Raadsel

Foto:  Alan Davies lost als Jonathan Creek lastige raadsels op in Jonathan Creek (1997–2013)

Mensenmelk voor mensenkindjes en koeienmelk voor koeienkindjes. Het zo simpel en een waarheid als een koe, maar dat blijkt in de praktijk niet altijd evident. Op Facebook circuleert een foto van een aapje aan de borst (bij zijn moeder) met als tekst iets als: ‘’Haar vriendin zei mijn moeder dat ik te oud werd voor borstvoeding en dat ze mij zebramelk moest gaan geven. Ik heb de bitch de boom uitgeduwd.’’ We zouden het idee een babyaapje van de borst te halen en vervolgens zebramelk te voeren absurd vinden. Of een ijsbeerjong over te laten gaan op elandenmelk. Elke zoogdiersoort heeft melk voor de eigen jongen die met de grootste zorg is ontworpen en samengesteld om precies te voldoen aan alle specifieke behoeften van die jongen van die specifieke soort. Soort specifiek dus. Elke bioloog die het zout in zijn pap waard is zal je bevestigen dat het over het algemeen geen goed idee is om een zoogdierjong niet-soort-specifieke melk te geven. Voor geen enkel zoogdier komt er een moment dat de melk van zijn eigen soort niet meer goed genoeg is en melk van een andere soort nodig is.

Zoogdierjongen hebben melk nodig. De melk van hun eigen moeder of van een andere moeder van hun eigen soort. Zodra die melk van de eigen moeder niet meer volstaat wordt deze eerst aangevuld en op de juiste tijd volledig vervangen door het voedsel dat de volwassen dieren van de soort eten. Niemand zal op het idee komen om bij honden, paarden of walrussen te gaan onderzoeken of de soorteigen melk voordelen heeft boven de –aangepaste- melk van een andere soort. Evenmin gaat men onderzoeken of borstvoeding naast gezinsvoedsel voordelen heeft boven melk van een andere soort in combinatie met gepureerd gezinsvoedsel met toegevoegde vitamines. Dat zijn absurde ideeën en het geld voor een onderzoek niet waard. Toch worden dit soort onderzoeken aan de lopende band gedaan bij één bepaalde zoogdiersoort, de mens.

Als men nu zou onderzoeken of er veilige alternatieven zouden zijn voor kinderen die om een of andere zeldzame reden geen melk van hun eigen of een vervangende mensenmoeder kunnen krijgen, dat zou ik van harte toejuichen. Voor het overgrote deel van de kinderen is moedermelk of humane donormelk uitstekend geschikt, precies zoals het is. De Amerikaanse organisatie van kinderartsen heeft een duidelijk statement over de aanbevolen voeding voor jonge kinderen: een half jaar uitsluitend borstvoeding en dan borstvoeding naast geschikte andere voeding tot minstens de eerste verjaardag of zolang al moeder en kind samen willen. De WHO heeft een vergelijkbare aanbeveling, maar dan tot minimaal twee jaar. De Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde heeft geen stellingname. Het enige dat de NVK over borstvoeding te melden heeft is dat als een kind bijvoeding nodig heeft op medische indicatie (het zegt er niet bij wat dan medische indicaties zijn) dat dan voor kinderen met een familiehistorie van allergie gekozen kan worden voor een hypoallergene voeding. Het hele idee van menselijke melk als optie na moeders eigen melk komt niet in ze op.

Voor kinderen die te vroeg geboren worden ligt het ietwat minder simpel. Afhankelijk van de zwangerschapsduur hebben zij een meer aangepaste voeding nodig. De natuur heeft hier ten dele in voorzien: kinderen die na ruim 30 weken zwangerschap worden geboren krijgen van hun eigen moeder een aangepaste premature melk. Mits zij er voldoende en voldoende vaak van krijgen groeien, gedijen en ontwikkelen zij daar prima op. Diezelfde natuur heeft nooit voorzien dat wij kinderen in leven kunnen houden die nog veel vroeger dan dat worden geboren. Die zeer kleine te vroeg geborenen hebben een nog meer aangepaste voeding nodig dan hun moeder zelf maakt. Wat er precies anders moet is niet helemaal duidelijk, dus leveren de verschillende fabrikanten allemaal een net andere formulering. De grootst overeenkomsten tussen alle ‘’moedermelk versterkers’’ is dat zij zijn gemaakt op basis van koemelk en dat zij  niet veilig zijn. Dat koemelk gebaseerde voeding gevaarlijk is, is nu door onderzoek van Christofalo et al duidelijk gemaakt. In hun (weliswaar kleine) onderzoek bleken kinderen die  een dieet van uitsluitend speciale prematuren kunstvoeding kregen een significant langere periode afhankelijk waren van parenterale voeding (36 versus 27 dagen) en dat zij 7 keer vaker NEC ontwikkelden dan kinderen die menselijke melk kregen. Van de kinderen met NEC moest in de kunstvoeding groep en dat van hen 20% daarvoor moest worden geopereerd, in vergelijking met geen van de kinderen uit de humane melk groep.

From the American Academy of Pediatrics: Policy Statement: Breastfeeding and the Use of Human Milk. Pediatrics 2012; 129:3 e827-e841; published ahead of print February 27, 2012, doi:10.1542/peds.2011-3552
Cristofalo EA, Schanler RJ, Blanco CL, Sullivan S, Trawoeger R, Kiechl-Kohlendorfer U, Dudell G, Rechtman DJ, Lee ML, Lucas A, Abrams S: Randomized Trial of Exclusive Human Milk versus Preterm Formula Diets in Extremely Premature Infants. The Journal of pediatrics 22 August 2013
NVK-standpunt inzake bijvoeding tijdens de eerste levensdagen
(Dit standpunt is in eerste instantie geformuleerd door de sectie kinderallergologie van de NVK in januari 2007. De NVK-secties gastro-enterologie & voeding en neonatologie, alsmede de NVK-commissie Voeding, hebben dit standpunt onderschreven, waarmee het sinds juni 2007 een NVK-standpunt is.)

Oceaan

Foto: Vandaag jarig: Sophie Winkleman, wellicht meest bekend als Zoey in  Two and a Half Men (2003– ) naast Ashton Kutcher en Charlie Sheen. Verder een veel gevraagde actrice voor gastrollen in detective series aan beide kanten van de oceaan.

Zo heb je een dag dat je niet weet wie te kiezen omdat er zoveel sterren een verjaardag delen, zo heb je er één waar niet valt te kiezen omdat het kennelijk een sterren onwelgevallige datum is. Vandaag is er een van die laatste. Het is als vissen in de oceaan: afhankelijk van de stroming en de tijd van het jaar hoef je maar een vangnet in zee te steken en je hebt wel wat, of er is van horizon tot horizon niets te bekennen dan een spierinkje hier en daar. De stukjes die in deze aflevering van de zomerspecial in de herhaling gaan  vormen samen een oceaan van moedermelk.

Soortspecifieke melk
Elk zoogdier krijgt als jong melk van zijn moeder en die melk is speciaal afgestemd op de behoeften aan groei en ontwikkeling van die soort. De melk is soort-specifiek. In de natuur zul je niet gauw een dier aantreffen dat de melk van een andere soort drinkt. Voor mensen is echter niets te gek en dus vind je hier en daar verweesde diertjes gezellig aan de borst bij moeders van heel andere soorten. Wij oogsten zelfs op grote schaal de melk van een andere soort om er onze eigen jongen mee te voeden. Mensenvrouwen melken om er en kalf mee te voeden zul je minder gauw zien, hoewel zangeres Pink er haar hand niet voor omdraait. Waarom zouden zoveel mensen er dan toch problemen mee hebben dat mensenkinderen melk van andere dan hun eigen moeder mensenmelk krijgen? 22 november 2010

en

Melk van een andere moeder
Borstvoeding is al sinds jaar en dag de preferente voeding voor zuigelingen, dreumesen en peuters. De WHO beveelt aan dat elk kind de 1e 6 maanden van zijn leven uitsluitend borstvoeding krijgt, en daarna borstvoeding naast geschikte andere voeding tot zijn 2e verjaardag of daar voorbij. Veel mensen vinden dit een moeilijk te volgen advies, want wat nu als een moeder geen borstvoeding kan of mag geven? Het antwoord is simpel: melk van een andere moeder geldt ook als uitsluitend borstvoeding. Door de hele geschiedenis van de mensheid heen hebben vrouwen elkaars kinderen de borst gegeven als dat zo uitkwam of noodzakelijk was. In lange perioden en verschillende culturen werd dit zelfs een beroep: vrouwen verhuurden zichzelf, eigenlijk hun borsten, om kinderen van andere moeders te voeden. Deze vrouwen werden min of voedster genoemd. De melk van een andere mensenmoeder is altijd geschikter voor een kind dan de melk van een ander soort, zoals al dan niet bewerkte koemelk. Dit geldt ook als het kind van de min van een ander leeftijd is dan het zoogkind. En als de melk van een moeder veilig is voor haar eigen kind is ze dat ook voor een ander kind. Als moeders elkaars kinderen voeden, zullen zij ook elk afweerstoffen aanmaken die voor beide kinderen speciaal zijn aangepast. 23 november 2010

en

Donormelk
Bloed geven en ontvangen is een gerespecteerd gebruik. De donor geeft vrijelijk van wat hij in overvloed heeft en redt een leven. Veiligheidsmaatregelen zorgen ervoor dat eventuele risico’s zo ver mogelijk worden uitgesloten. Orgaan donatie ligt voor sommigen wat moeilijker, hoewel er weinigen zijn die indien nodig een donororgaan zouden weigeren. Als het aankomt op donor-moedermelk worden meer neuzen opgetrokken en wenkbrauwen gefronst, dat heeft kennelijk een hoge ‘’Yucky-factor’’. Maar moedermelk kan ook levens redden. Als voedsel voor een kind die van zijn eigen moeder geen of onvoldoende melk kan krijgen, maar ook als medicijn voor kinderen en volwassenen. Voor couveuse kinderen is het veel veiliger om enkel menselijke melk (eventueel aangevuld met een versterker uit menselijke melk) te krijgen dan kunstvoeding of zelfs moedermelk aangevuld met andere, niet-menselijke melk of versterkers. De sterke immunologische factoren in moedermelk maken het ook een zeer werkzaam middel in de strijd tegen allerlei vormen van kanker. 24 november 2010

en

Melkzusters
Het delen van melk kan net als het delen van bloed via een georganiseerd systeem gebeuren (melkbank, analoog aan bloedbank), maar ook op veel informelere manieren. In Nederland hebben we sinds 6 jaar het Moedermelk Netwerk. Dit is in principe een database waarin donor- en vraag moeders aan elkaar worden gelinkt. De donormoeder moet een bloedonderzoek ondergaan dat lijkt op dat wat bloeddonoren krijgen. De eenvoudigste manier van melk delen is wanneer twee vrouwen die elkaar kennen, buren, zussen, nichten, vriendinnen, …) waar nodig elkaar kind voeden of hun melk kolven voor de ander. In het dorp dat de wereld sinds internet is is de pool om melkzusters te vinden vergroot. Op Facebook is een grassroots beweging aan de gang (‘’Eats on feets’’ analoog aan ‘’Meals on wheels’’- ‘tafeltje-dekje’) waar vragende en donerende vrouwen elkaar kunnen vinden. De oprichtster van FOW benadrukt wel het belang van het kennen van de donor op gezondheidsgebied om het overbrengen van ziekte via donormelk te voorkomen. 5 november 2010

Moedermelk Netwerk
Sophia Moedermelkbank (dit is inmiddels een verouderde link, omdat de Moedermelkbank verhuisd isnaar het AMC in MAsterdam. De nieuwe link is: Nederlandse Moedermelkbank
Eats on Feets (NL)
Sandra Sullivan S, Richard J. Schanler RJ, et al: An Exclusively Human Milk-Based Diet Is Associated with a Lower Rate of Necrotizing Enterocolitis than a Diet of Human Milk and Bovine Milk-Based Products. The Journal of pediatrics 2010, 156(4):562-567.
Megan Doyle: Use of Human Milk as Cancer Therapy; Breast Milk Helps Reduce Cancer-Related Symptoms. Apr 27, 2009 http://www.suite101.com/content/use-of-human-milk-as-cancer-therapy-a113100
Thorley V. Sharing breastmilk: wet nursing, cross feeding, and milk donations. Breastfeed Rev. 2008 Mar;16(1):25-9.
Binns CW, Fraser ML, Lee AH, Scott J: Defining exclusive breastfeeding in Australia. Journal of Paediatrics and Child Health 2009, 45(4):174-180
Thorley V: Breasts for hire and shared breastfeeding: wet nursing and cross feeding in Australia, 1900-2000. Health History. 2008;10(1):88-109.
Thorley V: Mothers' experiences of sharig breastfeeding or breastmilk co-feeding in Australia 1978-2008. Breastfeed Rev. 2009 Mar;17(1):9-18.
http://www.youtube.com/watch?v=HcmfHZuJe0E&feature=fvst
http://www.growingyourbaby.com/2008/08/27/kate-garraway-raises-the-cross-breast-feeding-issue-again/
http://www.metro.co.uk/news/40405-pig-suckles-milk-from-cows-udders
http://eco-health.blogspot.com/2008/09/got-breast-milk-interspecies-suckling.html
http://www.stuff.co.nz/life-style/blogs/four-legs-good/3083733/When-mum-is-a-different-species

Klapkamille

Foto: Centaurs zoals verbeeld in de verfilming van de boeken over Harry Potter, tovenaar.

Terwijl ik dit schrijf, op de eerste dag van de zomer, kijk ik uit over mijn tuin vol met verregende pioen-klaprozen. En gewone klaprozen, en kamille. En bijen, die ondanks de dreigend donker worden hemel, druk doende zijn met het verzamelen van nectar en al doende het stuifmeel van bloem naar bloem verplaatsen. Met evenveel liefde als voor de gekweekte grote, dikke klaprozen, bezoeken de bijen de bescheiden gewone klaprozen en de kamille. Het stuifmeel nemen ze mee tussen de verschillende variëteiten en soorten. Dat geeft niet, als het stuifmeel niet past op de ontvangende bloem, wordt het gewoon genegeerd. Misschien proberen de beide variëteiten klaproos wel of ze passen. Dat mag, ik ben benieuwd of ik volgens jaar een tussenvorm in mijn tuin heb. Waar ik niet bang voor ben, is dat ik kamillerozen krijg of klapkamille. Want dat past zeker weten niet, ook al deponeren 100 bijen kamille stuifmeel op de klaprozen en 100 andere bijen klaproosstuifmeel op de kamille. En zo hoort dat ook.

Sommige mensen zien dat anders. Die proberen of ze de blauwdrukken van verschillende soorten niet over elkaar heen kunnen leggen en ze dwingen elkaar te accepteren. Of ze proberen stukjes van de blauwdruk uit te gummen en er een stukje van een andere voor in de plaats te plakken. Of alleen uitknippen, weg gooien en de randjes aan elkaar plakken. Het doel hiervan is niet om zomaar leuke nieuwe ontwerpen te maken, maar om producten te creëren die meer geld opleveren. Zoals bijvoorbeeld een heel erg heftig giftig onkruidbestrijdingsmiddel maken en dan het gewas dat je wel wilt behouden zodanig verknippen en beplakken dat het niet dood gaat van dat gif. Of een koe maken die menselijke componenten in haar melk maakt.

Van nature zal een koe nooit menselijke elementen in haar melk maken, want wat heeft haar kalf daar nu aan. Tenzij ze natuurlijk zou kruisen met een mens en een kind met menselijke genen zou krijgen. Maar dat kan niet. Want, net als bij het kamille stuifmeel op de klaproos stamper, zal mensenzaad in de koe worden genegeerd. En zo hoort dat ook. Koeien met mens eigenschappen of entiteiten die voor de helft (zeg alles vanaf de staart tot de aanzet van de hals) bestaan uit een dier en voor de andere helft (zeg vanaf de kruin tot net boven het bekken) een mens, horen thuis in de wereld van fabels en fantasy. Daar kun je leuke verhalen over schrijven, maar in het echt wil je ze niet tegenkomen.

Mensenmelk is melk die door een mens voor een mens wordt gemaakt. Net als koeienmelk melk is die door een koe voor een koe wordt gemaakt. Hetzelfde geldt voor geiten-, paarden-, kamelen- of ezelsmelk. Knutselen aan de melk, of aan het dier dat de melk maakt, verandert de melk nooit zodanig dat deze precies past bij een ander dier. Het idee dat dat wel mogelijk zou zijn hoort thuis in dezelfde wereld waarin centaurs en eenhoorns leven.

Eurolac Flits! met label of zoekterm genetische manipulatie, DNA,  soortspecifiek, moedermelk.

Soort

Foto: Natasha Henstridge als Sil, een mens-alien hybride met een afwijkende fysiek en afwijkend gedrag in  Species (1995)

In de zoektocht naar vervangers voor borstvoeding wordt over het algemeen vooral gezocht naar een vervanging voor de melk. De andere aspecten van borstvoeding worden dan vergeten en zo is een kind zonder borstvoeding dubbel de dupe. Borstvoeding bestaat uit een proces en een product. Beide aspecten dragen bij aan het leggen van een degelijke basis voor een gezonde groei en ontwikkeling van alle aspecten van het kind. Lichaam, geest en ziel. Fysieke, mentale en emotionele groei en ontwikkeling. Door alleen de melk te vervangen, biedt je niet alleen een inferieure voeding, maar onthoud je het kind ook alles van het proces van borstvoeding. Het proces heeft invloed op de fysieke ontwikkeling van het kind (met name de musculatuur en vorm van zijn gezicht en onderste helft van het hoofd), maar ook van zijn intellectuele en psychische ontwikkeling. Het kost erg veel extra moeite om die aspecten te compenseren wanneer het kind niet aan de borst wordt gevoed. 

Het vervangen van het product, de melk, is minstens even moeilijk. Welk grondproduct je ook kiest (koe, paard, geit, schaap, amandel of sojaboon) en hoeveel je er ook aan knutselt, het komt nooit ook maar in de buurt van de rijk gevarieerde samenstelling van moedermelk. Nooit in de buurt van die specifiek op de menselijke ontwikkeling gerichte samenstelling van macro- maar vooral micronutriënten. En dan hebben we het maar even niet over de levende cellen, de antistoffen en de hormonen. Die zitten ook allemaal in rauwe dierenmelk, maar dan speciaal voor die soort gemaakt en bedoeld en werkzaam*.

Die melk moet, om het maar even kort samen te vatten, soort-specifiek zijn. Specifiek bedoeld en op maat gemaakt voor de soort die het drinkt. Plantenmelkachtige substanties vallen dus biologisch gezien bij voorbaat al af. De melk die wij geneigd zijn te gebruiken komt van kuddedieren met een getrapte spijsvertering (herkauwen). Deze melk is relatief makkelijk te oogsten en de dieren zijn eenvoudig te domesticeren. Dat zijn de belangrijkste redenen vóór het kiezen van deze melksoorten. In andere culturen geldt dit voor de melk van andere rundersoorten zoals bizon of jak, paarden, ezels, en kamelen. Hoewel paarden en ezels geen herkauwers zijn, hebben ze wel een spijsvertering die anders is dan die van de mens en het zijn eveneens kuddedieren.

Kuddedieren hebben als belangrijkste overlevingskenmerk dat zij worden beschermd door het leven in groepen en de mogelijkheid om als groep hard weg te kunnen lopen. Zij hebben dus lange poten nodig, een sterk skelet, veel spiermassa en een goed uithoudingsvermogen. Dat vergt voor de jongen een speciale voeding. Ze worden geboren met buiten-proportie grote poten, maar moeten vrij snel nog langere poten krijgen en vooral in het geheel veel sterker worden, en een grote uitbreiding van het skelet en de spieren om dat skelet te bewegen, krijgen. Daarom hebben ze erg veel eiwitten in de melk en grote hoeveelheden kalk. De kalk moet gepaard gaan met specifieke andere mineralen en vitaminen om optimaal gebruikt te kunnen worden in de gegeven setting. Het is een ‘’sterke’’ melk, die een stevige spijsvertering nodig heeft om verwerkt te kunnen worden.

Kuddedieren, die daarnaast ook herkauwers zijn, hebben een extra sterke spijsvertering en de jongen zijn daardoor in staat om vooral goed het eiwit caseïne te verwerken. Caseïne is een uiterst taai eiwit, dat speciale enzymen nodig heeft om verteerd te kunnen worden. Deze enzymen worden in een speciale maag afgescheiden in de dieren wiens melk van nature veel caseïne heeft. De spijsvertering van mensenbaby’s is niet zo sterk als van kuddedierbaby’s en nergens wordt in afdoende mate het caseïne verterende enzym afgescheiden. Herkauwersmelk is een van de moeilijkste soorten om te verteren voor mensenkinderen. Niet-herkauwende kuddedieren hebben weliswaar melk die minder zwaar te verteren is, maar die allerlei dingen erin heeft die mensenkindjes niet nodig hebben en allerlei andere dingen mist die ze juist wel erg hard nodig hebben.

We zouden dus op zoek moeten naar dieren, die een voedselkeuze en liefst ook een bestaanswijze hebben, die met die van ons overeenkomt. Mensen zijn, af te lezen aan het gebit, alleseters, met een lichte voorkeur voor plantaardig voedsel. Dat lijkt wel wat op sommige beren en iets minder op hondachtigen (die zijn alleseters met een voorkeur voor dierlijk). Hondachtigen zijn echter wat betreft de zorg voor het nageslacht nestblijvers. Zij verbergen de jongen in een nest en komen op gezette tijden voeden. Mensen zijn dragers en zij hebben van nature hun jongen steeds bij zich en voeden om de haverklap en dan nog eens. Beren zijn geen dragers, maar wel houden ze winterslaap en in die tijd zijn de jongen voortdurend in direct lichamelijk contact met de moeder. Berinnen hebben hun borsten ook net als mensenvrouwen tussen de voorste ledematen zitten. Berenmelk zou dus best geschikt kunnen zijn. Maar ja, ga jij moeder Beer melken?

De enige diersoorten die echt een beetje bij de mens in de buurt komen zijn natuurlijk andere primaten. Zij hebben zorggedrag dat op het onze lijkt en zijn alleseters met een voorkeur voor plantaardig voedsel (meestal). Maar ja, net als bij de vorige soort, blijft de vraag: ''Ga jij de kolf aan moeder Gorilla hangen?''.

*) Vergis je niet: in melk van genetisch gemanipuleerde dieren die zogenaamd mensenmelk maken zitten door die genetisch manipulatie misschien 1, 2 of zelfs wel 10 stofjes van humane oorsprong. Van de ongeveer 600 die er tot nu toe geïdentificeerd zijn.

Zorg

Foto: (links) Daniel Radcliffe als David Copperfield en Maggie Smith als Betsey Trotwood in  David Copperfield  (1999) en rechts als Harry Potter en Professor Minerva McGonagall in   Harry Potter and the Prisoner of Azkaban (2004)

Het voorgaande stukje ging over de consequenties van niet-soortspecifieke zorg en voeding. Dat is voor velen nogal confronterende taal. Logisch, want dat is niet iets wat je graag wilt horen, wanneer je andere keuzes hebt gemaakt. Of hebt moeten maken. Het leven presenteert zich niet altijd op de manier die je graag zou willen en soms voel je je met de rug tegen de muur staan en gedwongen keuzes te maken die je niet wilt maken. Of de opties, die in het algemeen de voorkeur hebben, lijken niet in jouw omstandigheden te passen of te passen binnen jouw mogelijkheden en beperkingen. Maar het leven komt zoals het komt en als het niet kan zoals het moet, dan moet het zoals het kan. Gelukkig speelt mijn geliefde actrice Maggie ook rollen die duidelijk laten zien dat je tot prima resultaten kan komen als je goed je best doet bij het roeien met de riemen die je hebt. 

Ik schrijf met enige regelmaat over soortspecifieke voeding en soortspecifieke zorg. Soortspecifiek wil zeggen op de manier die speciaal voor die soort is ontworpen, ontwikkeld en vastgelegd in het DNA. Voor het overleven van de soort is die manier de meest profijtelijke, de meest zekere, de meest passende. Daaruit vloeit voort dat die manier ook voor het individu de voorkeur heeft, het beste werkt, het makkelijkst tot de gewenste resultaten leidt. Meestal. Voor de meesten. Over het algemeen. Maar niet voor elk individu. Elk specimen van elke soort komt als uniek exemplaar ter wereld; hoe hoger de soort, hoe meer dit geldt. Elk individu heeft kleine variaties op het grondmodel. Sommige van die variaties maken het worden gevoed en verzorgd op de soortspecifieke manier een uitdaging. En elk individu komt ter wereld in unieke omstandigheden met unieke individuen die voor de eerste voeding en zorg verantwoordelijk zijn. Ook hier weer geldt, dat hoe meer ontwikkeld de soort, hoe groter de variatie. Zelfs tot aan het punt van niet meer compatibel zijn. En wat dan met die soortspecifieke voeding en zorg?
De variaties, binnen de context die nu onderwerp van bespreking is, in de soort Homo Sapiens zijn voor een groot deel niet fysiek, maar mentaal, sociaal en emotioneel. Wanneer het grote aantal niet compatibele zogers en zorgers werkelijk zo groot was als het soms lijkt te zijn, was de soort allang uitgestorven. Wanneer meer dan enkele procenten van individuen falende primaire reproductieve systemen hebben, is de soort tot uitsterven gedoemd. In zoogdieren is de lactatie een primair reproductief systeem, dat het in voldoende individuen gewoon moet doen. Het is mogelijk dat dat in mensen een kleiner percentage kan zijn, omdat wij omweggetjes en achterdeurtjes hebben om het nageslacht toch te voeden en verzorgen als de moeder niet lacteert, maar toch niet tot de epidemische aantallen die het nu soms lijken te zijn. De meeste gevallen van falende lactatie zijn dus gebaseerd op het primair niet kiezen voor borstvoeding, het ervaren van schijnbaar onoplosbare problemen, het ‘’niet op kunnen brengen’’, een demotiverende omgeving en gebrek aan effectieve steun en informatie en vooral allerlei combinaties van deze factoren.
Met uitzondering van het primair niet kiezen voor borstvoeding, kan de moeder over het algemeen niet verantwoordelijk worden gesteld voor het niet werken van de borstvoeding. En zelfs bij dat primair niet kiezen kunnen er factoren meespelen die die keuze voor de ouders onvermijdelijk maakt of lijkt te maken. Het is evenmin de schuld van het kind. Het kind heeft, zoals in de vorige bijdrage al werd gesteld, niets te kiezen of te willen; voor hem wordt gekozen. Het antwoord op de schuldvraag moet worden gezocht in het complex van de omstandigheden. Voor zover het de voeding betreft. De soortspecifiek manier van zorgen is een andere kwestie. Soortspecifieke zorg kan desnoods volledig los staan van de voeding, met ander woorden: ook kinderen die niet soortspecifiek worden gevoed, kunnen wel soortspecifiek worden verzorgd. Dat kan wat meer moeite kosten en wat meer bewustzijn van de verzorgers vragen, maar het kan wel. En vrijwel iedereen kan dat, er zijn weinig speciale gereedschappen voor nodig. Alleen liefde en een beetje vastberadenheid. Mogelijk ook een stevige dosis eigenwijsheid om tegen de stroom van de mainstream opvoedingsadviezen in te gaan.
Soortspecifieke zorg voor een mensenkind betekent voornamelijk ervoor zorgen dat het kind nooit alleen is, maar vrijwel voortdurend in direct fysiek contact met een mens. Een tweede, even belangrijk, aspect is het leren herkennen van en adequaat reageren op de signalen van het kind waarmee hij vertelt wat hij nodig heeft. Het lichamelijk contact is een fysieke en emotionele behoefte van het kind. Voor de verzorger faciliteert het fysieke contact het aangaan van de relatie en het groeien van de liefde voor het kind. Die relatie en die liefde zorgen voor het ontwaken en ontwikkelen van de opmerkzaamheid, die nodig is voor het herkennen van de signalen van het kind en de wil daarop adequaat te reageren. Het mooie is dat voor dit hele proces geen speciale gereedschappen nodig zijn, want elk mens heeft, ingepland in zijn bouwplan, de systemen die dit mogelijk maken. Mogelijk zijn de enige mensen, die deze gereedschappen niet hebben, niet of moeilijk kunnen gebruiken, zij met een psychische stoornis die tot sociaal onvermogen leidt.
Ook moeders die zelf, om welke reden ook, niet in staat zijn om borstvoeding aan hun kind te geven, kunnen naast soortspecifieke zorg, ook soortspecifieke melk* aan hun kind geven. Als borstvoeding niet lukt en de moeder kan zelf geen of onvoldoende melk afkolven, hoeft haar kind geen melk van een andere soort te krijgen, maar is er altijd de optie van donormelk. Veel mensen hebben een afwijzende reactie, de eerste keer dat ze van deze optie horen. Ik heb me het hoofd gebroken over het waarom hiervan. Vrijwel niemand heeft deze reactie als het gaat om bloed of organen van een ander mens (liever een mensenhart dan een varkenshart, dacht ik zo), maar melk van een ander mens lijkt vies te zijn. Ik zou moeders toch met klem willen adviseren zich over deze eerste, afwijzende reactie heen te proberen zetten en er serieus over na te denken. Lees nog eens terug in deze pagina's over soortspecifieke melk en de risico’s van geen borstvoeding. die risico’s gaan vrijwel allemaal over de melk die al dan niet geschikt is voor menselijke consumptie.
Soortspecifieke voeding en zorg, want als het kind mocht kiezen, dan wist-ie het wel.
*) Over donormelk:

• Zachte S: Jakkes, donormelk!, Kiind, 2010
• Moedermelknetwerk
• Kleintjes S: Eats on Feets Global borstvoeding voor alle kinderen!

Eurolac Flits! met label risico van geen borstvoeding, soortspecifiek, zorgen. Deze links leiden naar een lijst met blogs met dit label, klik op de plaatjes in de linkerzijbalk voor meer verhaaltjes.

Vetmesten

Foto: Maggie Smith als Joyce Chilvers en  Liz Smith als Joyce's Mother in  A Private Function (1984)
Varkens zijn genetisch zo ingesteld dat zij makkelijk voorraden aanleggen voor moeilijke tijden. Ze gaan economisch om met de beschikbare energie en kunnen vrijwel alles verteren en te gelde maken. Ze zijn niet kieskeurig, hoewel ze zo hun voorkeuren hebben, en zijn daarom ook bij uitstek geschikt voor mensen die een voedsel voorraad willen aanleggen en hun voedselafval en –resten niet willen verspillen. Een varken is een goede manier voor hergebruik van voedsel en investering in voedsel voor de toekomst. En wat het varken dan zelf nog heeft aan afval is prima mest voor de moestuin. Geen wonder dus dat mensen in tijden van voedselschaarste graag een varken houden, als het moet stiekem en met een paar mensen samen. Aan het varken zelf wordt niet gevraagd of hij vetgemest wil worden, die heeft het maar te aanvaarden. Aan de bijl  wordt ook niet gevraagd of hij de boom wil omhakken, noch wordt de boom gevraagd of hij wil worden omgehakt. Gereedschap en verbruiksmiddelen hoeven geen mening te hebben.
De mens lijkt in veel opzichten op het varken. In principe alleseters, zij het met enkele voorkeuren, kunnen ze vrijwel alles op de een of andere manier wel verwerken. Wat niet wordt verwerkt wordt opgenomen en weggestouwd of het wordt afgevoerd. Beide zijn meesters in aanpassing en werken met het gegeven gereedschap in de gegeven omstandigheden. Dat omnivoorschap en dat aanpassingsvermogen zijn redenen waarom mensen en varkens overlevers zijn, anders dan bijvoorbeeld de panda met zijn zeer gespecialiseerde dieet en leefomstandigheden, en niet te vergeten zijn kieskeurigheid met voortplantingsactiviteiten. Mensen en varkens hebben van dat laatste ook geen last. Maar dat wil niet zeggen dat het allemaal gezond is, niet voor het vetgemeste varken en niet voor de mens.
Mijn wijze Grootmoe zei het al: ‘’Mensen? Da’s net onkruid, niet kapot te krijgen!’’ En ze had ergens wel gelijk, we gaan er niet zo gauw ergens aan dood, maar we worden er vaak ook niet direct beter van en we blijven er ook niet altijd echt gezond van, van dat alles-eten. Hoe jonger de mens, hoe gevoeliger voor aantasting van de gezondheid, de heelheid. Maar die gevoeligheid is lang niet altijd goed waarneembaar en de effecten volgen niet altijd direct op de inname van ongeschikte voeding. Bij de meeste kinderen gaat het lichaam manmoedig aan de slag om het niet echt geschikte voedsel om te zetten in bruikbare energie en bouwstoffen. Dat is hard werken, maar het lukt de meeste kinderen uiteindelijk wel er voldoende voedingsstoffen en brandstof uit te halen om te groeien, zich te ontwikkelen en zelfs te gedijen. Afgezien van de kinderen die direct allerlei symptomen van afwijzing vertonen (allergie, darmklachten, infecties van de luchtwegen en andere), lijkt het gros van de kinderen die ongeschikt voedsel krijgen het er best goed op te doen.
Nauwkeurige vergelijking van gezondheidsgegevens van kinderen de worden gevoed met geschikt voedsel (voor mensenkinderen is dat de eerste zes levensmaanden enkele humane melk) en met ongeschikt voedsel (kunstmatige zuigelingenvoeding op basis van niet-humane melk, huisgemaakte substituten, vast voedsel voor de aangewezen leeftijd en andere) laat zien dat in de tweede groep het aantal infecties van luchtwegen en darm tijdens de babyperiode vaker voorkomen, dat er meer doktersbezoeken en ziekenhuisopnames zijn en een hogere incidentie van wiegendood. Daarnaast blijkt bij het bestuderen van de gegevens over langere termijn dat in die tweede groep later meer obesitas voorkomt en meer van de aan obesitas gerelateerde ziekten, en meer mensen die bepaalde vormen van kanker en sommige auto-immuunziekten krijgen, hoorden als baby in de tweede groep, dus de groep die niet werd gevoed met geschikte voeding.
Een complicatie bij het opmerken en interpreteren van deze gegevens, is dat enkele decennia lang zoveel kinderen de ongeschikte voeding kregen ( en de op niet soort-eigen manier werden verzorgd), dat de afwijking van de biologische norm als norm werd genomen (''Ik kreeg kunstvoeding en ben er ook goed groot op geworden.''). Die complicatie zien we ook bij varkens. Wij denken dat varkens smerige, luie beesten zijn die smerige dingen eten en in de smerige bagger liggen te draaien. In werkelijkheid zijn varkens in hun natuurlijke staat actieve dieren die ook redelijk schoon op zichzelf zijn. Als ze kunnen kiezen eten ze ook liever geen smerige bagger. Maar ja, aan het varken wordt niets gevraagd.
Mensenkinderen horen niet om de haverklap verkouden te zijn en middenoorontsteking te hebben. Ze horen door de bank genomen vrolijk en gezond te zijn met nu en dan een kinderziekte ertussendoor. Als ze gezond zijn (doordat ze op de goede manier verzorgd zijn en op een passende manier met geschikt voedsel zijn gevoed) komen ze die kinderziektes over het algemeen ook goed door. Niet dat ze verder nooit ziek zijn, natuurlijk niet, maar ze zijn minder vaak en minder erg ziek dan kinderen die ongeschikt voedsel en zorg krijgen. Als het kind kon kiezen zou hij liever het voor hem op maat gemaakte soort-eigen voedsel op de speciaal voor hem bedoelde soort-specifieke manier krijgen. Maar ja, aan het kind wordt niets gevraagd.
Eurolac Flits! met label soortspecifiek, obesitas, diabetes, allergie. Deze links leiden naar een lijst met blogs met dit label, klik op de plaatjes in de linkerzijbalk voor meer verhaaltjes.

Geluk

Foto: Mijn twee lieve oude honden, wachtend tot ik weer tijd heb voor hun soortgebonden zorg.
Belofte maakt schuld. Ik beloofde de studenten lactatiekunde gisteren dat er vandaag een flitsende blog zou zijn. En daar zit ik nu te staren naar een maagdelijk onbeschreven blad. Inspiratieloos. Groggy. Soepogen. Wattenhoofd. Zelfs Muse op de achtergrond helpt niet. De wat groenig-grijs gekleurde morgenstond heeft vandaag ook al geen goud in de mond. Maar er wacht een boel werk, dus hop-hop, kom nu maar op met die inspiratie. ~*trommelt met de nagels op het bureau*~ Zal ik eerst mijn nagels even doen? Als ik er zo goed mee kan trommelen zijn ze eigenlijk te lang. Nee-nee, dat is uitstelgedrag. Schrijven moet je, en daarna je achterstallige email verwerken, vragen beantwoorden, dan de administratie die je van het weekend al had moeten doen en de stapel bestellingen die zich heeft opgehoopt na een dag winkelsluiting. En cursusvoorbereidingen. En schrijven aan je boek. Hop-hop. ~*…*~*~*…*~
Als ik voor een baas werkte, stond die nu wel achter me te porren. Maar ik ben eigen baas, dus ik kan alleen maar mezelf porren en door mezelf gepord worden. Ik sluit een compromis met mezelf: blog schrijven, nu eerst, dan de mail en vanmiddag de bestellingen. Dan mag ik tussendoor even op de bank met een boek. Goeie baas heb ik toch wel, met prima secondaire arbeidsvoorwaarden. Een moeder met een afhankelijke baby is ook eigen baas en die kan zich eigenlijk nooit zo’n baal-dagje veroorloven. Een baby vraagt namelijk nogal wat. Een baby is namelijk nog niet zelfvoorzienend en zelfredzaam, die heeft daar zijn moeder voor nodig. Mensen zijn wel eens geneigd die baby veeleisend te noemen en ze vinden dat voor zo’n klein mens eigenlijk nogal veel van het goede. Net komen kijken en dan al zoveel noten op je zang.
Helemaal eerlijk is dat niet, maar helemaal waar is het ook niet. Een pasgeboren mensenkind heeft onvoorstelbare vermogens om voor zichzelf te zorgen. Alles wat hij daarnaast nodig heeft is de juiste omgeving en toegang tot wat hij nodig heeft. En laat die omgeving nu precies dat zijn wat hem toegang geeft tot wat hij nodig heeft. Zo simpel als wat: aan de borst en in de armen van zijn moeder. Die van zijn vader voldoen ook een heel eind, ware het niet dat hij daar geen eten vindt of bescherming tegen ziekteverwekkers. Hij vindt er wel voeding voor zijn ziel en bescherming tegen grotere aanvallers. Het mooie is dat het verlenen van die dienst aan hun kind ouders nauwelijks iets kost aan tijd, geld of inspanning. Want terwijl het kind tegen hun lichaam aan ligt gaan zij gewoon verder en doen hun eigen ding. Toegegeven, het leren hem te voeden kost de moeder in de eerste levensdagen en misschien weken enig werk, determinatie en oefening, maar daarna moet dat dat van een leien dakje gaan*.
Ouders hebben wel eens het gevoel dat zij zichzelf opofferen voor de behoeften van hun kind of dat dat toch van hen wordt verwacht. Het idee dat je de belangen van een ander boven die van jezelf zou moeten stellen is soms moeilijk te verteren. Hoe kom je dan nog toe aan zelfverwezenlijking? Wat met je eigen behoeften, moeten die niet voldaan worden? Mensen met een kinderwens zouden er goed aan doen zich deze dingen op voorhand af te vragen. Een mens op de wereld zetten is namelijk van een iets andere orde dan een herinrichting van je huis of de keuze voor een nieuwe auto. Besluiten dat je een kind wilt krijgen (nee, we nemen er geen, we willen er graag een krijgen; een hond neem je, je meubels en speeltjes koop je, een kind krijg je) is een volledig vrije, eigen keuze. Maar voor iemand die keuze maakt, moet er goed over worden nagedacht wat die keuze inhoudt, wat erbij hoort. Want een mens op de wereld zetten, betekent dat je de verantwoordelijkheid hebt voor dat mens, zolang dat mens zelf die verantwoordelijkheid niet kan dragen. En dat duurt toch gauw een jaar of achttien.
Van dieren wordt verwacht dat zij goed en passend bij hun natuurlijke leefwijze en behoeften worden behandeld. Het simpele aanvoeren van voedsel en afvoeren van afval wordt algemeen niet als goede en passende zorg voor dieren gezien. Voor een mensenkind is dat het ook niet. De zorg voor een mensenkind vergt veel meer dan dat en soms vergt het ook dat de zorger haar eigen behoeften even niet laat prevaleren boven die van het kind. Dat hoort bij de verantwoordelijkheid die is genomen. Dat is niet altijd leuk. Gelukkig geeft dat niet. Niet alles in het leven hoeft altijd leuk te zijn. Het leven hoeft niet te bestaan uit een eindeloos en ononderbroken genieten. Niemand heeft je dat ooit beloofd, of ooit mogen beloven. Wanneer dat als feit wordt geaccepteerd (kom op, je bent een grote meid nu, volwassen mensen kunnen dingen accepteren die minder leuk lijken) en de volwassen zorger, die zelf koos voor de verantwoordelijkheden horend bij het geven van leven, inderdaad haar eigen behoeften even achterstelt bij die van haar kind, dan kan zo maar eens blijken dat dat nu juist uiteindelijk het grootste geluk kan geven, de grootste voldoening, het intiemste genieten.

*) Zoek bijtijds gespecialiseerde hulp als het er binnen een paar dagen naar uitziet dat er problemen zijn die je niet zelf met wat oefening kunt oplossen. Pijn bij het voeden, een huilend kind en onvoldoende groei zijn altijd tekenen dat hulp nodig is. Stel het niet uit, denk niet dat ze je een aansteller of overbezorgde moeder zullen vinden. Dat mogen ze vinden, maar dat wil niet zeggen dat jij geen hulp nodig hebt. Vraag die hulp. Accepteer die hulp. Je hoeft niet je tanden op elkaar te zetten en het zelf uit te zoeken.

Vegetariër

Foto: ‘’Vegetarische’’ vampiers: Filmische verbeeldingen van vampiers die geen mensenbloed drinken en daarmee hun slachtoffer doden, of dat althans proberen, en ervoor in de plaats dierenbloed, donormensenbloed of synthetisch bloed drinken. Vanaf linksboven met de klok mee: Nikki Reed als Rosalie Hale in de verfilmingen van Stephenie Meyer's  Twilight Saga, Alexander Skarsgård als Eric Northman in de TV serie True Blood op basis van de Sookie Stackhouse novellenreeks van Charlaine Harris, Alex O'Loughlin als Mick St. John in de TV serie Moonlight, en Aidan Turner als Mitchell in de Britse TV serie Being Human
Over weinig dingen worden zulke verhitte, felle en soms vuile discussies gevoerd als over borstvoeding versus kunstvoeding. Naast nog enkele ouderschapsthema’s, en thema’s over de beslissingsbevoegdheid aangaande  leven en dood, mag ook het onderwerp vegetarisme zich binnen deze elitegroep van discussiestarters scharen. Eigenlijk is het vreemd dat het onderwerp ‘’wat is het geëigende voedsel voor de mens’’ überhaupt tot discussie kan leiden. Bij elke andere levensvorm is het duidelijk en onbediscussieerbaar wat de primaire en eventuele secundaire voedselbronnen zijn. Planten nemen opgeloste mineralen en dergelijke op uit de grond en halen energie uit zonlicht. Sommige planten, die daarvoor speciaal zijn toegerust, eten dierlijke materialen. Bij dieren is aan hun kaken, gebit en maagdarmsysteem over het algemeen duidelijk af te lezen wat zij eten. Geen enkele leeuw zal zich afvragen of hij misschien af moet zien van de antilopelammetjes en liever gras en bladeren gaan eten, evenmin als de antilope zich aan de leeuwenwelp zal wagen.
Mensen zijn, af te lezen aan hun gebit en maagdarmsysteem, alleseters, vergelijkbaar met beren en varkens. En chimpansees, natuurlijk. De mens is geen simpele carnivoor of herbivoor, maar een omnivoor. We eten eigenlijk zo’n beetje alles wat niet regelrecht giftig is (en soms zelfs dat), maar kunnen niet goed overleven op een eenzijdig dieet van alleen vlees of alleen puur plantaardig materiaal. Plantaardig materiaal voorbereiden door koken en fermenteren maakt het beter toegankelijk zodat het meer voedingswaarde heeft(Wrangham&Conklin-Brittain, 2003), maar sommige essentiële nutriënten kunnen wij niet zelf maken in ons lichaam en zijn alleen uit dierlijke bron verkrijgbaar. Aan de andere kant kunnen we ook niet zonder plantaardige voedselbronnen. Zelfs notoire carnivoren eten plantaardig materiaal. Soms rechtstreeks, zoals katten die gras eten om te braken, meestal door het eten van de inhoud van de maag en darmen van hun prooidier. Daarin zitten gefermenteerde en voorverteerde plantaardige voedingsstoffen die ook voor pure carnivoren essentieel zijn.
De heftigste discussies gaan dan ook niet over de vraag of de mens van nature een herbivoor, cq. vegetariër of veganist is, maar of we het ons ethisch gezien kunnen veroorloven dieren te gebruiken als voedsel, met name in het licht van de gangbare dierhouderij en de voedselverdeling over de wereld. Ethisch gezien is er niets op tegen om dat te eten wat van nature voor je bestemd is; niemand zal het de wolf uit ethische motieven verwijten dat hij konijnen eet. Mensen zijn zo ontworpen en geëvolueerd dat zij dierlijke voeding nodig hebben voor gezonde groei, ontwikkeling en gezondheid. De ethische discussie zal er dus over moeten gaan of je dieren mag houden en, zo ja, of daarvoor regels moeten worden opgelegd. Bijvoorbeeld regels over de manier waarop dieren worden gehouden en geëxploiteerd. Of over de hoeveelheid dierlijk voedsel die wij nodig hebben.
De discussie over moeder versus poeder, borst versus fles, origineel versus substituut gaat niet over de ethiek van het natuurlijke voedsel. Borstvoeding geven en krijgen is de natuurlijke manier van voeden van elk zoogdierenjong, herbivoren, omnivoren en carnivoren. Wat hun latere voedingsvoorkeuren ook zullen zijn, voor het zogen wordt niets en niemand uitgebuit, verwond of gedood. Het vermijden van het natuurlijke voedsel heeft in het geval van de voeding van zuigelingen geen ethische voordelen. Wanneer het houden van dieren om hun eetbare delen te kunnen oogsten (eieren, melk of vlees) als onethisch wordt gezien, dan zou je het onthouden van borstvoeding voor een zuigeling om dezelfde reden als onethisch kunnen aanmerken. Het ontkent namelijk de natuurlijke manier van leven van het kind, zijn natuurlijke voeding en verzorging.
Wat je eet is soort-specifiek bepaald en dat geldt ook voor de voeding van de zuigeling. Argumenten om toch voor een alternatief te kiezen gaan niet om ethiek en ook nooit (een hoogst zelden voorkomend onvermogen tot het verwerken van moedermelk daargelaten) over het kind en zijn gezondheid en welzijn. Als het aan het kind lag, zou het er nooit voor kiezen een ''vegetarisch vampier'' te worden door af te zien van het keer op keer leeg drinken van zijn moeder's borst.
 Wrangham R, Conklin-Brittain NL:  ‘Cooking as a biological trait’, Comparative Biochemistry and Physiology Part A: Molecular & Integrative Physiology, 2003, 136(1):35-46

Melk

Foto: Sean Penn als Harvey Milk en James Franco als Scott Smith in Milk
Heb ik het eigenlijk wel eens over melk gehad? Ik denk het wel, nu en dan. Ik wil het er graag nog eens over hebben voor een keertje. Melk is namelijk belangrijk. Melk is zo belangrijk dat er een hele groep dieren naar is vernoemd. Nu ja, niet naar melk, maar naar de organen waarin melk wordt gemaakt. Wat wij in de dagelijkse taal zoogdieren noemen (genoemd naar het drinken of te drinken geven van melk uit de organen waarin de melk wordt gemaakt) heet op zijn zondags (en omdat het vandaag zondag is willen we ook de zondagse naam wel eens gebruiken) Mammalia. Mammalia is de naam voor de groep diersoorten die mammae hebben waarin de vrouwelijke exemplaren melk maken om hun jongen mee te voeden. Mamma is Latijn en betekent borst; mammalia komt van mammalis en dat betekent ‘’van de borst’’. Mamma betekent natuurlijk ook moeder. Heet een borst mamma omdat een moeder zo heet of heet een moeder mamma omdat ze mammae heeft? Ik ga voor de verklaring dat moeder mamma heet op basis van de eerste klankvormingen van een kind.
Genoeg over de container, terug naar de inhoud. Melk. Melk is een meestal wit of wit-achtig gekleurde vloeistof, die in de melkklieren van vrouwelijke zoogdieren wordt samengesteld uit voor de jongen van die soort noodzakelijke nutriënten en beschermende stoffen. Alle melk bestaat uit water, eiwitten, vetten, koolhydraten, vitaminen, mineralen, sporenelementen en beschermende stoffen in hoeveelheden en verhoudingen die specifiek voor elke soort zijn bepaald. Melk is het meest complete voedingsmiddel; in feite is melk het enige voedingsmiddel dat geheel in zijn eentje een individu kan voeden en gezond houden. Daar zijn natuurlijk wel voorwaarden aan verbonden. Het moet de melk zijn die voor de eigen soort is ontworpen. Het moet in voldoende mate worden geconsumeerd. Voor de jongen in de zoogleeftijd is het geen enkel probleem. Voor oudere jongen en volwassen exemplaren kan het problematisch worden. Ten eerste verliezen dieren (en mensen) bij het ouder worden het vermogen om aan de borst te drinken en ze verliezen grotendeels het vermogen om de in melk aanwezige koolhydraten te verteren.
Zoogdieren hebben allerlei eigenschappen gemeen, naast het bezit en gebruik van melkklieren. Ze zijn allemaal warmbloedig, bijvoorbeeld, maar verder zijn er grote verschillen in vorm, maat, kleur, levensomstandigheden, voedingsgewoonten, levensloop en –duur. Al deze verschillen maken het noodzakelijk dat hun melk anders is en op andere manieren wordt gegeven en genomen. Waar sommige zoogdierjongen de uitgang van de melkklieren op een bepaalde manier moeten aanhappen, hoeven ander alleen te likken en sommigen moeten goed kunnen vangen. In stromend water nog wel. De ene soort heeft maar een enkele maag en een relatief kort darmsysteem, de andere heeft wel vier maagcompartimenten en een eindeloos eind darm. De ene soort heeft nood aan een goed onderstel en sterke botten (terwijl anderen helemaal geen onderstel hebben), de andere soort aan een dikke onderhuidse speklaag (terwijl andere soorten daar juist ernstig ziek van zouden worden) en weer andere soorten moeten het vooral hebben van hun scherpe ogen (terwijl dat voor andere juist totaal irrelevant is), of van hun hersenen.
Melk van de ene soort kan worden gedronken door een andere soort. De meeste kans op een goede afloop is er wanneer de soorten meer overeenkomsten hebben, bijvoorbeeld het jong van het ene gespleten-hoevige kuddedier gezoogd door het andere, of het ene kleine nocturnale knaagdier door het andere. Hoe minder overeenkomsten, hoe minder de kans op succesvol voeden met de melk van een andere soort. De tekorten van het ene nutriënt en het te veel aan het andere nutriënt, de andere vet- of eiwitsamenstelling, maar ook de andere soorten beschermende stoffen zullen ervoor zorgen dat het jong dat die verkeerde melk krijgt minder kans heeft gezond te groeien en zich te ontwikkelen en een vergrote kans heeft op onderontwikkeling, ziekelijke overontwikkeling, ziekte en overlijden.
Gelukkig zijn mensen goede knutselaars en kunnen ze de melk van andere dieren zo veranderen dat het over het algemeen min of meer voor menselijke consumptie geschikt wordt. Min of meer. Over het algemeen. Het vergt heel wat extra in de gaten houden en vervangende maatregelen om onbedoelde bijwerkingen te voorkomen en de bescherming tegen ziekte te vervangen. Over het algemeen min of meer voldoende om de kinderen waarvoor op geen enkele andere manier aan eten van menselijke oorsprong te komen is vooruit te helpen tot ze ander voedsel kunnen verwerken. Na die tijd is vervanging van melk van de eigen moeder of de eigen soort niet meer essentieel. Dan hoeft er alleen nog geknutseld te worden omdat wij dat zo lekker vinden: kaas, yoghurt, ijs, dulce de leche, …
Eurolac Flits! met label moedermelk, soortspecifiek, samenstelling

Geuzennamen

Samengesteld naar aanleiding van ideeën van @Krizzie [waarom bij het zien van een zogend dier vertederende blikken en bij een drinkende baby afkeurende blikken], @EstherW74 [ik heb de hele tijd al iets in mijn hoofd met mensen die geen gras eten maar wel melk van grazer aan baby geven] en @M_K_S__ [Durven toegeven aan je moedergevoel langer dan 6 mnd/12 mnd ] ter gelegenheid van de actie #flitsidee
Afbeelding: Geuzenstrijd volgens Willy Vandersteen.
Moeders, ik heb het daar al eens eerder over gehad, zijn duizendpoten en alleskunners, maar ze hebben wel een soort van meervoudige persoonlijkheid (met persona’s als moeder, minnares, gastvrouw, opvoeder, verpleegster, diagnosticus, huismanager, …). Daarnaast maken ze over het algemeen graag iedereen naar de zin, worden graag aardig en goed gevonden en zijn om dat te bereiken zelfs bereid toe te geven aan de druk van anderen om te bepalen wat ze moeten vinden, denken en doen. Heb ik nog ergens een stok vergeten waarmee ik ze nog meer kan slaan? O, ja, natuurlijk, hoe kon ik díé nu vergeten: ze doen het altijd fout. O, en ook nog: ze vallen elkaar overal over aan en rollen als LPF en PVV politici vechtend over straat. Let wel: we hebben het hier over een flink deel van de bevolking. Gelukkig is de rest van de bevolking normaal, gedraagt zich altijd keurig en doet altijd alles gelijk goed. Ja, ‘túúrlijk. (‘’Yeah, right, whatever you say, hon’ ’’ klinkt eigenlijk beter. Maar ik schrijf nu eenmaal een Nederlandstalig blog.)
De vergelijkingen met het dierenrijk vallen natuurlijk direct op: er zijn tijgermoeder en koalamoeders en moeders lijken op koeien als ze borstvoeding geven of kolven. Soms worden de dierennamen gedragen als geuzennaam maar vaker komen ze over als denigrerende kwalificatie, schelwoord zeg maar. Die hang naar en afschuw van de vergelijking met dieren is wel interessant. Mensen smelten helemaal bij de aanblik van een zogend dierenjong, maar als ze in een publieke plaats een mensenbaby aan een mensenborst zien is Leiden in last. Dan zijn er geuzen nodig om de arme moeder en haar kind te ontzetten. Vinden we ons als mens zo veel beter dan dieren dat we de vergelijking niet aankunnen? Kunnen we niet verkroppen dat ook mensenmoeders gewoon weten wat goed is voor hun kind, ook na de eerste weken? Dat we ondanks al onze wetenschap gewoon het simpele, ‘’primitieve’’ instinct voor wat natuurlijk goed is gebruiken? Niks dierlijks is ons vreemd. En dat is ook prima, want in feite zijn we gewoon dieren. Zoogdieren.
Vergelijkingen met koeien liggen wel voor de hand in een cultuur waar koemelk als een wonder van gezondheidsvoedsel wordt gezien, waar we niet zonder kunnen, en dat tot maatstaf is verheven voor ‘’normale melk’’. We maken een rare interne driedubbele flikflak met achterwaartse salto en vinden vrouwen die doen wat koeien doen voor hun kalfjes (wanneer wij niet hun melk afpakken) raar, vreemd en een beetje vies. We twijfelen sterk aan de waarde van mensenmelk voor mensenkinderen en zijn ervan overtuigd dat dat wat de koe maakt en geeft veel beter is. Ik kon me er nog wat bij voorstellen als het melk was van een diersoort die meer op ons lijkt en die min of meer eet wat wij eten. Maar een gespleten hoevig kuddedier dat haar dag doorbrengt met het afrukken van gras, het vermalen van gras, het verteren, opboeren, nogmaals kauwen en in de volgende maag verteren (maal drie) van dat gras, alsjeblieft, zeg. Als we werkelijk zoveel beter zijn dan dieren, zou ik toch een intelligentere keuze verwachten. Met welk voedsel denk je dat we in de eerste plaats de meest intelligente en dominante zoogdiersoort op aarde zijn geworden? Koemelk?*
Dan hebben we nog de tijger- en koalamoeders. Nou, dat zijn echte geuzennamen. Niet de melk van die dieren aan je kind geven, maar je spiegelen aan het moederlijke gedrag van die dieren. En dan doel ik niet op de tijgermoeder van het strijdlied**. Ik doel op de effecten die de geboorte van een kind heeft op de hormonen en het daaruit voortvloeiende beschermende gedrag van vrouwen***. Vrouwen die moeder zijn worden tijgers, leeuwen, beren in hun drang tot bescherming van hun kind tegen alle mogelijke gevaren. Er is een bijna even sterke, en soms sterkere, drang in onze samenleving om die primitieve, instinctieve, hormoon-gedreven impulsen te negeren en rationeel en wetenschappelijk met het thema moederschap om te gaan. Het wordt tijd dat moeders zich als geuzen verzetten tegen en bevrijden van opgelegde opvattingen en denkpatronen. Dat begint met het niet meer neerleggen van je kind en je afvragen of je hem mag oppakken als hj huilt, terwijl je rationeel gedacht ervan uit kunt gaan dat hij geen hnger, dorst of pijn kan hebben. Dan wordt een moeder dus een koala moeder: ze draagt haar kind bij zich. Een draagmoeder hoeft zich niet af te vragen of ze haar kind mag oppakken, want ze heeft hem om te beginnen al niet neergelegd of uit handen gegeven. En als ze hem al eens neerlegt, dan is dat om haar eigen redenen en dan kan ze hem dus ook weer om haar eigen redenen oppakken.
Als moeder vergeleken worden met dieren? Neem het als een geuzennaam. Ook als de koe de vergelijking is. Want als wij het een koe niet onmogelijk maken, doet ook zij precies dat met haar kind wat haar kind en zij nodig hebben. Laat het je als moeder niet als een koe onmogelijk maken te doen wat instinctief en goed is.
*) Eurolac Flits! Specifiek
**)Het strijdlied van de tijgermoeder
***) Eurolac Flits! Leeuwen en beren
****) Eurolac Flits! Draagling

Soort specifieke melk

Elk zoogdier krijgt als jong melk van zijn moeder en die melk is speciaal afgestemd op de behoeften aan groei en ontwikkeling van die soort. De melk is soort-specifiek. In de natuur zul je niet gauw een dier aantreffen dat de melk van een andere soort drinkt. Voor mensen is echter niets te gek en dus vind je hier en daar verweesde diertjes gezellig aan de borst bij moeders van heel andere soorten. Wij oogsten zelfs op grote schaal de melk van een andere soort om er onze eigen jongen mee te voeden. Mensenvrouwen melken om er en kalf mee te voeden zul je minder gauw zien, hoewel zangeres Pink er haar hand niet voor omdraait. Waarom zouden zoveel mensen er dan toch problemen mee hebben dat mensenkinderen melk van andere dan hun eigen moeder mensenmelk krijgen?

http://www.youtube.com/watch?v=HcmfHZuJe0E&feature=fvst

http://www.growingyourbaby.com/2008/08/27/kate-garraway-raises-the-cross-breast-feeding-issue-again/

http://www.metro.co.uk/news/40405-pig-suckles-milk-from-cows-udders

http://eco-health.blogspot.com/2008/09/got-breast-milk-interspecies-suckling.html

http://www.stuff.co.nz/life-style/blogs/four-legs-good/3083733/When-mum-is-a-different-species