Extraatjes

Foto: Justin Timberlake als Dylan en Mila Kunis als Jamie in  Friends with Benefits (2011). Vrienden met voordelen, of met onverwachte extraatjes.

Niets voor niets  en voor niets gaat de zon op. Maar soms krijg je wel eens ongevraagde extraatjes. Zo hebben sommige vrouwen meer dan twee borsten, of tepels, of setjes klierweefsel. Soms ook nog eens op onverwachte plaatsen, zoals de oksels of de dijen. De natuur staat voor niks  en in sommige exemplaren bouwt die natuur wat extra reserve in. Vandaag dus over meer dan waarom je vroeg.

De prachtige mamahond op de illustratie rechts (zo te zien heeft ze haar pups via een keizersnede gehad) ligt er relaxed bij (helemaal in to Biological Nurturing) terwijl haar pups aan het drinken zijn, netjes in twee rijtjes. Dat past precies zo aan die nette rijtjes spenen. Die twee rijen liggen ter weerszijden van haar middenlijn, ongeveer tussen de voor- en de achterpoten. De lijnen heten de melklijsten en ze lopen vanaf de binnenkant van het bovenste deel van de voorste ledematen tot de binnenkant van het bovenste deel van de achterste ledematen. Dat is in principe zo bij elk zoogdier. Ook bij mensen. Bij ons lopen de melklijsten van net voorbij de oksel binnenin de bovenarm, via de oksel langs de plaats van de normale borsten iets schuin naar het midden tot ze ter weerszijde van de navel passeren en via de liezen uitkomen in de binnenkant van de dijen. Die beide lijnen bieden over de hele lengte potentie voor het plaatsen van melkklierweefsels. Per zoogdiersoort is in de  blauwdruk vastgelegd waar op de melklijsten de melkklieren met hun kanalenstelsel en uitgangen komen en hoeveel paren er zullen zijn.

Bij sommige soorten worden bijna de hele melklijsten gebruikt en staan er meerdere paren spenen op de buik en borstkas. Meestal is het aantal borstjes iets meer dan het gemiddelde aantal jongen in een worp. De paren aan de uiteinden zijn vaak wat minder ontwikkeld dan die in het midden. Bij sommige soorten zitten er 1 of twee paren aan de uiteinden tussen de achterpoten Die noemen we dan uiers en die zijn handig om gemolken te worden) en bij andere soorten enkel een paar tussen de voorpoten, zoals bij de mens, maar ook bij andere primaten, olifanten en beren.  Twee is voor onze soort precies genoeg, want onze gemiddelde worp is één, met soms twee tegelijk. De grotere meerlingen zijn zeldzamer en daar moet dan wat worden geïmproviseerd

Maar, wat er ook in die menselijke blauwdruk staat, die melklijsten met al die mogelijkheden liggen er ook en soms is de aanleg wat uitbundiger van aard en komen er ook borsten of delen daarvan op andere plaatsen op die melklijsten. Ook andere onderdelen worden wel eens buiten de blauwdruk om uit vroegere bouwplannen opgediept, zoals zwemvliesjes tussen tenen of vingers of een staartje. En dus zijn er vrouwen met extra tepels in de oksels of naast de navel of net onder de liezen. Of met extra klierclusters in de bovenarm of oksel. Of met compleet functionerende borsten in oksel of op de dij. Dat zou heel handig kunnen zijn als je een drieling hebt, maar over het algemeen is het lastig.

Soms zit een extra tepel pal naast de gewone tepel. Dat zou verder niet in de weg zitten als het er niet voor zorgde dat de baby wel een heel erg grote hap moet maken om die dubbele tepel in de mond te krijgen. Op andere plaatsen worden extra tepels vaak niet eens opgemerkt. Of, beter gezegd, wel opgemerkt, maar niet als tepel herkend. Ze zien er uit als een wat vreemde moedervlek, wrat of zoiets. De extra borsten (met of zonder uitgangen, c.q. tepels) kunnen voor heel wat meer last zorgen. Nadat er een kind is geboren en het hormonen circus klaar is voor het maken en laten stromen van melk, doen die extra borsten namelijk ijverig mee. Als er een uitgang is, zal de melk waarschijnlijk gaan lekken en kan de gemaakte melk er in elk geval uitstromen of uit gehaald worden. Met een beetje beleid kan de productie in die extra borst worden stilgelegd en dan is de last snel over. Na de eerste dagen is de productie immers afhankelijk van de vraag. Maar borsten zonder uitgangen zijn een stuk lastiger. De gemaakte melk kan er niet uit. Het duurt een paar dagen voor de melk niet meer automatisch gemaakt wordt onder invloed van de hormonen en dus zal er zich een hoeveelheid melk in die extra borst gaan ophopen. Dit geeft verschijnselen van stuwing, verstopping en zelfs borstontsteking.

De oplossing is dan en stuk ingewikkelder, want alle raadgevingen voor het verhelpen van verstopte melkkanalen en borstontstekingen gaan allemaal uit van leegmaken en de melk laten stromen. Dat gaat hier niet lukken en dus moet er een andere aanpak komen. Niet masseren en stimuleren, maar zoveel mogelijk met rust laten. Geen warmte, maar juist koele kompressen. Eventueel pijnstillers gebruiken met een ontstekingsremmende werking om de zwelling te verminderen. De koele kompressen kunnen doeken zijn die zijn geweekt in een koude thee van salie, maar ook gewone hot-coldpacks uit de vriezer kunnen in dit geval werken. Zorg altijd wel voor een laagje textiel tussen huid en bevroren kompres om bevriezingswonden te voorkomen.

Zien

Foto:  Jesse Eisenberg als J. Daniel Atlas  in  Now You See Me (2013) Over illusionisten die optische illusies en afleiding gebruiken om het publiek en de politie iets anders te laten zien dan wat ze zouden moeten zien

Soms moet je iets zien om het te leren kennen. Lezen in een boek is voor sommigen voldoende, maar andere dingen moet je zelf zien. Gisteren was ik weer bij een moeder en baby die ik echt zelf moest zien om het probleem te kunnen vaststellen. Ik was al eerder over deze moeder geconsulteerd door een collega en kon wat opties geven, maar zeker weten kon ik het niet. Door zelf de baby, de borst en het drinken aan de borst te zien, kon ik pas echt vaststellen wat er aan de hand was. Het was zo’n probleem van allemaal op zich kleine variaties, die in deze combinatie leidden tot grote problemen. Was het alleen het mondje geweest met een makkelijke borst, of was het alleen een lastige borst geweest met een perfect gevormd mondje, dan was er niets aan de hand geweest. Nu was er een beetje een posterior tongriempje, wat net de tongfunctie een beetje beperkte en een lipriempje dat net wat ver doorliep en het openhouden van het mondje een beetje lastig maakt, en daarbij een flinke borst met een wat brede en wat vlakke tepel en een beetje oedeem achter de tepelhof. Baby kreeg overigens volop melk binnen, wat hoorbaar was en zichtbaar in de slikbewegingen van het keeltje. Baby groeit en bloeit, mama heeft vrijwel voortdurend meer of minder pijn, tijdens en tussen de voedingen.

Die effectiviteit van het drinken afmeten is ook nog een kunst apart. Er is eigenlijk maar één echt betrouwbare methode en dat is het bijhouden van de groei en bloei van het kind. Een kind dat goed groeit en floreert krijgt voldoende eten binnen. Kijkend naar een kind aan de borst kun je denken een actief drinkend kind te zien, terwijl er eigenlijk weinig melktransfer plaatsvindt. Dokter Jack Newman heeft een observatie methode ontwikkeld die duidelijk het verschil tussen effectief en ineffectief drinken laat zien. Door tijdens het drinken te kijken naar de keel van het kind (hij noemt het de kin, maar eigenlijk is het de zachte onderkant van de onderkaak, de onderkin als het ware, die je moet bekijken) kun je zien wanneer er een slok melk passeert. Tijdens het drinken beweegt het kind de onderkaak op en neer, maar als er een flinke slok geslikt gaat worden, blijft de onderkin even in de lage stand hangen. Newman noemt dit de ‘’pauze in de kin’’. (zie voor een uitgebreidere uitleg van wat er in de mond van een kind gebeurt tijdens het drinken aan de borst ‘’Zuigen’’)

Alleen naar buiten gekrulde lipjes en een heftig bezig zijnde baby bepalen nog niet of er goed gedronken wordt. Zelfs een goede melktransfer wil niet zeggen dat alles goed is, wanneer de moeder daarbij pijn heeft. Pijn is altijd een teken dat er ergens iets niet goed gaat. Borstvoeding is bedoelt als iets plezierigs voor moeder en kind, dus als er iets dat plezier in voeden verstoort moet er aan gewerkt worden. Dat kan soms door het wegnemen van de oorzaken en soms door het verminderen van de symptomen. Er is altijd een keuze en bijna elke keuze die gemaakt wordt kan later weer worden herroepen. Kies je er nu voor te stoppen? Dat kan op dit moment in jouw situatie de beste oplossing zijn. Maar als je er later anders over gaat denken, kun je weer opnieuw beginnen. Kies je ervoor niet te knippen, maar te voeden met hulpmiddelen Dat kan op dit moment voor jou de beste keuze zijn, maar je kunt je later altijd nog bedenken en toch laten knippen.

Ritter N: Wetenswaardigheden over lipbandjes en tongriempjes,  vertaling en bewerking door Mieke van Rijn-Remans. Met een uitgebreide verwijzing naar andere artikelen, foto's en filmpjes over dit onderwerp en naar zorgverleners die tong- en lipriempjes knippen.
International Breastfeeding Centre: Herken effectief drinken en sabbelen aan de borst

Vreemd

Foto:  Jim Parsons als  Sheldon Cooper in  The Big Bang Theory (2007– ), een beetje vreemd, maar absoluut volkomen normaal en functioneel binnen eigen kringen.

Wij mensen zien graag alles zoals het hoort, zoals het bij de meeste mensen is. Vreemd en afwijkend van de norm maakt ons ongemakkelijk. Er is vast iets mis met ons als we iets hebben dat anders is dan bij andere mensen. Feit is, dat er meer variatie is dan overeenkomst. De grenzen van variaties binnen normaal liggen ver uiteen. Vorm, kleur, en formaat van veel onderdelen kunnen volop variëren en toch nog helemaal normaal zijn. Haren komen van wit tot zwart, van volkomen glad tot gekroesd en in alle mogelijke lengtes en dat is allemaal normaal. Maar als je in een gemeenschap van mensen met stijl zwart haar de enige bent met golvende bruine lokken, dan val je wel uit de toon.

Moeders zijn met name erg gespitst op het normaal zijn van hun kinderen en henzelf. Elke afwijking van wat wordt gezien als norm roept vragen en twijfels op. Ben ik wel normaal, is mijn kind wel normaal? Zal dat nog wel goed komen, er is toch niks mis met mijn kind? Bijeenkomsten van moeders lijken soms meer op een georganiseerd vergelijkend warenonderzoek dan op een gezellig samenzijn. Hoe groot, hoe klein, hoe licht, hoe zwaar, hoe vlot, hoe langzaam is jouw kind in vergelijking met de andere kindjes?

Borstvoeding en alles daar omheen is ook een geliefd punt van vergelijken en zich zorgen maken over afwijkingen. De media hebben ons opgezadeld met een Disney-prinsesachtig beeld van hoe de ideale borst en de ideale tepel eruitzien. In onze cultuur is de ideale borst die van een maagdelijk 18 jarig meisje met een niet al te grote cupmaat en een zeer geprononceerde, exact ronde tepel die ongeveer even lang als breed is. De tepelhof wordt verondersteld tot ongeveer twee-tweeëneenhalve centimeter rondom de tepel te staan en zuiver rond te zijn. Die tepel hoort dan ook nog eens vrijwel recht naar voren te wijzen vanaf een pronte, opgerichte borst, waar geen potlood onder kan worden vastgehouden. De borst zelf is roomblank (of gelijkmatig, effen bruin) met een tepel en tepelhof die net een paar tinten donkerder zijn. Uiteraard zijn er geen haren, pukkeltjes of vlekjes te bespeuren. En tot slot zijn natuurlijk beide borsten identiek.

De realiteit is, dat dit soort borst geen norm is, maar eerder een zeldzame verschijning. Om te beginnen heeft vrijwel geen enkele vrouw identieke borsten en de verschillen kunnen aanzienlijk zijn, zowel in uiterlijke verschijning als in functioneren. Borsten komen in alle soorten, maten, kleuren, texturen en vormen. De enige factoren die bepalen of ze functioneel zijn, zijn de aanwezigheid van werkend klierweefsel en een doorgankelijk kanalenstelsel. Een zeker mate van aanhapbaarheid maakt ze ook voor de baby functioneel.

De pigmentatie van de tepel en de tepelhof wordt verondersteld in dienst te staan van het bereikbaar en vindbaar maken ervan voor de baby. Dat zal zeker ten dele een factor zijn, maar voor een pasgeboren baby is het zicht niet de eerste gids. De pasgeboren baby zoekt de borst op geleide van geur en smaak. Met name de geurzin is bij de geboorte sterk ontwikkeld. De pigmentatie van tepel en tepelhof zijn dus zeker niet van doorslaggevend belang bij het bepalen van de functionele normaalheid van de borsten. Het afscheiden van geurige talg en colostrum dan weer wel.

Het functioneren van de borst is evenzeer onderwerp van veel twijfels en vragen. Laten we beginnen met te stellen dat de vrouwenborst geen Ikeakastje met een eenduidige gebruiksaanwijzing is. Het principe van de werking van de lacterende borst is natuurlijk wel hetzelfde, maar de uitvoering staat open voor en brede waaier aan variaties binnen normaal. Zo beginnen sommige vrouwen al halverwege de zwangerschap met de uitscheiding van pre-colostrum, terwijl anderen er met de beste wil geen druppel uit kunnen krijgen als de baby er al bijna is. Beide moeders hebben dezelfde kansen op een tevredenstellende borstvoedingperiode. Veel of weinig opslagcapaciteit, een sterke of zwakke melkstroom, wel of niet kunnen kolven, een gelijke of ongelijke productie in beide borsten: het maakt allemaal niet uit wat betreft een normaal vermogen borstvoeding te geven in een mate die het kind doet groeien en bloeien.

Samenvattend kan ik tot de conclusie komen dat vreemd normaal is en de afwijking tot norm kan worden verheven. Beetje vreemd, maar heel gewoon, eigenlijk.

Genre

Foto: Vandaag jarig: Daniel Radcliffe, hier in zijn nieuwste rol als de jonge dokter in  A Young Doctor’s Notebook (2012– ), werd vandaag  24 jaar geleden geboren en 12 jaar later werd hij wereldberoemd als Harry Potter, tovenaar. Maar dat was niet zijn eerste rol en zeker niet de laatste. Ondanks zijn uitbeelding van dezelfde rol in 8 opeenvolgende films, heeft hij zich niet vastgelegd op een enkel genre.

Voor een acteur is het een goed ding als hij naadloos van de ene rol in de andere kan vallen, naast de vaardigheid om een karakter te laten groeien en ontwikkelen, vooral als het om een serie gaat. Voor echte mensen kan het wisselen van rol problemen geven, bijvoorbeeld als iemand met haar ene kant een zaak aanhangt en die met de andere kant aanvalt. Persoonlijk houd ik me liever aan het verdiepen, verbreden en ontwikkelen van de rol die ik heb gekozen, die van voorvechter van de gezondheid en het welzijn van kinderen. En hun moeders. En hun vaders. Dat is een mooie rol en een heel dankbare rol, maar soms wordt hij moeilijk gemakt door mensen die hun collega-voorvechters door averechtse acties in de wielen rijden en voor de voeten lopen. Maar ik ga dapper verder en blijf zoveel mogelijk informatie aandragen voor moeders en vaders, zodat zij de beste keuzes voor hun kinderen en voor zichzelf kunnen maken
In deze aflevering factoren die direct of direct van invloed kunnen zijn op de gezondheid en het welzijn van kinderen, positief of negatief en al dan niet beïnvloedbaar door de ouders.

Autostoeltjes onveilig als stoel of slaapplaats
Diverse onderzoeken in meerdere landen, onder andere van Shital et al in Ohio, USA, 2010, Kornhause Cerar et al, 2009 in Slovenië en de USA en A Côté A et al, 2008 in Montreal, Canada, wijzen uit dat jonge baby's die voor langere tijd in autostoeltjes zitten en daar ook slapen een verhoogd risico hebben om in zuurstofnood te raken en daaraan eventueel te overlijden. De half-rechtop-zittende, wat in elkaar gezakte houding met zeer beperkte bewegingsmogelijkheden in zo'n stoeltje zorgt er in combinatie met het van nature relatief zware hoofd van de baby en het ontspannen van de ademhalingsspieren tijdens de slaap voor dat de ademhalingswegen erg krap worden en het kind maar moeilijk lucht krijgt. Niet in deze onderzoeken meegenomen is of dit gevaar ook bestaat voor kinderen die in de komma- of banaanhouding in een draagdoek worden gedragen, maar dit is niet uit te sluiten. Het verdient daarom aanbeveling om jonge baby's niet in autostoeltjes en daarop lijkende stoeltjes te laten zitten anders dan om ze veilig per auto te vervoeren en om jonge baby's die gedragen worden in een verticale positie dicht tegen het volwassen lichaam aan te dragen, zodat de luchtwegen vrij blijven.
22 augustus 2010

en

Bloedverlies oorzaak slecht op gang komende borstvoeding
Ernstige nabloedingen bij een bevalling kunnen een belangrijke factor zijn bij het niet goed of onvolledig op gang komen van de borstvoeding. Dit kan komen doordat het bloedverlies schade toebrengt aan de hypofyse, zodat er geen of te weinig prolactine wordt afgescheiden of door een ontregeling van de melkproductie door de hoge concentraties van het stresshormoon cortisol. Een onderzoek van Thompson et al toonde aan dat ook het uitstellen van het eerste moeder en kind contact en de eerste borstvoeding een rol kunnen spelen bij slecht op gang komende borstvoeding na ernstig bloedverlies in het kraambed.
26 augustus 2010

en

Groei van kinderen met moeders met ''andere'' borsten
Veel vrouwen maken zich zorgen of ze met ''hun soort borsten'' wel borstvoeding kunnen geven. Vazirinejad  et al onderzochten de invloed van diverse vormen borsten en tepels (vlakke tepels, ingetrokken tepels, grote borsten en/of tepels, etc) op het gewicht van kinderen een week na de geboorte. Zij concludeerden dat de kinderen uit de controlegroep (met moeders met ''normale'' borsten n tepels) gemiddeld 50 gram boven hun geboortegewicht waren, maar kinderen uit de groep met moeders met borst- en tepel variaties gemiddeld 160 gram onder hun geboortegewicht zaten. De onderzoekers bevelen aan zorgverleners aan om moeders met ander borsten en tepels dan doorsnee extra goed te begeleiden bij het geven van borstvoeding om hun kinderen beter te laten groeien.
27 augustus 2010

en

Woonomgeving, afstamming, borstvoeding en allergie
Vandaag twee interessante uitkomsten in het allergie-en-borstvoeding-onderzoek, 1 uit  Duitsland n 1 uit Italië. In Bremen onderzochten Pohlabeln et al de invloed van erfelijke factoren en borstvoeding bij allergisch aangelegde kinderen. Een opvallende uitkomst was dat bij kinderen die de aanleg voor atopisch eczeem van hun vader erfden exclusief borstvoeding langer dan 4 maanden het grootste beschermende effect had. Bij kinderen die geen allergische ouders hadden leek langer dan 4 maanden exclusief borstvoeding het risico juist te vergroten. De onderzoeksgroep in Verona onder leiding van Peroni ging dieper in op het al eerder aangetoonde feit dat kinderen die op een boerderij opgroeien minder vaak allergieën hebben. Zij vergeleken daartoe de hoeveelheden Transforming Growth Factor-beta1 (TGF-beta1) en Interleukin-10 (IL-10) in het colostrum en in de rijpe melk van moeders die een stedelijke omgeving op zeeniveau leven met die van moeders op een boerderij. Leven op een boerderij was duidelijk gerelateerd aan hogere waarden van beide onderzochte stoffen in de melk van de moeders. Dit kan een verklaring zijn voor het feit dat boerderijkinderen en betere respons van het afweersysteem op vreemde stoffen en allergenen hebben en daardoor minder allergie-gerelateerde ziekten vertonen.
28 augustus 2010

Pohlabeln H, Mühlenbruch K, Jacobs S, Böhmann H.: Frequency of allergic diseases in 2-year-old children in relationship to parental history of allergy and breastfeeding. J Investig Allergol Clin Immunol. 2010;20(3):195-200.
Peroni DG, Pescollderungg L, Piacentini GL, Rigotti E, Maselli M, Watschinger K, Piazza M, Pigozzi R, Boner AL.: Immune regulatory cytokines in the milk of lactating women from farming and urban environments. Pediatr Allergy Immunol. 2010 Sep;21(6):977-82.
Vazirinejad R, Darakhshan S, Abbas Esmaeili A, Hadadian S: The effect of maternal breast variations on neonatal weight gain in the first seven days of life. International Breastfeeding Journal 2009, 4:13
Thompson JF, Heal LJ, Roberts CL,  Ellwood DA: Women's breastfeeding experiences following a significant primary postpartum haemorrhage: A multicentre cohort study. International Breastfeeding Journal 2010, 5:5
Shital N. Parikh, MD, Lindsay Wilson, BA, CCRP: Hazardous Use of Car Seats Outside the Car in the United States, 2003–2007. PEDIATRICS Vol. 126 No. 2 August 2010, pp. 352-357
Kornhauser Cerar L, Scirica CV, Stucin Gantar I, Osredkar D, Neubauer D,  Kinane TB: A Comparison of Respiratory Patterns in Healthy Term Infants Placed in Car Safety Seats and Beds. PEDIATRICS Vol. 124 No. 3 September 2009, pp. e396-e402 s limited by lack of documentation of sleep stage. Therefore, these safety devices should only be used for protection during travel and not as replacements for cribs.
A Côté A, Bairam A, Deschenes M, Hatzakis G: Sudden infant deaths in sitting devices. Arch Dis Child  2008;93:384-389  

Mannenborst

Foto: Stephen Moyer als vampier Bill Compton en Sam Trammell als shapeshifter Sam Merlotte in True Blood: wat je ziet is niet altijd wat het is of kan zijn.
Mannen en borsten is, ik zou haast zeggen uiteraard, een onuitputtelijke bron voor verhaaltjes. Terugkijkend verbaasd het me eerlijk gezegd dat ik daar relatief weinig over geschreven heb. In de afgelopen dagen is, in mijn sociale media omgevingen en in mijn fysieke omgeving, dit thema een paar keer aan bod gekomen. Mannenborsten, borsten van mannen, borsten voor mannen. De mannelijke partner en borstvoeding; de echtelijke relatie en borstvoeding. De haat-liefde verhouding die mannen kunnen hebben met het thema borstvoeding, de veronderstelde verschillen tussen mannen en vrouwen op het punt van borsten en borstvoeding. Mannen en borsten dus vandaag.
In de mens-in-de-maak is er, in het eerste stadium van ontwikkeling, geen waarneembaar verschil tussen jongetjes en meisjes. Het duurt even voor uit het universele geslachtsorgaan een mannelijk of vrouwelijk geslachtsorgaan gaat groeien*. Verder blijft het lichaam van jongetjes en meisjes vrijwel identiek tot net voor het begin van de puberteit. Behalve de chromosomen en het verschil in opvulling tussen de benen is er geen lichamelijk tussen jongens en meisjes. Ook in het gedrag is er niet echt aangeboren verschil dat is terug te voeren op het al dan niet bezitten van een Y-chromosoom. De verschillen in gedrag en uiterlijk tussen jongens en meisjes zijn voornamelijk cultureel en door de opvoeding bepaald. Heel kort door de bocht en erg generaliserend gesteld, vertoont een kleutermeisje geen meisjesachtig gedrag omdat ze een meisje is, maar omdat ze als een meisje wordt behandeld.
Zoals ook de geslachtskenmerken die gesitueerd zijn tussen de achterste ledematen uit een identiek universeel startorgaan zijn ontstaan en pas later differentieerden tot mannelijk of vrouwelijk, zo ontstaan ook de borsten uit een niet-gender-gedefinieerd orgaan. Melkklieren zijn evolutionair ontstaan uit zweetklieren en die zijn bij mannen en vrouwen in principe gelijk. De embryonale aanleg en ontwikkeling van melkklieren uit die zweetklieren verloopt bij jongens- en meisjesembryo’s identiek. Ze blijven ook identiek tot het moment dat bij meisjes, onder invloed van vrouwelijke hormonen, de ontwikkeling verder gaat en de melkklieren uit het latente stadium komen en zich voorbereiden om actief te worden. Wanneer jongens aan dezelfde hormonen worden blootgesteld zal bij hen dezelfde ontwikkeling te zien zijn. Ook als de jongens onder invloed van mannelijke hormonen mannen zijn geworden, kan verhoogde blootstelling aan vrouwelijke hormonen tot ontwikkeling en functioneel worden van de melkklieren leiden. Mannen met borsten worden ze dan dus. Mannenborsten (manboobs) zijn overigens over het algemeen geen functionele melkklierborsten, maar verdikkingen onder en rondom de tepels door het extra ontwikkelen van de borstspieren en/of van extra vetweefsel.
Mannen hebben wat met borsten, vooral in een cultuur waar borsten tot de primaire seksuele kenmerken van de vrouw zijn benoemd. Vrouwenborsten zijn voor veel mannen hun exclusieve speeltjes. Dat kan een conflict veroorzaken met hun biologisch bepaalde plezier bij het zien van die borsten als voedingsinstrumenten van hun nageslacht. Zolang voornoemd nageslacht nog erg klein is, valt de discrepantie mee. Paps lift nog me op de familiale prolactine en oxytocine en zijn testosterongehalte is laag. Vaderlijke gevoelens overstemmen vooralsnog de minnaarsimpulsen. Maar na verloop van tijd nemen de mannelijke hormonen toch weer de overhand en begint er iets te morren. Die borsten, die hij toch wel claimde als zijn persoonlijke speeltjes, blijven maar bezet gehouden worden door dat kind. Misschien zelfs door een kind dat niet eens meer een baby is, maar een peuter. Een peuter of kleuter die naar het lijkt zijn borsten claimt.
Sommige mannen beginnen dan te roepen (echt of in vermomming) dat zij hun borsten terug willen. Laten we dat maar gelijk even recht zetten. Man heeft zijn borsten nog. Zijn mannenborsten, van vetweefsel of van spierweefsel. Zijn eigen borsten. Niemand heeft hem die afgepakt. Die andere borsten, die waar zijn kind zijn lichaam en ziel aan laaft, die zijn niet van paps, niet van het kind, maar van de moeder die het kind ermee voedt en koestert. Zij is ze nooit kwijt geweest en ze heeft ze nooit aan iemand overgedaan. Ze zijn, met andere woorden, nooit de borsten van haar man geweest. Hij heeft, en heeft altijd gehad, zijn eigen borsten, vrij naar eigen inzicht te gebruiken, net als zij  de hare heeft, had en gebruikt. Er valt dus niets terug te krijgen of te geven.
Is de man jaloers op zijn eigen kind, misgunt hij zijn kind het met liefde gegunde gebruik van de borsten van zijn speelmakkertje? Hij zou natuurlijk kunnen overwegen om zelf zijn borsten functioneel te maken en zijn kind te gaan voeden. Dan komen de borsten van zijn vrouw vrij voor zijn gebruik. Het is natuurlijk niet uit te sluiten dat hij, als hij een kind aan de borst heeft, niet meer zo geïnteresseerd is in speeltijd met de borsten van zijn vrouw. Borstvoeding doet dat namelijk wel eens. Misschien ligt daar het probleem wel en geldt het ongenoegen niet zozeer het gebruik van de borsten, maar het delen van aandacht.
*) Foto’s van  de ontwikkeling van de geslachtsorganen
Eurolac Flits! met label mannelijk lactatie, borsten, lactatie, gender. Deze links leiden naar een lijst met blogs met dit label, klik op de plaatjes in de linkerzijbalk voor meer verhaaltjes.

Intiem

Foto: Patricia Routledge als Hyacinth Bucket in Keeping Up Appearances poleert haar servies in voorbereiding op een van haar, naar eigen zeggen, fameuze intieme kaarslicht dinertjes.

Borstvoeding geven is een onrust opwekkend gebeuren. Niemand kan zich permitteren in het openbaar te beweren dat het slecht is en ‘iedereen’ zal om het hardst roepen er helemaal voor te zijn dat moeders borstvoeding geven. Dat is namelijk het politiek correcte standpunt. Wanneer het komt op het punt van het getuige zijn van de uitvoering van dat politiek correcte gedrag door anderen begint de onrust. Want iedereen wil wel dat een baby goed te eten krijgt, maar sommige vormen van baby eten geven willen velen liever niet zien. Ik wil ook liever gen getuige zijn van sommige mensen aan de voedertafel. Sommige mensen maken mij acuut onpasselijk als ik ze zie eten. Dat neemt niet weg dat die onsmakelijke voederaars gewoon hun ding kunnen doen en dat ik, als ik me eraan stoor ergens anders kan gaan zitten of ervoor kiezen er niet naar te kijken. Zolang iemand niet iets doet in het openbaar wat in het openbaar verboden is, mag iedereen overal eten  op elke manier die hem past en ik heb het recht dat al dan niet leuk te vinden en er al dan niet naar te kijken.

Sommige mensen vinden dat borstvoeding toch wat anders is dan een kind eten geven, wat ik natuurlijk volkomen onderschrijf. Borstvoeding is zoveel meer dan alleen eten geven. Het is liefde geven, bescherming geven, relaties leren aangaan en onderhouden, socialiseren en ook gewoon eten. De ene keer meer van dit de andere keer meer van dat en in het openbaar voornamelijk gewoon eten. Sommige mensen vinden dat borstvoeding een uitzonderlijk intiem gebeuren is tussen een moeder en haar kind. Dat is het ook, of kan het zijn. Moeders kunnen tijdens het voeden van hun kind een acute aanval van verliefdheid krijgen, zo sterk dat ze het gevoel kunnen hebben er van uit elkaar te spatten. En toch, in het openbaar, is het toch voornamelijk gewoon eten geven.

Sommige mensen vinden dat dat met die borst toch maakt dat het intiemer is, want die borst, nu ja, die wordt op een ander moment toch ook voor iets heel anders gebruikt, en, tja, dat is echt te intiem om in het openbaar te doen. Klopt, met borsten kun je heel erg spannende dingen doen die ver weg staan van het eten van een kind. En, eveneens inderdaad, zal je die dingen niet snel in het openbaar doen. Maar al dat soort spannende dingen kun je ook doen met je mond of zelfs met je vingers, of misschien zelfs met je neus (u weet toch: mijn dirty mind is een joy for ever) en toch heeft niemand bezwaar tegen het in het openbaar gebruiken van de mond, vingers en neus voor andere zaken, zoals eten (nu die neus wellicht alleen om het eten te ruiken, wat zeer aangenaam kan zijn).

Sommigen zullen zeggen dat dat allemaal leuk en aardig is, maar dat we genitaliën nu eenmaal nooit en in geen enkele omstandigheid in het openbaar gebruiken en dat we ons in het openbaar nooit ontdoen van lichaamsvloeistoffen en afval. Wel, die wordt moeilijker om een draai aan te geven, maar toch. Strikt genomen horen de borsten niet tot de genitalia, maar tot de secundaire geslachtskenmerken. De functies van de genetalia zijn gericht op het maken van nieuw leven en het onderhouden van het nieuwe leven tot het  tot leven buiten het moederlichaam in staat is; de borsten zijn gericht op het onderhouden van het nieuwe leven na de geboorte. De genitalia en de borsten hebben allemaal wel een nevenfunctie in het aantrekken van de andere sekse ten einde tot het maken van nieuw leven te komen. De borsten zijn behalve dat primair bedoeld voor het te eten geven van een kind.

Het stukje over afval lozen hoeft eigenlijk niet benoemd te worden, maar dat zal ik toch doen, omdat soms in het openbaar borstvoeding geven wordt vergeleken met de even natuurlijke daad van het lozen van vloeibare en vaste afvalstoffen in het openbaar. Met recht wordt gezegd dat dat toch echt niet kan. Ik denk zelfs dat dat valt onder strafbaar aanstootgevend gedrag (hoewel er toch nog best veel openbare sanitaire voorzieningen zijn waarbij de deur ternauwernood voldoende afscherming biedt om zich werkelijk in afzondering te ontlasten). Maar laten we wel wezen, borstvoeding gaat niet om het afvoeren van het afval van het eten, maar om het aanvoeren van dat eten lang voor het afval heeft veroorzaakt. Alles bijeen genomen blijft borstvoeding geven, vooral in gezelschap, gewoon een kind eten geven of een kind dat eet, net als iedereen dat op zijn tijd in afzondering doet, of tijdens een intiem diner-voor-twee, of een stijlvol kaarslicht diner, of tijdens de dagelijkse gezinsmaaltijd of de lunch in de kantine. Eten in gezelschap kan intiem zijn of gewoon gezellig en soms inderdaad genant. Maar altijd, uiteindelijk, blijft het gewoon eten.

De Meisjes

Foto: The Golden Girls met Beatrice Arthur als Dorothy Zbornak, Betty White als Rose Nylund, Rue McClanahan als Blanche Devereaux en Estelle Getty als Sophia Petrillo
Een bij mannen aan de borreltafel geliefd onderwerp van gesprek zijn borsten. Vrouwenborsten dus. Menboobs vinden ze over het algemeen minder interessant. De meisjes van de hen bekende dames ondergaan complete vergelijkende warenonderzoeken, waarbij kleur, maat, vorm en structuur breeduit worden besproken en geanalyseerd. Dat zijn waarlijk belangrijke zaken die daar diepgaand worden besproken tussen de heren. De heren over de dames. Over de meisjes van de dames, wel te verstaan. Nu is daar natuurlijk ook een boel zinnigs over te zeggen. Ik zal mij nu dus ook eens in die discussie mengen. Wat is nu werkelijk belangrijk bij het beoordelen van De Meisjes van de dames?
Borsten zijn de bij lichamelijk volwassen vrouwelijke mensen altijd aanwezige uitwendige lichaamsdelen die de melkklieren bevatten. Bij de meeste andere zoogdieren zijn de melkklieren buiten de dracht en lactatieperiode niet of nauwelijks zichtbaar aanwezig. Er zijn allerlei theorieën waarom dat bij mensen wel zo is. Eén theorie gaat ervan uit dat de borsten de billen-vervangende blikvangers voor de mannelijke leden van de soort zijn, nodig om de verminderde zichtbaarheid van de echte billen door rechtop lopen te compenseren. Een andere theorie gaat ervan uit dat door de afwijkende anatomie van de mensenbaby een meer geprononceerde borst nodig is, maar dat verklaart niet waarom die borst ook buiten de zoogtijd vooruitstekend zou moeten zijn. er is ook een theorie die ervan uitgaat dat de mens ook een poosje een semi-waterzoogdier is geweest en dat de bolle borsten bij het drijvend op de rug voeden goed bleven drijven. Maar ook dat verklaard niet waarom die drijvers ook buiten de lactatieperiode beschikbaar zouden moeten zijn. Toch de substituutbillen theorie dan maar? Maar waarom dan de zo enorme verschillen in vorm, structuur en formaat van borsten?
Voor de functionaliteit inzake borstvoeding maakt vorm, structuur of maat niet echt veel uit, hoewel de ene borst makkelijker geeft dan de andere. Vrijwel elke borst is in staat melk te maken en te geven, de een wat meer, de ander wat minder, maar vrijwel altijd voldoende voor de vraag. Wanneer te veel moeders namelijk niet in staat zouden zijn geweest melk te maken voor hun baby’s, waren we als soort al uitgestorven voor we hadden uitgevogeld hoe we moedermelk- of borstsubstituten konden maken. Voor makkelijk voeden moet ten eerste de baby bij de borst en het tepelgebied kunnen komen zonder zich in bochten te wringen en een flinke mondvol kunnen aanhappen. Voor de moeder is het handig wanneer ze een houding kan vinden waarin ze dat aanhappen voor de baby mogelijk maakt terwijl ze zelf ook nog enigszins ziet wat er gaande is. Dit soort overwegingen maakt niet de vraag ‘’of er wel wat in zit’’ belangrijk, maar meer de vraag ‘’of je het er uit kan krijgen’’.
Kleine Meisjes zijn niet zo’n groot probleem. Baby moet wat dichterbij komen, maar als de tepels een beetje in proportie zijn, is er geen aanhap probleem en moeder kan redelijk zien wat er gebeurt. Meisjes van formaat zijn niet alleen forser, ook de mogelijke aanlegproblemen zijn dat. Grotere borsten in hun natuurlijke staat zijn, buiten de stuwingdagen, meestal wat losser van structuur. Ook de structuur van de tepel kan losser zijn, minder uitgesproken en daarmee minder handig als richting gever. Verder maakt het voor de baby niet zo veel uit, zolang hij er maar bij kan. De problemen zitten duidelijk aan de kant van de moeder: de comfortabele houding en het zicht. In vrijwel alle klassieke aanleginstructies wordt gesproken over het ondersteunen van de borst en de buik-aan-buik liggende baby naar de borst brengen. Geen enkel probleem met een min of meer stevige borst die op één hand past. Zodra een borst niet op één hand past, los van structuur is en zwaarder, wordt het een probleem. Soms wordt dan gewerkt met kussentjes of mitella’s onder de borst om het gewicht te dragen en de tepel naar voren te laten wijzen. Dan kan soms werken, maar het kan er ook voor zorgen dat de baby heel ver van de moeder vandaan moet komen te liggen om bij die tepel in de frontlinie te komen. Dat kan dan ook problemen geven bij het vinden van een comfortabele houding voor de baby.
Een andere benadering kan zijn om de borst daar te laten waar hij van nature terecht komt zonder steun en te zien of er een comfortabele houding voor de baby bij gevonden kan worden. We richten ons daarbij liefst op een positie van moeder en kind waarbij de baby zelf zich kan aanleggen. Dat voorkomt dat moeder vreemde houdingen moet gaan aannemen om te zien wat baby doet en om te sturen. We komen dan uit bij alle houdingen en posities waarbij de baby voorover ligt. Niet helemaal plat op zijn buik, maar met zijn hoofd hoger dan zijn billetjes. Baby is over zijn hele lichaam, inclusief de uitstekende delen, ondersteund door zijn moeder of door bed, bank of kussens. Moeder ligt half overeind of zit half achterover geleund, met ook haar lichaam volledig ondersteund, inclusief de uitstekende delen, mogelijk met behulp van kussens, een voetenbankje of de salontafel. Moeders armen kunnen ondersteuning van kussens nodig hebben, zodat zij op hun beurt de Meisjes binnenboord kunnen houden. Baby wordt nu zo neergelegd dat de borst en vooral het tepelgebied zonder wurmen of draaien bereikbaar zijn en baby zelf kan pakken. Baby legt zichzelf aan en als moeder niet precies kan zien wat er gebeurt, kan zij wel voelen of het goed gaat. Pijn betekent dat de baby er naast zit of niet diep genoeg heeft gehapt. Afkoppelen en nieuwe ronde - nieuwe kansen.
Naarmate baby groter en meer geoefend wordt, kunnen ook ander houdingen worden uitgeprobeerd. Maar probeer liever niet om de borst op te tillen. Dat is zwaar en moeilijk vol te houden, of het knelt de boel af. ‘’Breng de baby naar de borst’’ moet bij grote borsten eigenlijk heel erg letterlijk worden genomen. De baby moet zijn waar de borst is. De borst moet niet zijn waar ‘’men’’ vindt dat de baby hoort te zijn. Het hele plaatje kan overigens veranderen wanneer moeder een goed steunende voedingsbeha draagt. Wanneer de voedingsopening net ruim genoeg is om de tepel en een drie centimeter eromheen vrij te houden, terwijl de rest van de borst gesteund blijft, kan waarschijnlijk met een meer conventionele methode worden gevoed. Dat kan erg handig zijn voor voeden buiten de beslotenheid van het eigen huis. Pas er bij grote borsten wel altijd voor op dat bij het voeden de borsten niet opgevouwen zitten in de cups. Dat kan voor afknelling van melkkanalen en mogelijk borstontstekingen zorgen. Dit wil vooral nog wel eens gebeuren bij grote borsten met een heel losse structuur.
Dames van formaat: golden girls met girlpower inclusief gebruiksaanwijzing. 

Nipplegate

Foto: Dustin Hoffman als Carl Bernstein en Robert Redford als Bob Woodward, de journalisten die het Watergateschandaal onthulden  in All the President's Men
Een oproep voor blog-entry titels leverde de volgende voorstellen op: meanderen, historie, hysterie, normvervaging, nipplegate en Dubbel D. Intrigerende titels, waarvan deze keer tot slot de Nipplegate  aan de beurt is.
Nipplegate is de naam die werd gegeven aan het incident met de tepel van Janet Jackson tijdens de rust van de Superbowl XXXVIII. Heel Amerika sprak schande van het per-ongeluk-expres vertonen van de tepel, De Tépel!, van mevrouw Jackson tijdens haar optreden samen met Justin Timberlake. Een schandaal van jewelste, met de proporties van grote seksschandalen van presidenten of de naamgever van –gaten, het Watergateschandaal. Een tepel jazeker, een tepel, bloot en als je goed keek toch duidelijk zichtbaar tijdens een show waar ook, ocherme, kinderen naar kijken. De hypocriete moraalridderij had niet verontwaardigder kunnen zijn als Jackson en Timberlake ter plekke hadden gecopuleerd.
De angst voor tepels is zo groot dat het zijn schaduwen van vrees en misplaatste preutsheid ver om zich heen werpt, tot ver buiten de grenzen van de opper-puritein Amerika en tot over de oceaan. Ook onze kant van de oceaan is in rap tempo aan het verpreutsen. Wel op een vreemd verdraaide manier. Want alles moet sexy zijn, de idiootste dingen worden met seks aan de man en vrouw gebracht, allang niet alleen meer auto’s. Zelfs in de bloeitijd van de vrije liefde en openheid over seksualiteit werd seks niet zo tentoongesteld als nu. De polarisatie van de seksen is er ook een symptoom van; in zo sterke mate zelfs dat het haast onbegonnen werk is om een niet gender-aanduidend kledingstuk of speelgoed voor een baby of peuter te vinden.
Mannentepels zijn overigens prima, hoor, geen enkel probleem. Bij een documentaire over een borstconstructie bij een man die een vrouw ging worden werd de tepel verdoezeld op het moment dat de borst herkenbaar vrouwelijk was geworden. Precies dezelfde tepel. Op precies dezelfde mens. Terwijl, om het even heel duidelijk te stellen, tepels bij mannen net zo erogeen zijn als bij vrouwen. Net zo gevoelig, met dezelfde zenuwen en dezelfde sensaties en hormonale reacties bij prikkeling en met hetzelfde potentieel om een kind mee te voeden als een vrouwentepel.
Nipplegate-denken en mammafobie (angst voor borsten) zijn een bizar resultaat van seksuele obsessie gemixt met neo-Victoriaanse preutsheid die desastreuze gevolgen kunnen hebben voor kinderen en hun moeders. Het zorgt ervoor dat borstvoeding geven niet  evident is, dat borstvoeding geven wordt verward met seksuele handelingen met kinderen, dat borstvoeding wordt geassocieerd met bizar, alternatief of vies. Het zorgt ervoor dat minder kinderen borstvoeding krijgen als ze geboren worden en dat meer kinderen minder lang of minder exclusief borstvoeding krijgen dan ze nodig hebben. Het zorgt ervoor dat moeders aan zichzelf twijfelen en een laag zelfbeeld krijgen.
Als we nu eens met zijn allen konden bedenken en afspreken dat we al die energie die nu wordt gestoken in het zoeken naar, vinden van en boos worden om zichtbare tepels (of tepels die niet zichtbaar zijn, maar die aantoonbaar gestopt zijn in de monden van kinderen, <iieeeuuuw>), die nu negatief ingezette energie dus, als we die nu eens positief gingen gebruiken voor werkelijk belangrijke dingen. Zoals de gezondheid van kinderen. Zoals het geluk van ouders en kinderen. Tepels zijn niet pervers, nipplegate wel. Borstvoeding is niet pervers, de seksuele bijgedachten over borstvoeding zijn dat wel. Laten we dus die seksuele obsessies maar beperken tot de beslotenheid van het eigen huis, decent toegedekt met doeken in diverse tinten grijs. Zodat anderen tenminste geen last hebben van persoonlijke perversiteiten..

Meer variatie

Foto: Lucy Lawless als Xena in de TV serie Xena: Warrior Princess waarin mannelijke boosdoeners die zich laten afleiden door haar stoer geaccentueerde vrouwelijkheid van een koude kermis thuiskomen. Rechts: Lucy Lawless in ''my best role ever'' als moeder die haar kind borstvoeding geeft.
Borsten zijn er in alle variaties die je maar denken kunt. Variatie in vorm, maat, verhouding ten opzichte van het hele lichaam en de verhouding tussen de verschillende onderdelen van de borst zelf. Borsten zijn een onuitputtelijk thema voor variatie. De verschillen tussen de bouw en uitwendige kenmerken van de melkklieren van diverse diersoorten kunnen ook aanzienlijk zijn, maar de variatie binnen de soort is nergens zo groot als in de mens. De mens is vrijwel de enige soort waarbij het kennelijk evolutionair voordelig was om de melkklieren ook buiten dracht en lactatie prominent aanwezig te laten zijn. Er zijn wel soorten waarbij de uiers ook te zien zijn buiten zwangerschap en zoogtijd, maar altijd minder prominent dan bij de mens. Dat werpt direct de vraag op waarom dat zo is en wat de functie van deze soort-brede variatie is.
Naar alle waarschijnlijkheid heeft die andere functie van de borst ook met reproductie te maken. De theorie is dat de primitieve instincten van een man de partnerkeuze sterk sturen. Die primitieve instincten zien graag brede heupen, want dat duidt op een wijd bekken waardoor kinderen geboren kunnen worden, een smalle taille, want dat duidt op een beschikbare baarmoeder, en prominent aanwezige borsten die wijzen op het vermogen om het kind te voeden. Enige vrouwelijke rondingen geven aan dat de vrouw wel doorvoed is en dus voldoende reserves heeft om de groei en ontwikkeling van een kind voor en na de geboorte te onderhouden. Tekenen van maagdelijkheid zoals stevig staande borsten laten de man die op zoek is naar voortplanting zien dat hij bij deze vrouw de eerste kan zijn die zijn genenpoel ter reproductie aanbiedt, terwijl tekenen van eerder moederschap, zoals een minder strakke buik en borsten met gebruikssporen, erop wijzen dat deze vrouw al bewezen heeft tot reproductie in staat te zijn. Beide opties hebben evolutionair gezien voordelen.
Borsten van mensenvrouwen hebben dus wel degelijk ook een seksuele functie, maar dat maakt niet elk gebruik ervan seksueel. Het feit dat onze samenleving de seksuele functie van borsten sterk in belangrijkheid naar voren heeft geschoven ten koste van de andere functie, maakt het wel makkelijk die andere functie te vergeten of te verwarren met de seksuele functie. De primaire functie van de borsten is het voeden en koesteren van het kind. Het lokken van een man om een kind te kunnen krijgen is de bij-functie, zeg maar. Waar de vormvariaties bij de seksuele functie van de borst kunnen appelleren aan de smaak van de aan te trekken partner, is de vorm voor de voedende borst van meer functioneel belang. Die vorm moet zo zijn dat een kind er zonder al te veel moeite voor zowel zijn moeder als hemzelf pijnloos melk uit kan drinken, terwijl die activiteit, weer voor zowel hemzelf als voor zijn moeder, plezierig genoeg is om gedurende de volle lactatieperiode dagelijks meermaals uit te voeren.
Het is in die context begrijpelijk dat manipuleren van de borsten een aangename sensatie te weeg brengt bij vrouwen. Door onze gepreoccupeerdheid met seks wordt die sensatie tijdens het geven van borstvoeding soms verward met seksuele gevoelens. En seksuele gevoelens in combinatie met een kind brengt het geheel middenin een groot taboe. Voor de voedende vrouw zelf kan dat verwarrend zijn, maar ook voor de mensen die ernaar kijken of voor haar partner die tot voor kort de enige was die verondersteld werd die plezierige sensaties te geven.
Terug naar de functionele borstvoeding borstvormvariaties. Eigenlijk is daar van alles mogelijk zolang wordt voldaan aan een paar criteria. Als eerste moet er in de borst voldoende werkend klierweefsel zijn om per 24 uur de voor het kind benodigde hoeveelheid melk te maken, met voldoende doorgankelijke melkkanalen om die melk ook uit de borst en in de baby te krijgen. En als tweede moet de tepel en het gebied eromheen dusdanig van vorm en structuur zijn dat de baby er een goede mondvol van kan pakken om te drinken. Het deel van de mondholte dat gevuld mag worden met borst om tot een optimale drinktechniek te komen is ongeveer tweeëneenhalf tot drie centimeter diep. Verder zijn alle variaties in vorm, kleur, maat en structuur prima.
Eurolac Flits! met label borst, borsten, variatie, seksualiteit Deze links leiden naar een lijst met blogs met dit label, klik op de plaatsjes in de linkerzijbalk voor meer verhaaltjes.

Borstenbabbel

Samengesteld naar aanleiding van de bijdrage aan de actie #flitsidee van @Laktistino: ''borsten in alle soorten''
Foto: Blote Barbies in alle soorten, maar met identieke, onrealistische borsten.
Borsten zijn er in alle soorten en maten, kleuren en vormen. De variëteit is zo groot dat er geen twee borsten hetzelfde zijn en geen enkele borst blijft vanaf het begin lang hetzelfde. Volgens een zorgverlener die eens kneep in de vulling van F-cup had mijn zus vleesborsten waar geen melk uit zou komen. Op miraculeuze wijze heeft zij haar vier kinderen met uitstekend gevolg elk maandenlang aan die borsten gevoed. Zouden die kinderen vleesbouillon gehad hebben? Ik ken ook frêle moeders met borsten die met het blote oog nauwelijks waarneembaar zijn die beren van kinderen voeden. Net zo min als je aan de omvang van iemands hoofd zijn intelligentie kunt afmeten, kun je de maat van de borst als maat voor lactationele functionaliteit nemen.
Het  werkzame bestanddeel van de borst is het klierweefsel. Dit is echter niet het onderdeel dat bepalend is voor de maat en het model. Vet- en bindweefsels zijn daarvoor belangrijker. De hoeveelheid vet bepaalt over het algemeen de uiteindelijke maat en het bindweefsel het model en de duurzaamheid van het model. Bindweefsel heeft de neiging om te verslappen bij het ouder worden en dat is de reden dat borsten gaan hangen. Het zwaarder worden, door toename van vetweefsel of als gevolg van klierweefselgroei tijdens de zwangerschap en in mindere mate tijdens de lactatie, versnellen dat proces.
De vorm en maat van de borst, de tepel en de tepelhof zijn voornamelijk buitenkant dingen die bepalen of ‘’men’’ ze mooi vindt of niet. De functionaliteit zit van binnen en is van buitenaf nauwelijks te beoordelen. Gelukkig is het bij het overgrote deel van alle vrouwen die zwanger werden en baarden onwaarschijnlijk dat die borsten ineens niet zouden functioneren. Zolang er sprake is van enige klierweefsel ontwikkeling en hormonale werking zou er geen probleem moeten zijn. De een heeft wat meer klierweefsel ontwikkeld dan de ander en bij sommigen werken de hormonen wat vlotter dan bij de ander, maar zelfs als een van beide (of allebei) wat aan de magere of trage kant zijn, moet er met voldoende aanmoediging voldoende melkaanmaak en –afgifte mogelijk zijn om een kind gezond te laten groeien en ontwikkelen. De meeste moeders kunnen ook voor een tweeling met enige aanpassing voldoende melk maken en ook drie of meerdere kinderen kunnen volledig door dezelfde moeder worden gevoed, hoewel niet alle moeders dat kunnen.
En sommige moeders hebben inderdaad moeite om voldoende te produceren voor één. Waar dat aan ligt? Niet aan de maat, het model, de kleur of de tepel. Waaraan wel is moeilijker vast te stellen. In aanleg weinig klierweefsel, te weinig ontwikkeling van klierweefsel tijdens de zwangerschap of te lage hormonale activiteit of een combinatie van deze factoren zijn allemaal mogelijk. Soms is in aanleg alles goed, maar is er ooit een verwonding in de borst geweest (verbrand als kind, ongeluk, operatie, infectie, …) waardoor er klierweefsel verloren is gegaan, verbindingen verbroken zijn of geen signalen meer voor hormonale impuls worden gegeven. Of er mist iets in de hormonale werking: te weinig prolactine afgifte of belemmering van prolactine afgifte door medicatie of baringscomplicaties.
Dan zijn er nog de psycho-socio-emotionele factoren. Deze factoren kunnen ertoe leiden dat de moeder ervan overtuigd is dat haar lijf het niet doet of niet zal doen, dat zij geen melk kan maken of dat deze van inferieure kwaliteit is. Vrouwen met negatieve lichaamservaringen (waaronder mishandeling en misbruik als kind, tiener of volwassene, binnen of buiten gezin of familie) kunnen ook moeite hebben met borstvoeding geven of met het idee alleen al. Ik wil deze vrouwen met klem aanraden hiervoor professionele hulp te zoeken. Ook vrouwen met een voor henzelf of anderen niet te verklaren aversie tegen alleen al het idee van borstvoeding zouden daarover met een deskundige kunnen praten. Dit valt buiten het competentiegebied van een lactatiekundige, verloskundige, verpleegkundige of kraamverzorgende.
Voor alle moeders geldt dat ze de meeste kans op een bevredigend borstvoeding resultaat hebben wanneer zij zich houden aan de universele wetmatigheden van de lactatie: moeder en kind blijven vanaf de geboorte zo veel mogelijk zo dicht mogelijk bij elkaar en baby drinkt vaak aan de borst. Als blijkt dat baby onvoldoende binnen krijgt (dat kan al in de eerste 24 uur blijken voor een geoefend oog of voor moeders intuïtie als ze daarnaar durft te luisteren) of onvoldoende de borst stimuleert wordt gewerkt aan optimalisatie van de technieken: zorgen voor een wijde, diepe hap en comfort in de houding van moeder en kind. En vaak voeden en dan nog eens. Werkt dit niet binnen een dag verbetering in de hand (ondertussen is ook de mond van de baby gecontroleerd op variaties die goed drinken kunnen belemmeren) dan is het al tijd om deskundigheid in te huren. Wacht niet met een lactatiekundige in te roepen en in die tijd verkeerde patronen in te slijpen en bijvoeding nodig te maken. Als er echt iets aan de hand is, is het moeilijker op te lossen naarmate er langer mee wordt gewacht.
Eurolac Flits met label borsten

Assepoester

‘’Van borstvoeding wordt ik lelijk’’ , derde in een serie Sprookjes en bakerpraatjes over borstvoeding
Foto: Whoopi Goldberg als
Queen Constantina (de boze stiefmoeder) en Victor Garber als King Maximillian in de musical-film Cinderella
Ik had hier als zinnebeeld ook ‘’Het lelijke jonge eendje’’ kunnen nemen, want mooi en lelijk is altijd een interpretatie van een waarneming in een culturele context. De specifieke kenmerken die men dan mooi of lelijk vindt kunnen allerlei oorzaken hebben. Borstvoeding geven is er daar hoogst zelden één van.
Het is een wijdverbreid misverstand dat het de lactatie is die de borsten laat veranderen in een model dat in onze cultuur als onaantrekkelijk wordt gezien. De borsten bestaan uit klierweefsel, bindweefsel voor de stevigheid en vorm, en vetweefsel in zeer wisselende hoeveelheden, voornamelijk verantwoordelijk voor de omvang. Dan natuurlijk de huid om het boeltje ij elkaar te houden, bloedvaten voor de aanvoer van voedingsstoffen en zuurstof, lymfevaten voor de afvoer van afval en zenuwbanen. Spierweefsel is er nauwelijks en alleen ten dienste van de toeschietreflex en om de tepel op te richten. De grote borstspier, die bij getrainde mannen een illusie van borsten kan geven, heeft geen invloed op de vorm en stevigheid van de vrouwenborst.
In de puberteit gaan bij meisjes onder invloed van de vrouwelijke hormonen de borsten groeien door ontwikkeling van de melkklieren en toename van vetweefsel. Jong bindweefsel is stevig en elastisch en houdt de jonge borsten mooi in model. Dit model borst, van een jonge vrouw net na de puberteit, is in onze cultuur het schoonheidsideaal. Zonder zwangerschap en zonder grote gewichtstoename blijft dit model tot tegen het dertigste levensjaar min of meer intact. Daarna verliest bindweefsel zijn stevigheid, de huid wordt minder elastische en de borsten bukken zich onder druk van de zwaartekracht. De race van de tepels richting taille wordt ingezet.
Voor veel vrouwen is verandering van de borsten een eerste teken dat zij zwanger zijn. Het klierweefsel gaat weer groeien en uitbreiden; de vorm en het gevoel in de borsten verandert. De borsten worden voller en steviger. Bij sommige vrouwen is er een toename van wel 2 cupmaten tegen het einde van de zwangerschap. Hoewel de borsten in deze periode stevig blijven, zijn het wel deze veranderingen die het slapper worden na de zwangerschap en lactatie inzetten. In de eerste week na de geboorte van een kind komt er, ongeacht of de vrouw borstvoeding geeft of niet,  stuwing die de borsten soms voor een dag of 2 nog 1 of 2 cupmaten groter maakt. tijdens de borstvoeding blijven de borsten over het algemeen nog een aantal maanden stevig. Wanneer de melkproductie helemaal op de vraag is afgestel worden de borsten zachter en zijn ze minder vaak gespannen en vol. Wanneer het kind ander eten krijgt en de melkprodcutie langzaamaan gaat teruglopen, worden de borsten slapper, omdat het klierweefsel dat niet meer nodig is terugkeert naar een slapende staat en slinkt.
Als dan het kind van de borst is en er is nog geen nieuwe zwangerschap, ja dan hebben de borsten die zo gevreesde vorm. Er zijn ook culturen waarin juist deze borstvorm als ideaal wordt gezien: ze zijn bewijs van goed functioneren. Bij vrouwen die geen borstvoeding geven komt deze vorm al vrij snel na het kraambed opzetten. In de loop van de tijd komt er weer wat van het vetweefsel terug en vullen de borsten weer. Ze worden weer wat steviger en gevormder, maar nooit meer terug naar af. Maar dat hoeft ook niet. De vrouw waar deze borsten bij horen is geen adolescent meer, maar een volwassen vrouw die haar vrouwelijke functies gebruikt heeft. Schoonheid wordt bepaald in het oog van de kijker. Als de prins naar Assepoester kijkt is zij de mooiste ter wereld. Vrouwen die moeder zijn, zijn in de ogen van hun kinderen de mooiste vrouwen die er bestaan. Ze mogen dat in hun eigen ogen ook zijn. En alle anderen moeten hun ogen laten nakijken als ze de schoonheid van een volwassen vrouw niet kunnen zien.

Borsten

Afbeelding: wasmodel van het melkkanalensysteem in een lacterende borst.
In de categorie enge dingen van vrouwen, waaronder onder andere de menstruatie en hormonen vallen, hoort voor veel mensen, inclusief veel vrouwen zelf, de borst. Van jongs af aan krijgen kinderen zeer gemixte boodschappen over borsten, hun doel, gebruik en waarde. Borsten zijn kennelijk belangrijk: iedereen heeft het erover en je ziet ze, al dan niet bedekt, overal. Er wordt mee gepronkt, maar je mag er niet naar kijken. Je mag er niet naar kijken, maar je moet ze wel zien. Je mag er niet aankomen – een verdwalend kinderhandje krijgt een soms gewelddadige, maar vrijwel altijd boze of gegeneerde reactie- maar de reclame duwt ze je zowat door de strot. Hoewel niemand mag kijken en iedereen ze moet zien, weet iedereen hoe ze eruit horen te zien en wat er aan de borsten van elke vrouw in de omgeving mankeert. En waar je in de hele maatschappij zowat wordt gesmoord in de borsten mogen ze dan in sommige situaties en bij specifiek gebruik weer niet worden getoond, op straffe van verbanning, fysiek of virtueel. Borsten worden verstopt en aan het directe zicht onttrokken, maar de verpakking daagt wel uit tot kijken en ‘’een goede beha’’ zorgt voor een prominente aanwezigheid onder de bovenkleding. Hoe verwarrend. Gevraagd naar het doel en nut van borsten zal het overgrote deel van de ondervraagden verwijzen naar seksuele onderwerpen. Zo worden borsten gezien als erogene zones. In feite geldt dit misschien maar voor de helft van de vrouwen, de rest wordt hooguit geïrriteerd door gefruts aan de borsten. Voor mannen zijn borsten wel zeer erogene zones. Vrouwenborsten wel te verstaan. Alleen al het denken eraan maakt veel mannen onrustig en hun verdere gedachten incoherent. Reclamemakers maken hiervan dankbaar gebruik.
Als aandachtrekker voor het andere geslacht werken borsten dus prima, voor hun andere functie is minder aandacht en vooral veel minder welwillende aandacht. Omdat ‘’iedereen’’ ‘’weet’’ hoe ‘’de perfecte borsten’’ eruit zien, denkt ook iedere vrouw te weten dat die van haar maar miserabel zijn: te klein, te groot, te rond, niet rond genoeg, te gevuld, niet gevuld genoeg, te veel tepel, te weinig tepel, te veel tepelhof, te weinig tepelhof en ze hangen of wijzen naar de zijkant. En dat maakt veel vrouwen aan het twijfelen over hun capaciteit om borstvoeding te geven. Wel, vrouwen, vreest niet, want om borstvoeding te kunnen geven maakt dat allemaal niks uit en je baby interesseert het al helemaal niet hoe jouw borsten eruit zien, als er maar melk uit komt. Een ander vervelend bijverschijnsel van de publieke belangstelling voor de seksuele borst is dat veel vrouwen niet alleen niet met onbevooroordeelde blik naar hun borsten kunnen kijken of erover praten, maar er ook nauwelijks aan durven te komen. Een beetje met het idee dat je seksuele organen bedekt houdt, er niet aanzit en er slechts in bedekte termen over spreekt. Eigenlijk zouden zwangere vrouwen verplicht elke dag een kwartiertje met hun borsten bezig moeten zijn. Niet om de borsten voor te bereiden op het geven van borstvoeding, want dat doen ze al vanzelf, maar om henzelf voor te bereiden op het hanteren van en bezig zijn met die borsten. Vasthouden, bekijken, benoemen, masseren, … bezig zijn dus, normaal maken, eraan gewend raken. Tot de ontdekking komen dat ze niet eng zijn, dat je er gewoon aan kan komen en er dingen mee doen zonder seksuele toestanden eromheen. Gewoon lichaamsdelen met een functie. En passant kan er dan, als we toch bezig zijn, geoefend worden met afkolven met de hand. Juist, je leest het goed, met de hand. Niet met een hard stuk plastic waar je je een RSI mee ploetert of met een vreemde geluiden makende machine eraan vast. Gewoon met je eigen handen. Op je eigen borsten. Afkolven met de hand is een vaardigheid die elke moeder zou moeten beheersen. Je handen heb je altijd bij je, je bent niet afhankelijk van een stopcontact, je hoeft geen kunsten uit te halen om schilden aan te passen of zuigkracht in te stellen. Met je eigen handen op je eigen borsten voel je precies wat je doet, je maakt geen gênante, associaties oproepende geluiden. In de eerste dagen na de baring is de melk (colostrum) kleverig en komt in heel kleine hoeveelheden. Met de hand kolven levert dan meer op en er is geen verlies langs de onderdelen van de kolf en de fles. Even met de hand wat melk uitdrukken kan je kind net even over de drempel heb helpen als het drinken nog wat moeilijk is of je kan er je te vroeg of ziek geboren kindje mee voorzien van medicijn en voedsel. Helemaal zelf, zonder hulpmiddelen, met je eigen handen en je eigen borsten. Je bent je eigen beste boezemvriend.
Van Veldhuzien-Staas, CGA: Het afkolven van moedermelk  op eurolac.net
Eurolac Flits! met label afkolven

Fabuleus

Foto: Jennifer Saunders als Edina en Joanna Lumley als Patsy in Absolutely Fabulous
Borsten zijn fabuleuze organen. Fabelachtig mooi en fabelachtig geheimzinnig en met fabelachtige mogelijkheden. Er worden ook fabuleuze praatjes over rondgestrooid. Letterlijk fabuleus: net zo waarheidsgetrouw als fabels, maar ook fabelachtig prachtig. Wat de ideale borst is, daarover worden al eeuwenlang voer de hele wereld verhitte discussies gevoerd en het einde is nog niet in zicht. Het antwoord op de vraag naar de ideale borst hangt van aan wie de vraag wordt gesteld, wanneer en in welke context. Voor een zuigeling is de ideale borst die ene of die andere die aan zijn moeder vastzit en melk, warmte en geborgenheid geeft. Voor bepaalde soorten filmmakers is de ideale borst die waarvan er eigenlijk maar 1 in een twee-borst-beha past. Voor de rest van de media is het de borst met het uiterlijk van die van een opgroeiend meisje in cupmaat DD. Die opinie van ‘’de media’’ is zo dominant dat veel vrouwen zich aan dat ideaal gaan spiegelen en veel anderen denken dat borsten zolang ze er zijn dat model en die stevigheid horen te houden. En hoewel sommige mensen zulke borsten ‘’absolutely fabulous’’ zullen vinden, is het een fabuleus streven. Borsten gaan namelijk, hoe dan ook, na verloop van tijd, bij de een eerder dan bij de ander, hangen. Je zou kunnen zeggen dat de zwaartekracht het uiteindelijk altijd wint. De moderne mens wil daar niet aan en denkt dat het een fout in het ontwerp is die moet worden gecorrigeerd*.  Sommige vrouwen denken dat het mogelijk is het gaan hangen te voorkomen. Zij smeren zalfjes en crèmepjes en oefenen zich suf aan borstoefeningen en dragen strakke beha’s om de dames in het gareel te houden. Sommigen kiezen er zelfs voor om hun kinderen geen borstvoeding te geven, want daarvan zouden borsten zeker gaan hangen. Ik kan u, beste lezer, verzekeren dat het gebruiken van borsten waarvoor ze in de eerste instantie werden ontworpen (het voeden van het nageslacht) niet slecht is voor de borstgezondheid. Organen worden over het algemeen niet ongezond door ze te laten doen waarvoor ze zijn gemaakt (mogelijk wel door ze niet te gebruiken of eraan te prutsen). En borsten gaan niet hangen door borstvoeding. De groei van de borsten is voornamelijk in de zwangerschap het grootst en dan wordt dus ook het meest gevraagd van de bindweefsels. Tijdens de zwangerschap veranderen bindweefsels ook, wordt allemaal wat slapper (of soepeler in een positieve benadering), omdat de verbindingen in het bekken niet stug en strak mogen zijn bij de baring. Na de baring verdwijnen die hormonale invloeden. Wie dat dus niet wil, wordt beter helemaal niet zwanger. Maar ook dat is nog geen garantie, want ook vermageren en leeftijd veroorzaken het slapper worden en gaan hangen van de borsten. Helemaal nooit zwanger zijn en nooit borstvoeding geven zijn daarnaast wel belangrijke factoren bij het verhogen van her risico op borstkanker**. En als het kind van de vrouw, die besluit geen borstvoeding te geven om haar borsten mooi te houden, een meisje is, vergroot zij ook het risico van borstkanker voor haar dochter.
Borsten zijn absolutely fabulous; net als de baarmoeder houden ze het kind van de moeder in leven, beschermen het tegen ongewenste invloeden en zorgen voor gezonde groei en ontwikkeling. Wie maalt er dan nog om vorm en formaat.
*) Borstlift op gezondheid.be home | operaties | plastische chirurgie |
Een borstlift is een ingreep waarmee hangende borsten worden gecorrigeerd. Door elasticiteitsverlies bij het verouderen, zwangerschap en het geven van borstvoeding of gewichtsverlies, kunnen de borsten gaan doorhangen. Hierdoor ontstaat er een diepe borstplooi en bevindt de tepel zich vaak lager dan de borstplooi. Een borstlift zal de vorm en de stevigheid van de borsten verbeteren. Is de borst niet alleen verslapt, maar bovendien ondervuld, dan is het mogelijk een borstlift te combineren met het inbrengen van een borstprothese.
**) Meer Eurolac Flitsen met het label borstkanker