Er zijn van die dagen dat alles meezit. Lekker weertje, geen files, geen vervelende telefoontjes en een schattig kindje dat alleen maar lacht en eet en slaapt. En dan zijn er de dagen dat dat niet zo is. Dat zijn de dagen dat Murphy regeert. Murphy heeft maar één wet: als er iets fout gaat, gaat alles fout wat er mogelijkerwijs fout kan gaan. Soms zijn er aardig wat zaken die fout kunnen gaan. Hoe goed je alles ook plant en voorbereidt, er kunnen altijd omstandigheden zijn die al je voorwerk triviaal maken en je dag in een puinhoop veranderen. Moederschap en borstvoeding lijken bij sommige vrouwen een abonnement op Murphy te hebben. Gelukkig zijn veel van die problemen eenvoudig te verhelpen.
Bij borstvoeding geldt om te beginnen een andere wet, een wet die bestaat uit vijf regels: 1. De baby moet eten. 2. Stel de melkproductie veilig. 3. Leg de baby vaak aan en dan nog eens (of kolf als er geen baby voorhanden is). 4. Perfectioneer de technieken die de borsten leeg maken. 5. Streef naar het hoogst mogelijk niveau van comfort voor moeder en baby, bij voorkeur zo veel mogelijk zo dicht mogelijk bij elkaar. Alle mogelijke ingrepen, hulpmiddelen en technieken staan ten dienste van en komen na en naast deze regels. Goed aanleggen, een goede drink- en/of kolftechniek en de borsten zo leeg mogelijk houden zijn de basis voor het voorkomen en aanpakken van het overgrote deel van alle problemen. Vooral de soort problemen die met Murphy’s Wet te maken hebben. Als je regel één tot en met vijf volgt kun je soms het verhelpen van de problemen ondersteunen of versnellen met hulpmiddelen.
De meest door moeders genoemde problemen bij borstvoeding zijn productie problemen en pijn. Over te weinig melk is in ‘’Kruiden’’ uitgebreid gesproken. Te veel melk kan net zo’n groot probleem zijn. De baby heeft volop eten en de melkproductie is ruimschoots, meer dan ruimschoots binnen de minimale normen. De baby ligt waarschijnlijk al vaak aan de borst en drinkt zo veel hij op kan en dan nog wat. De eerste drie wetten van de borstvoeding zijn dus aangehouden. Het goed legen van de borsten en vooral het comfort van moeder en kind zijn echter nergens te bekennen. In een case study gepubliceerd in het International Breastfeeding Journal wordt een methode beschreven om door middel van eenmalig kolven en verder blokvoeden de melkproductie te reguleren en het comfort van moeder en kind veilig te stellen (van Veldhuizen-Staas, 2007). Dit is een in de praktijk door vele moeders over de hele wereld beproefde methode. Om het proces te bespoedigen, vooral wanneer het gaat om ernstige, niet door mismanagement veroorzaakte overproductie, kan salie worden gebruikt. Salie (Salvia Officinalis) is sterk werkende lactatieremmer, zonder de risico’s voor leverbeschadiging die de reguliere middelen hebben. Het kan worden gebruikt als tinctuur of als thee. In grotere en sterke doseringen kan het de melkproductie volledig stil leggen, in kleinere doseringen beperkt het de productie. Het is een omkeerbaar proces, dat wil zeggen dat wanneer er per ongeluk te veel of te lang salie is gebruikt en er te weinig melk is, wordt het gebruik gestopt en de melkproductie door vaker aanleggen weer opgevoerd.
Pijn is een van de meest genoemde oorzaken voor stoppen met borstvoeding. Pijn in de tepels en in de borsten tijdens de borstvoeding periode kan vele oorzaken hebben. (Pijn in de borsten is specialistenwerk en wordt hier verder niet besproken.) Voor met een behandeling te beginnen, moet eerst duidelijk zijn wat die oorzaak is. Zonder een oorzaak te kennen is het kiezen van een goede behandeling haast niet mogelijk. De oorzaak voor pijn aan tepels kan van mechanische aard zijn of veroorzaakt worden door een huidprobleem. Mechanische oorzaken zijn voornamelijk ineffectieve methodes voor aanleggen en ineffectieve drinktechnieken. Deze kunnen aangeleerd zijn of worden veroorzaakt door anatomische variaties bij moeder of kind. Denk bij dit laatste aan tepels met een afwijkende vorm of formaat of bij het kind aan een anders gevormd gehemelte, tong of tong- en lipriempjes. De pijn door anatomische variaties kan pas echt worden behandeld als het anatomische probleem is opgelost. Verkeerde technieken zijn aangeleerd en kunnen weer worden afgeleerd en vervangen door andere. De behandeling van de oorzaken van het probleem kan worden ondersteund door middelen die de pijn verzachten of eventuele infecties bestrijden. Gebruik voor de verzachting van pijn en ondersteuning van wondgenezing aan tepels bij voorkeur een zo neutraal mogelijke vette zalf met weinig of geen toevoegingen. Een zalf is beter dan een crème, want crème bevat water, terwijl zalf enkel vet is en daarmee zorgt voor vochtige wondgenezing*. Lanoline is een prima product, maar erg taai en soms moeilijk aan te brengen. Lanoline in combinatie met een plantaardig vet maakt het beter smeerbaar. Een beetje calendula olie ondersteunt het zelf genezende vermogen van de huid van tepel en tepelhof. Als de plantaardige olie kokosolie is werkt dit ook als ondersteuning van de behandeling van schimmelinfecties.
De andere grote veroorzaker van kapotte en pijnlijke tepels zijn de huidproblemen en infecties. Bestaande condities als eczeem kunnen tijdens het geven van borstvoeding verergeren. Sommige moeders ontwikkelen een soort contacteczeem door voedselresten in het mondje van hun borst-drinkende dreumes of peuter. Remedie hier is om het kind alleen aan te leggen als hij zijn mond goed leeg heeft en eventueel een slokje water heeft gedronken. Andere vormen van eczeem vallen onder de jurisdictie van een arts om te worden behandeld. De meeste zalven en crèmes die daarvoor worden gebruikt zijn, indien spaarzaam gebruikt, onschadelijk voor het kind. Infecties kunnen worden veroorzaakt door bacteriën of schimmels. Voor een bacteriële infectie is altijd een ingang nodig, hoe minimaal ook. Schimmels kunnen hun kwade werk ook doen op de intacte huid. Voor zowel bacteriële als schimmel infecties zijn allerlei reguliere middelen beschikbaar. Indien volgens gebruiksaanwijzing en spaarzaam gebruikt zijn ook deze meestal onschadelijk voor het kind. Wanneer deze middelen onvoldoende werken of de moeder een voorkeur heeft voor andere middelen kunnen zowel bacteriën als schimmels worden bestreden met Gentiaan Violet**. Gentiaan Violet heeft een sterke anti-mitochondriale werking op bacteriën, protozoa en schimmels maar heeft vrij weinig effect op de cellen van zoogdieren. Op de tepels kan GV worden gebruikt als een 1% oplossing in water of in vette zalf.
Murphy’s wet kan worden verjaagd met de wetten van de borstvoeding en een beetje hulp uit het kruidenkastje.
van Veldhuizen-Staas CGA: Overabundant milk supply: an alternate way to intervene by full drainage and block feeding. International Breastfeeding Journal 2007, 2:11 (29 August 2007) Nederlandse bewerking.
*) Goudzwaard J: Vochtige wondgenezing LLL-0nline
**) Kleintjes S, van Veldhuizen-Staas CGA: Gentiaan Violet, 2012