Gisteren mijmerde ik op Facebook: ‘ ''Je moet respect hebben voor ieders keuze''. Nu, met alle respect, dat is niet waar. Wat ermee wordt bedoeld is: ''Je moet ieders keuze respecteren.'' Respect is een woord dat tegenwoordig over het algemeen niet juist wordt gebruikt. Respect betekent eerbied, ontzag of hoogachting. Respecteren betekent naast eerbiedigen, ontzag hebben of hoogachten ook accepteren. Je moet dus de keuze van anderen accepteren. Dat wil niet zeggen dat je voor die keuze respect hebt of voor de mens die die keuze maakt. Dat zijn heel verschillende dingen.’ Dit in reactie op het te pas en vooral te onpas gebruiken van de term respect. Respect is niet iets waar iemand recht op heeft, respect is iets dat verdiend moet worden.
Soms wordt wel gedacht dat respect iets is dat je kunt afdwingen. Met geweld, fysiek of met woorden. Personen in een gezagsfunctie, zoals regeerders over het gewone volk, bazen over knechten, leraren over leerlingen, ouders over kinderen, zouden zo verplicht respect moeten krijgen van de aan hen ondergeschikten. Laten we die denkrichting gelijk maar van de roze wolk halen en uit de droom helpen. Afgedwongen respect is geen respect. Je hebt geen respect voor iemand omdat je een (al dan niet letterlijke) dreun krijgt als je dat niet doet. Het daarbij horende woord is angst. Angst kan makkelijk omslaan in woede. Woede tegen degene die de angst veroorzaakt (denk aan de geslagen hond die op een zeker moment zijn baas de strot afbijt!) of tegen degene die bang is. Naar binnen gekeerde angst en woede zijn voor een mens net zo gevaarlijk als een veenbrand voor een natuurgebied. Het woekert een tijdlang onzichtbaar, maar vreet de hele binnenkant weg.
Angst, hoewel geen manier om respect te vergaren, is niet per definitie slecht. Angst is belangrijk, want zonder angst zie je geen gevaar. Maar met angst moet je kunnen werken. Angst moet je alert maken en ervoor zorgen dat je doet wat je doen moet, maar dan voorzichtig en voorbereid op gevaar. Angst is de emotie die helden maakt. Niet hij die zonder angst recht vooruit het gevaar inloopt is een held, dat is een domoor. Een held is iemand die ondanks angst doet wat er gedaan moet worden. Voor die helden heeft men respect. Angst die niet als instrument gebruikt kan worden gaat woekeren en vaak vind de woede die uit dat woekeren voortkomt een uitweg naar de angstige mens zelf of naar mensen die hij wel aankan.
In al die angst-woede situaties is respect ver te zoeken. Respect voor andere mensen en respect voor zichzelf. Elk mens moet zichzelf kunnen respecteren, accepteren met al zijn drangen en daden, om anderen te kunnen respecteren. Een mens moet ook respect voor zichzelf hebben, zelfrespect, om respect voor een ander te kunnen hebben. Respect is wat dat betreft net als liefde en compassie: je kunt het pas voor een ander hebben als je het voor jezelf hebt. En dat begint bij het pasgeboren kind. Een kind wordt geboren met een enorm potentieel aan liefde, compassie en respect, maar het moet als het ware worden geactiveerd. Het wordt geactiveerd wanneer er zonder condities van hem wordt gehouden om wie hij is, wanneer hij met compassie wordt omgeven en zijn behoeften worden gerespecteerd.
Dat te doen is de taak van ouders. Een immense taak is dat, die veel gaat dan eten geven en de luier verschonen. Veel verder dan het duurste van het duurste en het mooiste van het mooiste. Veel verder dan quality time en positieve feedback op elk gewonnen ontwikkelingsstapje. Dat goed uit te voeren is lang niet voor alle ouders makkelijk en vanzelfsprekend. Veel ouders hebben gebrek aan zelfvertrouwen en zelfrespect. Het is hen niet gegeven toen ze klein waren. Daar kan je bang van worden en wild om je heen gaan slaan naar mensen die je eigenlijk alleen willen helpen. Je kan ook die angst gebruiken om er wat aan te doen. Heel bewust op zoek te gaan naar compassie voor jezelf en je tekortkomingen. Heel bewust en met knikkende knieën op zoek te gaan naar manieren om toch te weten te komen wat je nodig hebt. Heel bewust, en terwijl je het doodeng vindt, te doen wat nodig is om bij je kind de liefde, compassie en respect te activeren die hij nodig zal hebben. Voor mensen die dat doen, daarvoor buig ik, neem mijn hoed af en zeg ‘’’respect’’, ook al maken ze in dat proces keuzes waar ik de rillingen van krijg.