Zorg voor wat klein en kwetsbaar is zit diep in onze genen verankerd. Het is, zeg maar, de basis van onze en andere menselijke samenlevingen. Je zou zelfs kunnen stellen dat de mate van beschaving kan worden afgemeten aan de mate waarin een samenleving zorgt voor het kleine en kwetsbare. Zorg die uitgaat boven andere belangen zoals geld en macht. Mensen boven dingen; zwakke mensen boven sterke mensen. Terwijl ik dit zo filosofeer en schrijf bekruipt me het gevoel dat het met ons beschavingsniveau eigenlijk hier en daar droevig gesteld is. Het ‘’Houd jij ze arm, dan houd ik ze dom’’ lijkt weer sterker te worden. Klein en kwetsbaar betekent voor sommigen dat je macht kunt uitoefenen als je een grotere mond of een dikkere portemonnee hebt.
Een moeder wordt van oudsher gebruikt als zinnebeeld van de zorgende samenleving. Zoals een moeder zorgt voor haar kind, zo moet de samenleving zorgen voor haar kinderen, de kleinen en kwetsbaren. Een moeder heeft beschuttende schoot en een voedende boezem. Haar hart is groot en wordt groter met elk kind waar ook zorg voor nodig is. In oudere culturen en hier en daar nog, werd niet een vaderlijke figuur als godsbeeld gebruikt, maar was de grote moeder de godin, de schepper en onderhouder van leven. Waar moeder-godin culturen eerder neigen naar een vreedzame en zorgzame samenleving is de tendens in vader-god culturen er eerder een van geweld en het beschermen van bezit. In onze cultuur is de moeder-godin oriëntatie grotendeels weggevaagd door de vader-god religies.
Dat heeft zowel de zorgzaamheid van de samenleving als het zorgzame moederschap geen goed gedaan. Waar eerst eeuwenlang de vrouw en moeder onder het mom van onder andere bescherming van haar deugd naar keuken, aanrecht en echtelijke sponde werd verbannen, daar wordt zij de laatste decennia onder het mom van gelijkheid aan de man het huis en moederschap uitgejaagd. Noch de aan huis gekluisterde, noch de naar de mannenwereld verbannen vrouw wordt geacht haar eigen weg te vinden in zorgzaam moederschap. Werd in vroeger tijden haar verstandelijk vermogen zelfs te gering geacht om zelfstandig te bedenken hoe ze haar kinderen moest zogen en zorgen, nu wordt de investering (door studie en opleiding) in haar intellect te hoog geacht om haar toe te staan haar tijd te laten verspillen aan zorgtaken. De vrouw zelf lijkt er, zelfs in deze hoog-geëmancipeerde tijden, nog niets in te brengen te hebben.
Het tij kan worden gekeerd. Niet door vrouwen te vermannelijken en zorgzaamheid tot een beroep te maken. Wel door het vrouwelijk zorgzame te promoten in zowel mannen als vrouwen. Het mooie is dat die zorgzaamheid wordt bevorderd door het toe te laten, door met het kleine en kwetsbare samen te zijn. Hoewel onder geschoffeld als onhandig voor een masculien georiënteerde samenleving, is het allang bekend dat moederschap en moedergevoel geen vage zesde zintuig instincten zijn, maar hormonaal worden bepaald en waarbij die hormonen (prolactine en oxytocine) voor een flink deel worden getriggerd door lichamelijke nabijheid van moeder en kind. Recent onderzoek toont nu aan dat dat ook voor mannen geldt. Gettler en McKenna et al (2012) publiceren deze maand een onderzoek waaruit blijkt dat bij mannen die slapen met hun kind een andere hormonale balans ontstaat. Bij deze zorgzame vaders daalt het gehalte aan mannelijke hormonen (testosteron) ten bate van de zorgende hormonen. Het was al eerder bekend dat vaders die meer zorgtaken hebben met direct contact met hun kind ook al een verschuiving in deze richting lieten zien. Het delen van het slaapoppervlak versterkt deze tendens.
Van lichamelijk en geestelijk geweld en bedreiging in gezin en samenleving is nog nooit iemand beter geworden: niet degene die het geeft, noch degene die het ontvangt, noch de samenleving als geheel. Zorgzaamheid daarentegen doet niemand kwaad, niet de gever, niet de ontvanger en al helemaal niet de maatschappij als geheel. Bedenk: geef aan je kind wat jij zou willen krijgen, want dit kind is waarschijnlijk degene die bepaalt hoe en waar jij op je oude dag wordt verzorgd*. Dit geldt zowel in het fysieke gezin als in het gezin als metafoor voor de samenleving.
Guibert S: Fathers Biologically Attuned to Their Children When Sleeping Nearby, Research Reveals Science Daily, 07-09-2012. Gebaseerd op:
Lee T. Gettler, James J. McKenna, Thomas W. McDade, Sonny S. Agustin, Christopher W. Kuzawa. Does Cosleeping Contribute to Lower Testosterone Levels in Fathers? Evidence from the Philippines. PLoS ONE, 2012; 7 (9): e41559 DOI: 10.1371/journal.pone.0041559
*) Lees de fantastische short story rond dit thema: Gallagher M: Alma Mater. In: Fragments. Osier Publishing Direct Editions, 2011