Pagina's

vrijdag 14 september 2012

Rollenspel

Foto: John Hurt een man met vele gezichten
Op deze collage van foto’s van John Hurt in allerlei rollen zie je een jongen veranderen in een man. De gezichten van één man met vele gezichten. Het is alsof je als toeschouwer zijn karakter van alle kanten kan bekijken. Hij speelt de wijze en de dwaas, de jongen en de man (en zelfs de draak), de good-guy en de bad-guy. Hij speelt de man die nu eens dit is en dan dat of de man die heel anders blijkt te zijn dan je bij de openingsscènes van de film dacht. We zijn vaak geneigd om te denken dat het vooral acteurs zijn met een onopvallend, min of meer generiek soort gezicht veel verschillende soorten rollen kan spelen, maar het gezicht van John Hurt is verre van gewoontjes. Het is een karakteristiek kop die met het groeien van de jaren meer karakter krijgt. En meer karakter kan uitbeelden.
Ook mensen die geen acteur zijn, spelen vele rollen. Welke rol iemand speelt is meestal afhankelijk van de sociale omstandigheden van het moment. De apothekers assistente kan zonder witte jas en balpen zo anders zijn dat ze op straat door haar vaste klanten niet wordt herkend. De leraar die op bijscholing gaat kan in de schoolbanken gezeten plotseling weer puberaal gedrag vertonen. De vrouw achter de kassa in de supermarkt is op andere momenten Annie van hiertegenover, moeder, zus, tante, echtgenote, minnares, maatje en akela bij de scouting. In al deze rollen is ze ook gewoon zichzelf, maar als je aan mensen uit haar verschillende kringen om een beschrijving vraagt, krijg je even zo veel verschillende portretten.
Al die verschillende rollen zijn facetten van dezelfde persoon. Elke facet heeft in bepaalde situatie de dominante positie. In de ene situatie de leider, in de andere de volger; in de ene de leraar, in de andere de student. Een vrouw die moeder wordt en haar partner krijgen extra rollen bij het repertoire dat zij al hebben. De bestaande rollen kunnen daardoor een andere invulling krijgen of een ander aspect. Veel andere rollen zijn geleerd door een inleef-periode, een leerweg of via rolmodellen. Ouderschap kennen de meeste beginnende ouders alleen uit het voorbeeld van hun eigen ouders en die van hun vriendjes en vriendinnetjes toen ze kind waren. Ouderschap wordt in onze maatschappij een beetje verborgen gehouden, dat is iets dat je privé doet. Er zijn cursussen voor, maar die gaan bijna allemaal voornamelijk in op de praktische kanten, niet de emotionele. Zoals een acteur die wel bewegings- en spraaklessen heeft gehad en zelfs declamatie heeft bestudeerd, maar niet het inleven in de persoon van het karakter dat hij uitbeeldt.
Dat is dan ook gelijk het moeilijkste van de ouderrol, die emotie. Het is die emotie die zo diep in de eigen persoonlijkheid ingrijpt die maakt dat ook andere rollen veranderen. Wie eenmaal moeder is geworden is nooit meer niet-moeder. Vrouwen, bijvoorbeeld, die in hun beroepsrol altijd gewend waren de touwtjes in handen te nemen, kunnen als moeder vertwijfeld zijn en geen idee hebben wat te doen. Die onzekerheid kan zich naar andere rollen verspreiden. Als ze zoiets simpels en ongeschoolds als moederschap al niet aankunnen, wat kunnen ze dan nog wel aan? Dat is jammer, want moederschap zou ook de sterrenrol kunnen zijn, de rol die de andere positief beïnvloedt, de Oscar-nominatie. Moederschap kan ook empowerend zijn, alle goede eigenschappen en talenten naar boven halen. Wanneer een vrouw ondanks onzekerheid alles uit de kast haalt voor deze rol, leert zij haar tot dan toe onbekende vermogens en mogelijkheden kennen en gebruiken. Ze komt er beter en sterker uit dan ze eraan begon en zal in haar andere rollen vanzelf ook meer schitteren. Om dat te bereiken moet ze zichzelf wel de kans geven de moederrol ook aan te nemen en voluit te spelen.