Gezond

Foto: Gedroogde Gojibessen worden gezien als een superfood. Deze bessen komen van de boksdoorn, een plant uit de nachtschade familie. Veel leden van deze familie zijn giftig of hebben giftige delen en worden medicinaal gebruikt of als alledaags voedsel (onder andere tabak, tomaat, aubergine, wolfskers, paprika, doornappel, aardappel, zwarte nachtschade). Aan tomaten worden deels dezelfde eigenschappen toegedicht die ook gojibessen heten te hebben.

Wij worden om de oren gegooid met gezond. Gezond worden en gezond zijn is de queeste van de moderne mens. Vrijwel alles wat we doen of niet doen, wat we eten en drinken of juist niet wordt vertaald naar gezond of ongezond. Voor volwassenen zijn op het moment de superfoods in de mode. Speciale bessen, bij voorkeur uit hooggelegen Verweggistans waardoor de ecologische voetafdruk astronomisch wordt, zouden je binnen de kortste keren supergezond maken. Nu heb ik altijd geleerd dat je je wel ergens ziek aan kan eten, maar niet gezond. Het is een complete fabel dat je door het in grote hoeveelheden eten van een enkel geïsoleerd voedingsmiddel gezond kunt worden. Het klopt wel dat met name bessen allerlei goede eigenschappen bezitten, meer dan sommige andere soorten fruit, maar gezonde voeding is altijd een kwestie van balans en combinaties. En daarin mogen dan zelfs dingen zitten die algemeen bekend staan als ongezond, zolang ze maar niet de overhand krijgen en eerder uitzondering blijven. Een aardig gezonde vuistregel is: eet. Geniet van je eten. Eet bewust. Eet vooral planten. Wees zuiniger met dierlijk voedsel. Wees erg zuinig met genotmiddelen (inclusief suiker en zout). En als je dat gezonde eten dan vooral uit je eigen regio haalt en binnen het natuurlijke groeiseizoen is het nog gezond voor het milieu ook.

Maar goed, dat weet mijn trouwe lezer natuurlijk allemaal al lang. Ik wilde het eigenlijk liever hebben over de definitie van gezond en over wat gezondheid bepaalt, hoe je meet en dan vooral bij jonge kinderen. Het lijkt erop dat, sprekend over de gezondheid van zuigelingen en peuters, vooral het gewicht en de lengte van doorslaggevend en bepalend belang zijn. Nauwgezet wordt bij elk consultatiebureau bezoek gemeten en gewogen. De cijfertjes worden nauwkeurig genoteerd en in een grafiek opgetekend. En dan begint voor veel moeders de ellende. Baby is te klein, te groot, te mager of te dik. Nooit goed. Het gewicht hangt als een zwaard van Damocles boven de gezondheid van het arme wichtje. En zo onnodig, want het gewicht zegt in feite zo weinig. Het noteren van het gewicht en de lengte en dat vergelijken met de vorige optekening zegt maar 1 ding: zijn lengte en gewicht ten opzichte van de vorige keer veranderd? De interpretatie van het antwoord op die vraag kan heel divers zijn.

Groei is maar één van de factoren die bepalend zijn voor gezondheid. Uiteraard zal een kind dat onvoldoende eten krijgt weinig of niet groeien en ook geen voeding voor gezondheid en ontwikkeling hebben. In dat geval is de lage groei of het afvallen inderdaad symptomatisch voor ongezond zijn. Maar de achterblijvende groei en ontwikkeling kunnen ook voorkomen bij een kind dat op zich wel voldoende voedsel binnen krijgt, maar het door bijvoorbeeld een stofwisselingsziekte niet of onvoldoende kan opnemen. Of het kind krijgt net zo veel of meer eten als leeftijdsgenootjes, maar hij heeft een persoonlijk groeipatroon dat afwijkt van het gemiddelde. Hij is wellicht geboren in een familie van lange magere mensen of juist van korte en gedrongen mensen.

Het gewicht van een kind zou nooit de enige factor mogen zijn om te bepalen of een kind gezond is en of er maatregelen genomen moeten worden. Gewicht en lengtegroei moeten altijd onderdeel zijn van het grotere plaatje bestaande uit groei, gedijen en ontwikkeling. Een kind dat volgens de overzichten te weinig groeit, maar actief is en zich binnen normale grenzen of sneller ontwikkeld is een gezond, maar klein kind. Een kind dat perfect op de gemiddelde lijnen voor lengte en gewicht zit, maar lusteloos is en zich traag ontwikkelt, is ondanks zijn goede groei niet gezond. Tenzij die tragere ontwikkeling bij hem hoort vanwege zijn aanleg en hij niet lusteloos is, maar van een weinig actieve aard. Dan is hij gezond volgens zijn eigen standaarden.

Tragere of mindere groei kan natuurlijk wel een teken van een haperende gezondheid zijn. In plaats van direct de borstvoeding de schuld te geven of meer eten in de fles te doen, kan ook worden gekeken naar andere oorzaken voor groeivertraging. Is er sprake van een aangeboren groeiprobleem of een metabolisch probleem? Is er sprake van ziekte of allergie die veel energie kost? Bij kinderen die borstvoeding krijgen is het natuurlijk altijd goed eerst even de technieken van aanleggen en drinken te bekijken en het aantal keren per etmaal dat een kind aan de borst gaat. Want soms krijgt een kind inderdaad gewoon te weinig eten.

Gezondheid

Foto: Hygieia, de godin van de gezondheid.
"Gezondheid is een toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en maatschappelijk welzijn en niet slechts de afwezigheid van ziekte of andere lichamelijk gebreken." (WHO, 2006)
Ik denk dat die definitie van gezondheid niet iets is waarover meningen kunnen of zouden moeten verschillen. Gezondheid is natuurlijk niet slechts de afwezigheid van ziekte, net zo min als zwart de afwezigheid van wit  of van kleur is, maar een grootheid in zichzelf. Gezondheid is vooral de áánwezigheid van welzijn, niet alleen van het lichaam, maar ook van de geest en van de omgeving. Dat vind ik een mooie toevoeging in de WHO definitie, want daarmee wordt aangegeven dat een gezonde geest en lichaam slechts in een gezonde omgeving kan staande blijven. Het maakt ook mooi duidelijk dat er nooit één iets kan zijn dat gezondheid kan maken. Zo kun je jezelf nooit gezond eten. Ook al eet je je verloren aan alle superfoods (al die soorten bessen bijvoorbeeld), maar je komt nooit je bed uit, je zal er niet gezond van worden en blijven.
Er is echter één voedingsmiddel, een echt prototype superfood, waarop een mens gezond kan worden en blijven zonder zijn bed uit te komen en dat is borstvoeding. Niet alleen de melk, maar het hele gebeuren van koesteren, dragen en voeden en van gekoesterd, gedragen en gevoed worden. Een baby die een half jaar lang enkel en volop de melk van zijn eigen moeder uit haar eigen borst drinkt, nooit een vinger uitsteekt en zelf geen voet verzet zal gezond zijn (indien geen bestaande ziekten en aandoeningen aanwezig zijn, uiteraard) in elk facet dat de WHO daarvoor noemt. Onlangs barstte er een discussie los* over of dat wel altijd zo is van die gezonde borstvoeding. Want wat nu als moeder zelf niet gezond gevoed is en dus geen echt goede gezondheid heeft? Is haar melk dan wel zo gezond voor haar kind? Zit daar dan wel alles in wat hij nodig heeft om werkelijk gezond te groeien en ontwikkelen? Elke rechtgeaarde borstvoedingbevorderaar zal dit volmondig beamen: een moeder, elke moeder die niet zwaar en chronisch ondervoed is, en in een zeer slechte gezondheid verkeert (onder andere een BMI die al langere tijd onder de ondergrens is en met deficiëntieziekten), zal voldoende melk van voldoende kwaliteit voor haar kind maken. Anderen, met name uit de meer fundamentalistische gezond-voedsel-leer-hoek zal ik het maar noemen, zijn daar niet van overtuigd. Bij de Weston A. Price Foundation (WAPF) vinden ze zelfs dat de melk van een slecht gevoede moeder wat betreft kwaliteit niet een fabrieksmatige kunstvoeding overstijgt.
Ik vraag mij dan altijd onmiddellijk af hoe ze tot deze stelling komen. Hebben ze stalen melk van honderden moeders met verschillende voedingsgewoonten en voedingsstatus en stalen kunstvoeding met elkaar vergeleken op macro- en microsamenstelling? Hebben ze verschillen gevonden in de hoeveelheden en verhoudingen van de belangrijkste ingrediënten en voedingswaarde tussen de moedermelkmonsters? Of hebben ze de gezondheid, groei en ontwikkeling van honderden kinderen die allemaal zes maanden volop en exclusief borstvoeding kregen vergeleken op van voedingsgewoonten en –status van de moeders? Ik denk het eigenlijk niet. Wat ze wel deden, is kijken naar de vermeende gezondheidsuitkomsten van kinderen in allerlei studies (WAPF, 2001). Daarbij werden de uitkomsten van kinderen die borstvoeding of kunstvoeding kregen met elkaar vergeleken, niet van kinderen die borstvoeding kregen van moeders met verschillende voedingsgewoonten. Borstvoeding werd niet eenduidig gedefinieerd en er kunnen dus kinderen die ooit borstvoeding kregen, kinderen die zes maanden exclusief borstvoeding kregen van optimaal gevoede moeders en alles daartussen bij hebben gezeten. Je kunt daaruit geen uitspraken extraheren over het effect van maternaal dieet op de gezondheid van haar borstgevoede kind.
Dat neemt niet weg dat het onderdeel gezondheid van de omgeving voor het kind eigenlijk de gezondheid van zijn voedsel en zijn voedselverstrekker behelst. En de voeding van de moeder bepaalt wel voor een flink deel haar eigen gezondheid. Haar voeding uit het verleden bepaalt voor een groot deel wat er in haar melk komt aan voedingsstoffen en verontreinigingen. De vitamines en vetten die zij tijdens de borstvoeding periode eet hebben direct invloed op de melk die zij maakt. De voeding van de moeder bepaalt vooral voor een groot deel haar eigen energieniveau op zowel lichamelijk als geestelijk vlak. Een werkelijk gezonde moeder, dus een welgevoede moeder, met een gezonde geest in een gezond lichaam, is goed in staat goede melk te maken in ruime hoeveelheden en haar kind te voeden en verzorgen. Goede voeding is dus wel degelijk belangrijk om goed borstvoeding te kunnen geven, maar niet alleen, en zelfs niet vooral, voor de samenstelling van haar melk.
Als alternatief voor moedermelk (waarbij alle andere aspecten van borstvoeding voor het gemak even over het hoofd worden gezien) geeft WAPF een paar recepten voor huisgemaakte kunstvoeding**. Hoewel ik het een loffelijk streven vind om te proberen de fabrieksmatige kunstvoeding te omzeilen (een waarlijk zeer deficiënt product met ziekteverwekkende ingrediënten) kan ik toch ook niet erg enthousiast worden van het WAPF alternatief. Rauwe koe- of geitenmelk is inderdaad waarschijnlijk minder schadelijk dan sterk industrieel bewerkte koe- of sojamelk, maar het blijft vooral melk voor koeien- en geitenbaby’s. De soorten eiwitten vooral zijn volslagen ongeschikt voor een mensenkind. Om dat een beetje te compenseren worden er wei-eiwitten aan toegevoegd. De zwaar te verteren caseïne eiwitten blijven erin. Er zitten inderdaad nog vertering ondersteunende enzymen in en dat is goed. Er zitten ook nog volop beschermende stoffen in en voor zover die beschermen tegen de in de melk aanwezige ziektekiemen is dat geweldig, maar verder zijn ze vooral werkzaam tegen koeien-, c.q. geitenziekten. Om de samenstelling iets meer in de richting van moedermelk te sturen worden er verschillende vetten aan toegevoegd, gistvlokken en acerolabessensap. De voeding die wordt gemaakt van kippenlever in plaats van melk – daar weiger ik gewoon überhaupt om op in te gaan. Kippenlever voor een kleine baby. Right.
World Health Organization. 2006. Constitution of the World Health Organization - Basic Documents, Forty-fifth edition, Supplement, October 2006.
Tode-Gottenbos N: Van beide kanten: ruzie over borst en voeding, Blog De Groene Vrouw, 08-04-2013
Weston A. Price Foundation: Successful Breastfeeding ...And Successful Alternatives, 2001
**) Weston A. Price Foundation: Formula - Homemade Baby Formula, 2001

Rauw

Foto: Arnold Schwarzenegger lust de boeven rauw als Mark Kaminsky/Joseph P. Brenner in Raw Deal
Ik kreeg op doktersvoorschrift een voedingssupplement. Vitamine D3 met calcium wil hij  dat ik slik, want mijn vitamine D voorraden bleken bij controle redelijk laag. Kalk hoort erbij, want als vrouw van middelbare leeftijd heb ik daarvan waarschijnlijk per definitie te weinig. Degene die bedacht heeft dat het een goed idee is om kalk in de vorm van kauwtabletten te geven moesten ze ~*~*~censuur~*~*~*~. Een mengsel van suiker en kalk: fijngemalen schoolbordkrijtjes en suikerklontjes, en daar moet je even lekker op gaan zitten knauwen. Als dit proefpotje leeg is, ga is zo snel ik kan over op gewone vitamine D pilletjes of druppeltjes. De kalk haal ik wel uit mijn eten en die suiker kan ik missen als kiespijn. Op de begeleidende brief van de apotheek staat ook een hoofdstukje over wat ik zelf kan doen om mijn gezondheid op dit punt te verbeteren. De eerste zin begint met ‘’eet gezond’’. Ja. Dus. Du-uh. Gôh. Jóh!
Gezond eten, hoe bedenken ze het. Maar wat is gezond eten eigenlijk? Dat is nog niet één-twee-drie te achterhalen. Daar is het laatste woord nog niet over gezegd. Wat voor de een het summum van gezond is, is volgens de ander niet veel beter dan vergif. En omgekeerd. En de derde vindt allebei de alternatieven maar niks en stelt nog iets anders voor. Wilde dieren hebben het makkelijk, die eten gewoon wat hun ouders aten van wie ze het leerden. Of van de rest van de kudde of de roedel. Dieren weten instinctief wat ze nodig hebben en van sommige kuddedieren is bekend dat de leidende wijfjes doelgericht de kudde leiden naar plaatsen waar planten groeien die de kudde op dat moment nodig heeft. Van elke diersoort zijn voeding en spijsvertering op elkaar afgestemd. Hoe grover en moeilijker te verteren het voedsel is, hoe uitgebreider en specifieker het spijsverteringssysteem.
Grof plantaardig materiaal is lastig te verteren en heeft voorvertering nodig om de voedingsstoffen opneembaar te maken. Dieren die van dat grove plantaardige materiaal eten hebben daarom soms meerdere magen, agressievere spijsverteringsenzymen en een uitgebreider darmsysteem. Dieren die veel pitten en zaden eten hebben een gebit dat meer op maalstenen lijkt of ze hebben maalstenen (ingeslikte steentjes) in hun maag. Vleeseters hebben ook plantaardige voeding nodig, maar dat kunnen ze zelf niet verteren. Ze eten daarom vaak als eerste de ingewanden van hun prooidier. Daarin is het plantaardige materiaal voorverteerd. Zij eten hun groenten gekookt, als het ware.
Mensen zijn, als je afgaat op het gebit en het spijsverteringsstelsel, alleseters. We lijken daarin op honden, varkens en chimpansees. Hondachtigen zijn alleseters met een neiging naar meer nadruk op de vleeskant, chimpansees meer naar de plantaardige kant. Chimpansees staan ons het dichts nabij, maar zij hebben veel krachtiger kaken. De verre voorouders die wij met de chimpansee gemeen hebben, hadden ook die zware, sterke kaken, dus ooit heeft ons voorgeslacht wellicht hetzelfde eetpatroon gehad als de chimpansee.  Er is natuurlijk een reden waarom wij mensen ons ontwikkeld hebben tot een soort die lichamelijk minder krachtig is, maar mentaal ver boven elke dierlijke vergelijking uitstijgt.
Onderzoekers gaan er inmiddels vanuit dat er twee grote veranderingen zijn die hebben bijgedragen aan de evolutie tot de moderne mens. De eerste was het rechtop gaan, waardoor onze handen vrij kwamen voor andere dingen, bijvoorbeeld jagen. Mogelijk heeft dat geleid tot een verschuiving van de nadruk van voornamelijk plantaardig naar halfom plantaardig en dierlijk. De grotere toevoer van eiwitten en makkelijk opneembare dierlijke nutriënten kan een belangrijke factor zijn geweest in de groei van de hersenen. De andere was de ontdekking van het vuur. Door het voorverteren van plantaardige en dierlijke voedselbronnen door middel van verhitten worden deze makkelijker opneembaar en is er dus meer voeding werkelijk beschikbaar voor opname. Op die manier hoeft niet meer alle beschikbare tijd te worden besteed aan het verzamelen van voedsel, maar blijft er –alweer- tijd over voor andere dingen. Beter opneembare voeding zorgt ook voor een snellere hersenontwikkeling, doordat er meer voedsel voor die hersenontwikkeling beschikbaar is, maar ook vanwege die extra vrije tijd om die hersenen te gebruiken.
Rauw voedsel is voor een mens niet de natuurlijkste voeding en ook niet echt gezonde voeding wanneer het als enig voedsel wordt gebruikt. Het is vrijwel onmogelijk om met enkel rauw voedsel, vooral als het ook nog van uitsluitend plantaardige oorsprong is, voldoende voedingstoffen voor groei en ontwikkeling binnen te krijgen. Het is mogelijk een goede manier om af te vallen voor mensen met overgewicht. Voor kinderen is het bij uitstek onvoldoende en ongezond*. Kinderen moeten in een paar jaar tijd ongelooflijk hard groeien en maken een grote hersenontwikkeling door. Daarvoor is veel voeding nodig van goede kwaliteit en goede opneembaarheid.
Bij de baby begint het met borstvoeding, natuurlijk. Na de eerste maanden met enkel borstvoeding komt er een aanvulling met ander eten. Zeker in het begin als het kind alleen nog maar ervaring heeft met melk moet dit makkelijk verteerbaar zijn, anders heeft het kind er geen baat van. Hij verbruikt dan meer energie aan pogingen tot verteren dan dat het voeding oplevert. Gaandeweg wordt het vaste voedsel steeds belangrijker als primaire voedselbron. Hij wordt steeds beter in het verteren van en opnemen van nutriënten uit vast voedsel. Maar om echt tot een gunstige netto opbrengst te leiden zal het goed verteerbaar moeten zijn. want hoe veel een mens ook oefent, zijn spijsverteringsstelsel is niet gemaakt op het verteren van enkel rauw plantaardig materiaal.
*) 1Vandaag: Raw food-dieet: kan en moet de overheid ingrijpen?

Vegetariër

Foto: ‘’Vegetarische’’ vampiers: Filmische verbeeldingen van vampiers die geen mensenbloed drinken en daarmee hun slachtoffer doden, of dat althans proberen, en ervoor in de plaats dierenbloed, donormensenbloed of synthetisch bloed drinken. Vanaf linksboven met de klok mee: Nikki Reed als Rosalie Hale in de verfilmingen van Stephenie Meyer's  Twilight Saga, Alexander Skarsgård als Eric Northman in de TV serie True Blood op basis van de Sookie Stackhouse novellenreeks van Charlaine Harris, Alex O'Loughlin als Mick St. John in de TV serie Moonlight, en Aidan Turner als Mitchell in de Britse TV serie Being Human
Over weinig dingen worden zulke verhitte, felle en soms vuile discussies gevoerd als over borstvoeding versus kunstvoeding. Naast nog enkele ouderschapsthema’s, en thema’s over de beslissingsbevoegdheid aangaande  leven en dood, mag ook het onderwerp vegetarisme zich binnen deze elitegroep van discussiestarters scharen. Eigenlijk is het vreemd dat het onderwerp ‘’wat is het geëigende voedsel voor de mens’’ überhaupt tot discussie kan leiden. Bij elke andere levensvorm is het duidelijk en onbediscussieerbaar wat de primaire en eventuele secundaire voedselbronnen zijn. Planten nemen opgeloste mineralen en dergelijke op uit de grond en halen energie uit zonlicht. Sommige planten, die daarvoor speciaal zijn toegerust, eten dierlijke materialen. Bij dieren is aan hun kaken, gebit en maagdarmsysteem over het algemeen duidelijk af te lezen wat zij eten. Geen enkele leeuw zal zich afvragen of hij misschien af moet zien van de antilopelammetjes en liever gras en bladeren gaan eten, evenmin als de antilope zich aan de leeuwenwelp zal wagen.
Mensen zijn, af te lezen aan hun gebit en maagdarmsysteem, alleseters, vergelijkbaar met beren en varkens. En chimpansees, natuurlijk. De mens is geen simpele carnivoor of herbivoor, maar een omnivoor. We eten eigenlijk zo’n beetje alles wat niet regelrecht giftig is (en soms zelfs dat), maar kunnen niet goed overleven op een eenzijdig dieet van alleen vlees of alleen puur plantaardig materiaal. Plantaardig materiaal voorbereiden door koken en fermenteren maakt het beter toegankelijk zodat het meer voedingswaarde heeft(Wrangham&Conklin-Brittain, 2003), maar sommige essentiële nutriënten kunnen wij niet zelf maken in ons lichaam en zijn alleen uit dierlijke bron verkrijgbaar. Aan de andere kant kunnen we ook niet zonder plantaardige voedselbronnen. Zelfs notoire carnivoren eten plantaardig materiaal. Soms rechtstreeks, zoals katten die gras eten om te braken, meestal door het eten van de inhoud van de maag en darmen van hun prooidier. Daarin zitten gefermenteerde en voorverteerde plantaardige voedingsstoffen die ook voor pure carnivoren essentieel zijn.
De heftigste discussies gaan dan ook niet over de vraag of de mens van nature een herbivoor, cq. vegetariër of veganist is, maar of we het ons ethisch gezien kunnen veroorloven dieren te gebruiken als voedsel, met name in het licht van de gangbare dierhouderij en de voedselverdeling over de wereld. Ethisch gezien is er niets op tegen om dat te eten wat van nature voor je bestemd is; niemand zal het de wolf uit ethische motieven verwijten dat hij konijnen eet. Mensen zijn zo ontworpen en geëvolueerd dat zij dierlijke voeding nodig hebben voor gezonde groei, ontwikkeling en gezondheid. De ethische discussie zal er dus over moeten gaan of je dieren mag houden en, zo ja, of daarvoor regels moeten worden opgelegd. Bijvoorbeeld regels over de manier waarop dieren worden gehouden en geëxploiteerd. Of over de hoeveelheid dierlijk voedsel die wij nodig hebben.
De discussie over moeder versus poeder, borst versus fles, origineel versus substituut gaat niet over de ethiek van het natuurlijke voedsel. Borstvoeding geven en krijgen is de natuurlijke manier van voeden van elk zoogdierenjong, herbivoren, omnivoren en carnivoren. Wat hun latere voedingsvoorkeuren ook zullen zijn, voor het zogen wordt niets en niemand uitgebuit, verwond of gedood. Het vermijden van het natuurlijke voedsel heeft in het geval van de voeding van zuigelingen geen ethische voordelen. Wanneer het houden van dieren om hun eetbare delen te kunnen oogsten (eieren, melk of vlees) als onethisch wordt gezien, dan zou je het onthouden van borstvoeding voor een zuigeling om dezelfde reden als onethisch kunnen aanmerken. Het ontkent namelijk de natuurlijke manier van leven van het kind, zijn natuurlijke voeding en verzorging.
Wat je eet is soort-specifiek bepaald en dat geldt ook voor de voeding van de zuigeling. Argumenten om toch voor een alternatief te kiezen gaan niet om ethiek en ook nooit (een hoogst zelden voorkomend onvermogen tot het verwerken van moedermelk daargelaten) over het kind en zijn gezondheid en welzijn. Als het aan het kind lag, zou het er nooit voor kiezen een ''vegetarisch vampier'' te worden door af te zien van het keer op keer leeg drinken van zijn moeder's borst.
 Wrangham R, Conklin-Brittain NL:  ‘Cooking as a biological trait’, Comparative Biochemistry and Physiology Part A: Molecular & Integrative Physiology, 2003, 136(1):35-46

Realiteit

Afbeelding: Een werk van Savador Dali, surrealistisch schilder, die reële componenten vervormde en vervlocht tot een nieuwe tot een nieuwe surrealiteit.
''waarom wordt er geen aandacht besteed in de gezondheidszorg aan moeders bij wie hun borstvoeding mislukt is? waarom krijgen ze een megagroot schuldgevoel opgestapeld? waarom wordt borstvoeding zo rooskleurig voorgesteld? waarom wordt er nooit gezegd dat het voor sommigen niet lukt?’’ ( Zazuela, 2012) Het blijft een pijnpunt. Aan de ene kant de mensen en instanties die vinden dat alle kinderen borstvoeding zouden moeten krijgen en aan de andere kant de moeders die het proberen en waar het niet lukt. Een Schots onderzoek laat zien dat dit niet alleen in Nederland speelt, maar ook in andere Westerse landen. Hoddinott et al (2012) namen 36 diepte interviews af met moeders en wat zij vooral hoorden was dat moeders de aanbeveling om zes maanden borstvoeding te geven onrealistisch vinden. De idealen voor de gezondheid van kinderen lijken niet in te passen te zijn in de dagelijkse realiteit van onze maatschappij. En wat is je eerste idee als idealen niet blijken te passen? Voor een enkeling betekent dat harder werken aan het ideaal en proberen de maatschappij te veranderen of gaten te vinden in de structuur van de maatschappij om het ideaal toch te laten slagen. Voor anderen betekent het het bijstellen van het ideaal tot het wel past. Welke keuze daarin gemaakt wordt is voor elk mens anders en niet door een ander te bepalen. Maar dat geldt niet als het gaat om de idealen van overheden, beleidmakers en instellingen. Overheden die zich ertoe verbinden idealen tot werkelijkheid te maken kunnen daar niet onderuit. Overheden die verdragen en convenanten ondertekenen kunnen het niet daarbij laten en hun onderdanen vertellen dat ze voortaan dit of dat beleid, die of deze aanbeveling moeten volgen en het er verder bij aten zitten. Dus Nederlandse overheid: maak je handtekening waar. Je redt het niet met enkel een slap aftreksel van de WHO code als warenwet artikeltje, wat verder ook nog nauwelijks wordt gehandhaafd. Je redt het niet met een op zich redelijk goede regeling voor voeden of kolven door werkende moeders. Je redt het niet met het aanmoedigen om borstvoeding te geven. Er zal daadwerkelijk ondersteund en gefaciliteerd moeten worden. Reclame voor substituten moet echt aan banden worden gelegd en de gaten in die wetgeving worden gestopt (waarbij tegelijkertijd ook moet worden gezorgd voor goede, feitelijk en volledige informatie over soorten kunstvoeding, veilige toebereiding  en toediening ervan!). Als moeders worden gestimuleerd om borstvoeding te geven moet er ook worden gezorgd voor goed opgeleide zorgverleners die weten waar het bij borstvoeding over gaat en zowel preventief als oplossend kunnen handelen bij problemen. en nee, overheid, dat bereik je niet met een subsidietje van enkele tientallen duidend euro’s die vervolgens ook nog voor de helft worden wegbezuinigd. Daarvoor moet je de opleiding van verloskundigen en kraamverzorgenden, gynaecologen en kinderartsen verbeteren. Daarvoor moet e het beroep lactatiekundige erkennen en in de basispakketten vergoeden. Daarvoor moet actief worden gewerkt aan een baby-, kind- en borstvoeding vriendelijk cultuur. Wat we niet nodig hebben zijn wijzende vingertjes en holle promotie campagnes die moeders, kinderen en zorgverleners in de kou laten staan.
Wat we overigens ook  kunnen missen als kiespijn zijn feministen die denken dat vrouwen emancipatie inhoudt dat alle vrouwen als mannen worden en dat kiezen voor moederschap onderdrukking is.
Zazuela in reactie op Roesser’s Borstvoeding versus flesvoeding
Hoddinott P, Craig LCA, Britten J, McInnes RM: A serial qualitative interview study of infant feeding experiences: idealism meets realism. BMJ Open 2012;2:e000504 doi:10.1136/bmjopen-2011-000504 Volledige tekst

leestip: Waarom zou je borstvoeding geven

 

Borstvoeding is heel anders dan kunstvoeding en beide soorten voeding en beide manieren van voeden hebben een heel andere invloed op jou en op je baby.

Omdat een kind gemaakt is om borstvoeding te krijgen

• het hele systeem van het pasgeboren kind verwacht dat het met de melk van de moeder zal worden gevoed

• de spijsvertering en de behoefte aan bepaalde voeding en afweerstoffen van de baby wordt weerspiegeld in de manier van melkaanmaak en de samenstelling van moedermelk

• de melk van een moeder is heel precies afgestemd op wat haar kind op dit specifieke moment nodig heeft voor een gezonde groei en ontwikkeling

• een te vroeg geboren kind krijgt speciale melk, die goed aansluit op wat hij eigenlijk nog via de placenta had moeten krijgen

Omdat borsten gemaakt zijn om borstvoeding te geven

• vanaf de puberteit beginnen de borsten zich voor te bereiden op hun latere taak

• tijdens elke cyclus groeit het klierweefsel een beetje

• al vroeg in de zwangerschap begint het klierweefsel te groeien en te ontwikkelen en melk te maken

• direct na de geboorte van het kind geven de borsten melk

Omdat een kind bescherming nodig heeft tegen aanvallen van ziektekiemen

• moedermelk bevat bescherming tegen ziektekiemen in het algemeen

• moedermelk bevat specifieke afweerstoffen tegen alle infecties waarmee de moeder in aanraking komt

• de baby besmet zijn moeder met ziektekiemen die hij bij zich draagt en krijgt daarvoor specifieke bescherming terug

Omdat vrouwen die geen borstvoeding geven meer gezondheidsklachten kunnen ontwikkelen

• vrouwen die nooit borstvoeding hebben gegeven hebben een zwakkere botstructuur

• vrouwen die nooit borstvoeding hebben gegeven hebben een verhoogd risico van borstkanker en baarmoederhalskanker

Omdat borstvoeding een baby voorbereidt op ander eten later

• moedermelk smaakt naar het voedsel van de moeder, zo leert de baby de smaken van het gezinsmenu al kennen

• drinken aan de borst oefent alle spieren van de mond en aan de kaken en de tong leert ingewikkelde bewegingen maken

Omdat borstvoeding geven moeder en kind bij elkaar houdt

• het huidcontact dat vanzelf bij borstvoeding meekomt versterkt de band tussen moeder en kind

• moeders die borstvoeding geven vinden het moeder zijn vaak makkelijker omdat hormonen ze helpen zich op hun kind te richten

Lees verder ...

Kan dat niet wat minder?

 ‘’Borstvoeding of andere zuigelingenvoeding?’’ is een vraag waarbij meestal argumenten die de gezondheid van de baby betreffen voor een antwoord zorgen. Soms de gezondheid van de moeder. De maatschappij als geheel lijkt er weinig mee te maken te hebben. Toch heeft de individuele keuze van ouders wel degelijk ook een maatschappelijk effect. Meerdere effecten zelfs. Niet van dat ene ouderpaar, maar van de ouders van al die 180.000 alleen al in Nederland jaarlijks geboren kinderen. Een vaak over het hoofd gezien aspect van de leuze van zuigelingenvoeding is het effect op ons leefmilieu. Het maken, verpakken, vervoeren en afvoeren van kunstmatige zuigelingenvoeding is een grote belasting voor ons leefmilieu en een aanslag op de reserves. Het is een keuze die wat betreft duurzaamheid een bedroevende score heeft. De grondstof is meestal koemelk. Daarvoor moeten veel koeien worden gefokt en gehouden. Om die koeien te voeden zijn grote arealen landbouwgrond nodig en het dagelijkse afval van de koeien draagt bij aan het verhogen van de hoeveelheid broeikasgassen in onze dampkring. Het op moderne manier houden van koeien gaat over het algemeen ook gepaard met een hoog (preventief) medicijngebruik, waarvan de resten in ons milieu en in de voedselketen terecht komen en wat meewerkt aan het toenemen van antibioticaresistentie. Vervolgens moet de geoogste melk naar fabrieken worden vervoerd, meestal met vrachtwagens. In de fabriek begint een proces waarvoor veel water en energie nodig is en veel extra aan te voeren grondstoffen (suikers, plantaardige oliën, geïsoleerde vitaminen, mineralen en sporenelementen). Het kant en klare product wordt verpakt in gecombineerde materialen (papier, plastic, metaal en diverse chemische elementen ter ondersteuning) en naar de verkooppunten vervoerd. Na gebruik komen de verpakkingen terecht in de vuilverwerking, waar ze bijdragen aan het vergroten van de afvalberg of aan de schadelijke uitstoot in de vuilverbranding. en dan heb ik het nog niet gehad over de extra hygienische middelen voor vrouwen die al snel weer ongesteld worden als ze geen borstvoeding geven.
Een tweede maatschappelijk aspect van de keuze voor zuigelingenvoeding is het effect op de kosten voor de gezondheidszorg. Diverse onderzoeken, op verschillende manieren uitgevoerd, in landen over de hele wereld hebben aangetoond dat het kunstmatig voeden van zuigelingen leidt tot substantiële verhogingen van de kosten voor gezondheidszorg op de korte en de lange termijn. Onderzoekers berekenden dat per 1000 kinderen die geen borstvoeding krijgen er ruim 2000 meer artsbezoeken zijn, ruim 200 meer ziektedagen met ziekenhuisopname en ruim 600 meer uitgeschreven recepten voor medicijnen in het eerste jaar. Dit kost tussen $331 en $475 (€247 en €355, koers 8-12-11) per kind. Dat kan wel wat minder, zodat er meer overblijft voor andere dingen die niet zo makkelijk te voorkomen zijn. Als je borstvoeding geven niet voor jezelf wil of voor je kind, die het dan voor je portemonnee en de lucht die je inademt. En bedenkt: een deel van de gifstoffen in jouw moedermelk en in jouw vruchtwater komt van het voeden van kinderen met borstvoedingsubstituten!
Jennifer B. Saunders: Got Milk?: Awareness of the health benefits and cost savings of breastfeeding continues to spread. State Legislatures Magazine October/November 2011

Eurolac! blog: Borstvoeding en kosten gezondheidszorg

Code

Foto: Jake Gyllenhaal als Colter Stevens in Source Code
Een code is een manier om gegevens te noteren en tegelijk geheim te houden (bijvoorbeeld geheimschrift), een middel ter identificatie (bijvoorbeeld een wachtwoord), het is een manier om een computer te vertellen wat hij doen moet (bijvoorbeeld de broncode van een internetpagina) en het is een wet (dan is het officieel een codex ofwel wetboek). Een gedragscode hoort bij die laatste groep: het is een verzameling uitspraken die aangegeven hoe personen, organisaties of groepen zich in bepaalde situaties dienen te gedragen. De WO Code (‘’Internationale gedragscode voor het op de markt brengen van vervangingsmiddelen voor moedermelk’’) is zo’n gedragscode. Het doel van de WHO Code is niet het treiteren van kunstvoeding- of kolvenfabrikanten of het moeders moeilijk maken om werk en moederschap te combineren, maar het zorg dragen voor de veiligheid en gezondheid van kinderen. Niet meer en niet minder. Dit doel moet volgens de Code worden bereikt door het beschermen en bevorderen van borstvoeding, want wereldwijd worden jaarlijks miljoenen, kinderen ziek, ernstig ziek en overlijden zelfs omdat ze geen borstvoeding kregen. Over de hele wereld, niet alleen in arme landen met slechte hygiëne, weinig water en brandstof. Ook in rijke landen met goed opgeleide mensen die zich allemaal kunnen veroorloven andere voeding te kopen en in staat zijn dat veilig klaar te maken. Ook Nederland en België kennen jaarlijks duizenden gevallen van vermijdbare ziekte bij jonge kinderen en tientallen gevallen van vermijdbaar overlijden door het niet krijgen van borstvoeding. De Code verbiedt niet het gebruiken of door artsen en andere zorgverleners adviseren van het gebruik van vervangingsmiddelen voor borstvoeding, want de opstellers van de Code realiseerden zich maar al te goed, dat soms andere voeding en verzorging dan borstvoeding noodzakelijk is. Wat door de Code wel aan banden moet worden gelegd is het maken van reclame voor vervangingsmiddelen voor moedermelk (kunstvoeding) en het voeden aan de borst (flessen, spenen en fopspenen) en het idealiseren van het gebruik van die vervangingsmiddelen. Eigenlijk is de Code heel erg simpel: gebruiken en adviseren te gebruiken door zorgverleners en te koop aanbieden door fabrikanten en verkopers is prima,  (indien op goede gronden); reclame maken en idealiseren door fabrikanten, verkopers en zorgverleners  is een grote ‘’Nee!’’. Het grootste probleem is dat deelname aan de Code door fabrikanten op vrijwillige basis is voor zover niet in wetgeving opgenomen en dat de meeste landen in de wetgeving maar een klein deel van de Code hebben opgenomen. Reclamemakers weten goed wat ze doen en ook politici zijn er gevoelig voor, ook al komt het bij hen binnen in de vorm van lobbyen in de wandelgangen van Den Haag en Brussel.
De Code, oorspronkelijke tekst
De Code toegelicht, Kenniscentrum Borstvoeding
Eerdere Eurolac Blogs over De Code: eurolac.blogspot.com/search/label/Code