De hersenen zijn een ingewikkeld netwerk van gegevensdragers en verwerkers. Geen computer die het daarbij halen kan. Ontelbare verbindingen worden op elk moment razendsnel gelegd met een down- en upload snelheid waar de gemiddelde computer specialist jaloers op kan zijn. Al voor het kind geboren wordt, worden deze systemen aangelegd en ten dele ingevuld in de eerste levensjaren is de opbouw het snelste van het hele leven. Stilstand in de ontwikkeling betekent achteruitgang en dus gaat de ontwikkeling van de hersenen het hele leven verder. Alles wat we in ons hele leven meemaken, doen, denken en leren ligt daar ergens opgeslagen. Dingen die net gebeurden liggen vooraan, dingen van vorige week, vorige maand, vorig jaar schuiven steeds wat verder op en alles wat lang geleden is gebeurd komt in het archief. Wat lang geleden is geleerd, maar nog dagelijks wordt gebruikt blijft voor het grijpen liggen uiteraard. Dat archief is niet voor iedereen toegankelijk. Sommige mensen kunnen op elk gewenst moment elk gewenst stukje informatie uit het archief ophalen*, de meeste mensen moeten daar meer moeite voor doen en sommige dingen zijn niet meer terug te vinden.
Soms zijn ervaringen zo ingrijpend dat ze in een afgesloten doos in de achterste kast van het achterste archief worden opgeborgen, soms wordt dat archiefdeel met alles wat erin zit dichtgemetseld. De manier waarop mensen zich dingen herinneren, of herinneringen ophalen in hun archief is voor iedereen anders. Sommige mensen hebben een goed geordend systeem met een logische index; anderen gooien de hele handel gewoon in een kamer waar nog plaats is en moeten graven en zoeken tot ze terugvinden wat ze zoeken. En soms is het onvindbaar. Soms beginnen mensen met een goed systeem, maar laten ze het versloffen en verstoffen. De index vervaagt en de bewegwijzering verdwijnt uit het zicht, soms komen er zoveel stofnesten dat de herinneringen worden weggedrukt en vergaan.
De ziekte van Alzheimer is een oorzaak voor dat laatste. Bij Alzheimer is er sprake van zenuwdood en de vorming van neurofibrillaire tangles en beta-amyloïde plaques. Dat betekent zoveel als dat de oorspronkelijke gegevens en de verbindingen ertussen worden afgebroken en vervangen door stofnesten en opgestapelde rommel. Er is iets mis met de eiwitten in de hersenen, die abnormaal worden afgebroken en het afval daarvan vormt de hierboven genoemde stofnesten en opgehoopte rommel. Er zijn ook aanwijzingen dat een diabetes-achtige stoornis een mede-oorzaak kan zijn. Insulineresistentie zou een reden zijn waarom hersencellen geen glucose meer kunnen opnemen. Glucose is de primaire brandstof voor de hersenen.
Maar waarom doen die eiwitten die rare dingen in de hersenen? Voor een deel is Alzheimer erfelijk, maar voor een deel zijn andere factoren verantwoordelijk. De incidentie van Alzheimer is de laatste 20 jaar sterk gestegen. De symptomen zijn bij lager opgeleiden ernstiger dan bij hoger opgeleiden. Dit kan beide wijzen op een toenemende invloed van externe in plaats van erfelijke factoren. Er is nog een boel werk te doen aan het onderzoeken van die factoren. Er zijn al aanwijzingen voor een mogelijk verband met metalen in de voeding, met name aluminium en kwik, ontstekingsreacties in de hersenen, een tekort aan vitamines, oxidatieve stress en metabole verstoringen. Dit zijn allemaal factoren die wijzen naar voeding als een overkoepelende factor.
Er is vooralsnog geen echt werkend medicijn gevonden dat Alzheimer stopt en omkeert en de patiënt weer gezond maakt, wel medicijnen die de progressie iets remmen en die de symptomen verlichten. Maar daar is nu onze grote vriend en weldoener Nutricia ingesprongen. Zij hebben een yoghurtje ontwikkeld met toegevoegde stoffen die Alzheimer zouden remmen. Het is geen medicijn, maar een ‘’medische dieetvoeding’’. Dat is vooral een heel handige wettelijke zet, want daarmee omzeilen ze de strenge eisen die gelden voor het op de markt brengen van medicijnen en de eisen voor voedingsmiddelen met gezondheidsclaims. Want het is een dieetvoeding die door een arts moet worden voorgeschreven. En je mag daar wel gewoon reclame voor maken. En daar is vriend N erg goed in, daar weten wij van de afdeling zuigelingenvoeding alles van.
Onvergetelijk, die acties van Nutricia en zijn vriendjes in het creëren van een markt voor een te verzinnen product en dan de medisch-wetenschappelijke wereld achter je te krijgen om die reclame uit te voeren. In dat fantasievolle yoghurtje zitten een paar van de ook aan hun zuigelingenvoeding toegevoegde stofjes en een paar andere. In de kunstvoeding voor zuigelingen werkten ze ook al niet. Ook daar is gesjoemeld met onderzoek: alle testbaby’s die er ongewenst op reageerden werden uit het onderzoek gehaald. Het onderzoek naar dit opgepepte yoghurtje (4 euro voor een paar slokken!) werd ook rooskleuriger in de publicaties voorgesteld, omdat vooral de voor de interventie gunstige resultaten werden benadrukt en de negatieve onder geschoffeld. Overigens zijn de verschillende componenten van de nutriëntenmix die dit drankje zo geweldig heten te maken, ook gewoon los in pilvorm te koop bij elke kruidenwinkel, reformwinkel of drogist. Zoals er voor het overgrote deel van de Nutriciadrankjes normale, gezonde en goedkopere alternatieven zijn te vinden. Borstvoeding om mee te beginnen, en vervolgens gewone, gevarieerde voeding die zo dicht mogelijke bij zijn oorspronkelijke staat is. Als we een beetje graven in de achterste gewelven van ons collectieve geheugen, vinden we vast nog wel terug wat dat is.
NRC.nl: Nutricia in de fout met drankje tegen Alzheimer, 8 april 2013. Hierin leggen twee wetenschappers zonder Nutricia salarisstrook uit wat er mis is met de marketing en het onderzoek van dit product.
TROS Radar: Drankje tegen Alzheimer?
Reactie van VUmc Alzheimercentrum op kritiek dieetdrank Souvenaid (TROS Radar en NRC), 8 april 2013
*) Hyperthymesie is een conditie (slechts 20 personen bekend die het hebben) waarbij de persoon een extreem sterk autobiografisch geheugen heeft. De actrice die in bovenstaande afbeelding de tante speelt is een van die 20; de hoofdpersoon in die serie is een fictief karakter met die aandoening. De moeder van de hoofdpersoon heeft Alzheimer.