Paars, dat is mijn kleur. Geel is ook helemaal mijn kleur en die combinatie is niet vreemd, want de kleuren liggen precies tegenover elkaar, zijn elkaars complementaire kleuren*. Paars, daar kan ik wel wat mee. Het is rode passie, getemperd door koel analytisch blauw. Of koel analytisch blauw aangevuurd door rode passie. Of het is bloedrood dat de koele diepte van nachtblauw verwarmt. Het is het tere viooltje en de bedwelmende lavendel. Maar verkijk je niet op de ogenschijnlijke teerheid van dat paarse viooltje, het is weerbarstiger dan het er uitziet. En de bedwelmende, haast overweldigende geur van lavendel blaast zachtjes de muizenissen uit een oververhit brein zodat het kan gaan slapen. Paars: lila, purper en natuurlijk violet. Violet licht zit aan het andere uiteinde van het kleurenspectrum van zichtbaar licht dat begint met rood. Vóór rood komt infrarood, niet waarneembaar voor het menselijk oog, en na violet komt ultraviolet, evenmin door mensen te zien. Wanneer de kleuren van het spectrum tot een cirkel worden gevormd, sluiten violet en rood op elkaar aan.
Violet is de kleur van de het edelgesteente amethist, een kwartssoort. De paarse kleur wordt veroorzaakt door vervuiling met metaaldeeltjes in het kwarts, met name ijzer en titaan. Als amethist wordt gebrand, ontstaan er gele en gouden tinten. Dat goud is interessant, want dat is ook een van de kleuren die Gentiaan Violet kan aannemen. Pure Gentiaan Violet in poederachtige kristalvorm is groenig (bijna zwart-groen, haast de kleur van meconium) met een koper-gouden glans. Opgelost in alcohol komt het soms als een gouden vliesje bovenop de vloeistof drijven. Pas na verdere verdunning blijkt het paars te zijn. De naam Gentiaan Violet is overigens waarschijnlijk gekozen vanwege de gelijkenis met de violette kleur van de gentiaan bloemen, waarmee verder geen enkele verwantschap is. Gentiaan Violet is minder simpel dan het op het eerste gezicht lijkt, net als de kleuren die telkens veranderen, afhankelijk van het oplosmiddel en de sterkte van de oplossing.
Gentiaan Violet is een pure killer. Maar een heel selectieve killer. Het is dodelijk voor de cellen van sommige soorten organismen en relatief onschadelijk voor die van andere. Het werkt door binding aan het DNA van de doelorganismen en het veroorzaken van een verstoring, mutatie of remming van DNA replicatie**. Door die selectieve aanval op bepaalde organismen is het een prima middel tegen bacteriën, schimmels en sommige (darm)parasieten. Tot de opkomst van economisch aantrekkelijker middelen werd Gentiaan Violet dan ook volop voor die doelen in de geneeskunde voor mens en dier gebruikt. Okano et al (2000) onderzochten het gebruik van Gentiaan violet in de bestrijding van door MRSA veroorzaakte huidinfecties. Het blijkt dat Gentiaan Violet korte metten maakt met deze voor de meeste bestrijdingsmiddelen resistente bacteriën.
Natuurlijk is Gentiaan Violet in de eerste plaats een inkt, een kleurstof, en dat maakt het gebruik als uitwendige behandeling van schimmels of huidinfecties minder aantrekkelijk. Maar mooi paars is niet lelijk en een kortdurende lichaamsverfraaiing als prijs voor het eindelijk afkomen van een akelige en ook esthetisch onappetijtelijke huidinfectie is niet een erg hoge prijs. Die fraaie kleurkracht werd oorspronkelijk, vlak na de uitvinding ervan, ingezet als eerste kleurstof voor het afnemen van vingerafdrukken en als kleurmiddelen voor de Gram methode van het classificeren van bacteriën. Door body-artists wordt het graag gebruikt om de plaats van een aan te brengen lichaamsversiering te markeren. De kleur verdwijnt binnen een dag en het is, met name op de slijmvliezen, een veiliger keuze dan een watervaste stift. Ik zo het om die reden ook aan plastisch chirurgen willen aanraden.
* kijk 10 seconden naar het midden van deze afbeelding en dan naar het witte veld ernaast. Je ziet dan de tegengestelde kleuren.
**) Drug card for Gentian Violet (DB00406). (n.d.). Retrieved from Drugbank: In waterige oplossingen dissocieert Gentiaan Violet in positieve (Gentiaan Violet+) en negatieve ionen (Cl-) die via de wand en het membraan van zowel grampositieve als gramnegatieve bacteriële cellen binnendringen. De Gentiaan Violet+ interageert met negatief geladen onderdelen van bacteriële cellen, met inbegrip van het lipopolysaccharide (op de celwand), peptidoglycaan en DNA. Een soortgelijke celpenetratie en DNA bindend proces wordt geacht plaats te vinden voor schimmelcellen. Omdat Gentiaan Violet een mutagene stof en een mitotische vergif is, wordt bijgevolg celgroei geremd. Een foto-dynamische actie van Gentiaan Violet, blijkbaar gemedieerd door een mechanisme van vrije radicalen, is onlangs beschreven in bacteriën en de eencellige T. cruzi. Bewijs suggereert tevens dat Gentiaan Violet het bacteriële (en mitochondriale) membraan potentieel verdrijft door het induceren van permeabiliteit. Dit wordt gevolgd door respiratoire remming. Deze anti-mitochondriale activiteit zou de werkzaamheid van Gentiaan Violet kunnen verklaren tegen bacteriën en gist met relatief milde effecten op zoogdiercellen.
Okano, M., Noguchi, S., Tabata, K., & Matsumoto, Y. (2000). Topical gentian violet for cutaneous infection and nasal carriage with MRSA. International Journal of Dermatology, 39: 942–944.