Foto: Simon Baker als Patrick Jane, specialist in het lezen van mensen en hun onuitgesproken informatie, in The Mentalist
Opvoeden is een beroep waar je een vierjarige HBO-opleiding voor moet volgen. Tenzij het om je eigen kinderen gaat, dan word je geacht het vanzelf te kunnen. En tenzij je een verpleegkundige op een consultatie bureau (CB) bent. Dan heb je genoeg aan een korte bijscholing. Net als allerlei andere bijscholingen om het verpleegkundig vak te perfectioneren. Maar opvoeden (of beter gezegd: ouders leren hoe zij moeten opvoeden) is wat anders van verplegen en het vergt een andere manier van denken. Een van de grootste verschillen is dat veel verpleegkundige handelingen voor elke patiënt gelijk zijn, maar dat opvoeden niet volgens een enkel protocol kan. Daarvoor zijn de op te voeden kinderen en de ouders die het moeten doen te verschillend.
Opvoeden begint direct na de geboorte en in die eerste tijd zijn de manier van voeden en slapen belangrijke componenten van de opvoeding. Het gemiddelde CB kiest voor manieren van voeden en slapen die niet aansluiten op de biologische blauwdruk van een mensenkind*. Ze leggen veel nadruk op toename van het volume van de voedingen met gelijktijdige afname van de frequentie. De portiegrootte en de voedingsfrequentie worden bepaald aan de hand van arbitrair opgestelde schema’s en richtlijnen en vertonen weinig aansluiting aan de behoeften van individuele kinderen. Deze schema’s vinden vaak hun oorsprong in ‘’traditionele’’ richtlijnen die voor een flink deel zijn gebaseerd op de richtlijnen van kunstvoedingfabrikanten.
Dat zou nog zo erg niet zijn als er vrijblijvend advies gegeven zou worden. Dat hoort het ook te zijn, vrijblijvend en vrijwillig. Veel ouders weten niet dat CB bezoek vrijwillig en niet verplicht is en dat er geen voorschriften worden gegeven, maar vrijblijvend advies. Ouders voelen zich gecontroleerd (alsof ze naar een APK keuring moeten) en zijn soms dagen van te voren al zenuwachtig van angst dat ze de keuring niet zullen halen. Eenmaal ter plaatse voelen sommige ouders zich gekoeioneerd en gedwongen om hun kinderen te voeden, verzorgen en opvoeden volgens de aanwijzingen van de CB medewerkers. Ouders zijn zelfs soms bang dat ze een aantekening in het dossier van het kind riskeren als ze anders doen dan opgedragen. Dat ze als risico gezin te boek zullen komen te staan en nog meer controle en bemoeizucht tegemoet kunnen zien.
Of die angsten van ouders terecht zijn, daarop ga ik nu niet in. Feit is, dat ouders het zo ervaren. En dat is goed fout. CB medewerkers zouden er goed aan doen eens goed naar ouders te luisteren en hun advisering te centreren rondom het kind en de ouders en niet rondom protocollen. Anders is niet per definitie minder of slecht. Minder vóór de ouders denken en meer mét de ouders denken. Minder protocollen lezen en meer baby’s lezen. Ik heb een revolutionair idee: als er een moeder (en/of vader) en kind binnenkomen doe dan nog even niets, maar kijk naar het kind, maak contact, communiceer. Doe vervolgens nog steeds niets, maar luister naar de ouder(s). Vraag niet ‘’Gaat alles goed?’’, maar vraag hoe het gaat met elkaar, hoe een dag (en nacht!) eruit ziet. Luister zonder oordelen, veronderstel geen problemen als die niet gecommuniceerd worden of overduidelijk waarneembaar zijn. Luister met meer dan alleen je oren, maar vooral ook met je rechterhersenhelft.
Een nog revolutionairder idee? zorg voor het aanstellen van een echte opvoedkundige, een pedagoog, op elk consultatiebureau. Voor het echte werk. Het specialistenwerk. O, en als je toch bezig bent: dan ook maar een echte lactatiekundige. Voor het echte werk. Het specialistenwerk. Verpleegkundige - opvoedkundige - lactatiekundige: ieder zijn vak, ieder zijn specialistenwerk.
*) Schokkend voorbeeld van een lezer:
‘’ […], verloskundige, belde mij laatst om wat telefonisch begeleiding bij het knopen van een doek. Ze was bij een echtpaar met hun eerste kindje, net een week oud. Het stel was zielsgelukkig met […], eindelijk iemand die dingen doet en zegt waar ze zich in kunnen vinden. Het gaf ze een goed gevoel. Ik mail ze nog op verzoek van[…] de gebruiksaanwijzing van de doek die ze te leen hebben en daarna wordt het stil. Meer dan anderhalve week. […] gaat eens informeren. De controle van het cb is langs geweest. In een mum van tijd àlles van tafel geveegd waar ze mee bezig waren. Het mannetje moet na elke voeding een half uur blijven huilen omdat het anders verwend wordt. Morgen wordt het geval door de het cb geëvalueerd...’’.
Eurolac Flits met label consultatiebureau