeding zouden krijgen.
Dat is harde taal, die ook niet altijd wordt geloofd. Want zitten niet vrijwel alle noodzakelijke voedingsstoffen in moderne kunstvoeding? Ja, dat klopt. Voedingstechnisch mankeert er nog maar weinig aan kunstvoeding. Nu, ja, het zijn de verkeerde vetten en de verkeerde eiwitten en ook niet alle componenten in de juiste verhoudingen, maar het eindresultaat heeft toch een zekere gelijkenis met moedermelk, qua voeding dan. En daar zit hem dan gelijk de fout: men probeert een voedingsmiddel na te maken dat eigenlijk niet zozeer een voedingsmiddel, maar meer een medicijn is.
Borstvoeding is oorspronkelijk, vroeg in de evolutie van het zoogdierbestaan, begonnen als bescherming. Gespecialiseerde zweetklieren van moederdieren scheidden een uit beschermende eiwitten bestaande substantie uit, die door de pasgeboren jongen van de huid werd gelikt. Deze substantie bevatte afweerstoffen tegen ziekteverwekkers uit de leefomgeving van het jong en de moeder en was bedoeld om het jong veilig door de kwetsbare transitieperiode tussen baarmoederlijk en zelfstandig bestaan heen te loodsten. Deze primair beschermende functie is in colostrum nog goed af te lezen. Dit traag-vloeibare goud staat bijna letterlijk stijf van de afweer- en beschermingsstoffen met daarnaast een beetje voedingswaarde. Maar ook in rijpe moedermelk zitten nog ongelooflijke hoeveelheden beschermende stoffen. Moedermelk beschermt direct tegen infecties, maar ook op langere duur tegen andere soorten ziektes en het helpt het kind bij het aanleggen, opbouwen en perfectioneren van zijn eigen immuunsysteem.
Sommige vormen van bescherming in moedermelk zijn heel specifiek op bepaalde soorten ziekten en aandoeningen gericht. Zo bevat moedermelk bijvoorbeeld stoffen die beschermen tegen het ontstaan van sommige vormen van kanker. Davanzo et al namen monsters van colostrum en rijpe melk van gezonde moeders van gezond op tijd geboren kinderen, bloed van gezonde vrouwen en verschillende soorten kant-en-klare kunstvoeding. Van al deze monsters bepaalden ze vervolgens de hoeveelheid TRAIL*. Ook tot hun eigen verbazing bleek rijpe moedermelk 100 keer en colostrum 400 keer zoveel TRAIL te bevatten als bloed. In kunstvoeding werd geen TRAIL aangetroffen. TRAIL bevordert het natuurlijke afsterven van cellen, waardoor woekering en kankervorming wordt tegengegaan.
Bescherming gaat undercover in borstvoeding. Het heet dan wel borst*voeding*, het is eigenlijk vermomde bescherming.
Davanzo R, Zauli G, Monasta L, Brumatti LV, Abate MV, Ventura G, Rimondi E, Secchiero P, Sergio Demarini S: Human Colostrum and Breast Milk Contain High Levels of TNF-Related Apoptosis-Inducing Ligand (TRAIL). J Hum Lact 0890334412441071, first published on April 23, 2012 doi:10.1177/0890334412441071
*) TNF (Tumor Necrose Factor)-related apoptosis-inducing ligand (TRAIL) is een eiwit dat functioneert als een ligand dat tot het proces van celdood (opotose) aanzet.
PS.
Ik kreeg toch wel commentaar op mijn opmerking dat kunstvoeding voedingstechnisch wel in de buurt van moedermelk komt. Dat commentaar is wel terecht: de samenstelling van moedermelk, zelfs als alleen de nutriënten worden geteld en vergeleken, is tot op heden nog lang niet goed nagemaakt. Er ontbreken nutriënten en van die er wel in zitten is de samenstelling soms anders dan in humane melk.
