Een oproep voor blog-entry titels leverde de volgende voorstellen op: meanderen, historie, hysterie, normvervaging, nipplegate en Dubbel D. Intrigerende titels, waarvan deze keer de hysterie aan de beurt is.
In uitspraak verschillen historie en hysterie alleen in de klemtoon (resp. de middelste en de laatste lettergreep) en de letter net naast het midden. Daar houdt de overeenkomst dan ook wel op, hoewel hysterie natuurlijk wel een historie heeft die redelijk hysterisch is. Voor we ten onder gaan in een spraakverwarring even opheldering over hysterie. Hysterie komt van het woord hystere, wat Latijn is voor baarmoeder. We kennen het in die betekenis nog in de samentrekking hysterectomie ofwel baarmoeder verwijdering, hoewel wij meer gewend zijn aan het woord uterus als we de baarmoeder bedoelen. en, eerlijk is eerlijk, ‘’mens, doe niet zo utereus’’ klinkt helemaal niet zo lekker. Waarom we de uterus gebruiken om een psychische stoornis aan te duiden is nog curieuzer.
In vroeger tijden dachten mensen namelijk dat de ongebruikte baarmoeder uit pure frustratie op reis ging door het lichaam op zoek naar vermaak. Zo’n reizende hystere dat werkt natuurlijk niet en andere organen en systemen raken daar helemaal door van streek met zenuwtoevallen als gevolg. De vrouw met de gefrustreerde hystere werd dus hysterisch. De eerste psycho-analisten kwamen erachter dat het niet zozeer de gefrustreerde baarmoeder als wel de gefrustreerde seksualiteit was die een uitweg zocht in hysterie, maar de term was toen al ingeburgerd. De burgerdame of de dame van stand in de Victoriaanse tijd was gebonden aan allerlei beperkingen, zowel puur fysiek door haar corsetten, als in haar bewegingsvrijheid, vrijheid van meningsuiting en seksualiteit. De dokter Mortimer Granville bedacht in een vreemde gedachtenkronkel dat die hysterie kon worden genezen door een orgasmemachine. De therapie werd in welgestelde kringen bepaald populair.
In ons huidige taalgebruik is hysterie iets anders (heftige gemoedstoestanden, overdreven opwinding) en voor de ziekte zijn inmiddels beter passende namen gevonden (paniekstoornis, somatoforme stoornissen zoals conversiestoornis, dissociatieve stoornissen en theatrale persoonlijkheidsstoornis). In de dagelijkse taal gebruiken we nu eigenlijk vooral de vorm hysterisch als we het hebben over overdreven opgewonden gedoe en we kennen het woord nog in de vorm van massahysterie. In die beide betekenissen is de baarmoeder niet meer terug te vinden en hoeft er van seksualiteit, al dan niet gefrustreerd, geen sprake meer te zijn. Binnen mijn vakgebied heb ik regelmatig met deze beide woorden te maken.
Sommige baby’s worden compleet hysterisch als het niet werkt, als hun verwachtingen niet uitkomen. Als het aanhappen aan de borst niet lukt, als hun eigen instincten en reflexen hem tegenwerken in plaats van helpen, als de melk niet wil stromen of als de melk te hard stroomt. Helemaal over zijn toeren, met een verwrongen gezichtje, soms zover heen dat het huilen geen geluid meer geeft en de adem stokt. Van de weeromstuit wordt moeder ook hysterisch en mogelijk de mensen om haar heen ook. Want wat moet je och met zo’n hysterisch krijsend kind die niet drinkt met de tepel in zijn mond notabene. Rustig blijven is de eerste actie. Eén hystericus tegelijk is voldoende. De tweede actie is troosten. Van de borst vandaan, tegen moeder aan, snoezelen, kroelen, zachte onzinwoordjes, ruggetje wrijven, … tot het weer goed is. Dan eens een andere houding proberen, bijvoorbeeld Biological Nurturing (instinctief voeden). Als de baby voorover op moeders lichaam ligt, heef hij veel meer controle over wat hij doet en werken zijn reflexen met hem mee in plaats van tegen hem. Probeer het hem zelf te laten vinden en duw hem niet tegen of in de borst. Daarvan worden sommige kindjes hysterisch.
Borstvoeding kan bij toeschouwers soms tot hysterie leiden. Het zien van een baby aan een seksobject brengt zoveel verwarrende gevoelens te weeg dat de reacties van de patiënt buiten proportie heftig worden, soms tot aan verbaal agressief toe. Toch weer die gefrustreerde seksualiteit zou je denken, maar dan bij zowel mannen als vrouwen. Want, zeg nou zelf, een seksuele connotatie krijgen bij een baby die eten en moederlijke liefde krijgt, dat duidt toch zeker op onverwerkte eigen seksuele issues. Ik raad een sessie op de sofa aan. De orgasmemachine lijkt me hier minder op zijn plaats; dat eerder tot meer dan minder seksuele connotatie leiden.
Dan is er nog de massahysterie rondom borstvoeding. Zodra er in een, fysieke of virtuele, omgeving het woord borstvoeding valt barst deze los. Wat een steentje in de vijver was wordt een tsunami, een sneeuwbal wordt een lawine. Een regendrupje wordt een modderlawine. Modder, vooral erg veel modder hoort bij de borstvoedingsmassahysterie. een moddergevecht, waarbij de toeschouwers nu en dan wat extra beledigingen naar de een of de ander roepen om het gevecht te behoeden voor een voortijdig einde. De lachende derde en de aanstichter van al dat fraais is natuurlijk de bookmaker, die het geld opstrijkt van de weddenschappen op de uitkomst van de strijd. Hij is de enige die niet mee opgaat in de gefrustreerde persoonlijke hysterie of de opgefokte massahysterie. Hij zet zijn witte hoed op en noemt zichzelf heilig* terwijl hij grinnikend zijn geld telt. Het enige wat hij hoefde te leveren was modder en hysterie.
*) Stefan (Roemeense coven): "We never put on white hats and called ourselves saints" (in Meyer S: Breaking Dawn, pg. 658).